Þjóðviljinn - 24.04.1977, Blaðsíða 5

Sunnudagur 24. aprn 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
EittFTvert mesta um
ræðuefni vestrænna blaða
er vöxtur sovéska her-
skipaflotans og svo það,
hvaða niðurstöður má af
þeim vexti draga. Eins og
stundum hefur verið rakið
í þessum dálkum, er mjög
um það deilt, m.a. í Banda-
ríkjunum, hve öflugur
þessi floti er i raun og
veru. Ýmsir þingmenn og
óháðir sérfræðingar hafa
sagt sem svo, að herfor-
ingjarnir og vinir þeirra í
hergagnaiðnaði hafi mikla
tilhneigingu til að ýkja
mátt sovéska flotans — í
því skyni að tryggja sem
mestar fjárveitingar til
hins bandaríska f lota. Þeir
segja sem svo, að ef menn
ekki einblíni á fjölda
skipa, heldur á stærð og út-
búnað, þá hafi Bandaríkin
verulegt forskot i flota-
kapphlaupinu og líkur
bendi til þess, að það
haldist.
En vöxtur hins sovéska flota er
staöreynd, sem menn að sjálf-
sögðu leita skýringa á. Að þessu
sinni skulum við byrja á þvi að
skoða upplýsingar, sem koma
„beint úr hrosskjaftinum,” eins og
enskir segja. Hér er átt við endur-
sögn sem kemur frá APN á bök
eftir yfirmann sóvéska flotans,
Sergei Gorsjkof aðmirál, og nefn-
ist sú „Flotastyrkur ríkis”. en
þar er f jallað um sovésk viðhorf
til hlutverks flotans frá hernaðar-
legu og pólitisku sjónarmiði. Bók-
in er bersýnilega hugsuð sem
svar við vestrænum kenningum
um þá ógn sem af sovéskum her-
skipaflota stafi.
Skelkur i bringu
Gorsjkof hefur máls á þvi, að
umsvif rikis á höfunum endur-
spegli efnahagslega stöðu þess og
telur hann að þar fylgist að um-
svif i fiskveiðum, kaupsiglingum,
hafrannsóknum — og svo i upp-
byggingu herskipaflota. Sjálfsagt
er hér um að ræða kenningu sem
aömirálar annarra öfiugra rikja
munu skrifa undir.
Gorsjkof telur uppbyggingu
sovéska flotans einkar mikilvæga
— hann likir henni við þau áhrif á
heimsstjórnmál sem smiði
sovéskra atómvopna höfðu en hún
„batt endi á einokun Bandarikj-
anna á öflugustu vopnunum.”
Réttlæting Gorsjkofs á sovéskri
flotauppbyggingu er á þessa leið:
Natoer bandalag sjóvelda, sem
leggja mikla áherslu á herskipa-
flotann. t Bandarikjunum hefur
flotinn siðan 1971 fengið meiri
fjárveitingar en flugher og land-
her. Nato telur flotann hafa miklu
og fjölbreytilegu hlutverki að
gegna i atómstriði. Einnig i öðr-
um átökum: með öflugu fót-
gönguliði flotans og miklum
hreyfanleik komi hann að miklu
haldi i staðbundnum striðum og
til að hafa áhrif á þróunarrlki.
Enda hafi flota Natórikja verið
beitt i 30striðum og átökum eftir-
striðsára.
Höfin hafa smám saman breyst
i svæði fyrir tilfæranlega skot-
palla gjöreyðingarvopna. Nató-
skip einkum bandarisk, búin eld-
flaugum og kjarnavopnum, hafa
veriðá svamli á svæðum skammt
frá sovésku landi og samkvæmt
kenningunni eiga þau að „skjóta
andstæðingnum skelk i bringu”.
Þau eiga m.ö.o. að vera stöðugt
reiðubúin til að skjóta kjarnorku-
sprengjum á helstu skotmörk i
Sovétrikjunum.
Gorsjkof leggur siðan á það
megináherslu, aö uppbygging
hins sovéska flota hafi verið rök-
rétt og óumflýjanleg viðbrögð við
þessu ástandi, viö þessum yfir-
burðum Nato. Orörétt: „Við þess-
ar aðstæður var eina rétta lausn-
in á öryggismálum landsins sú,
að skapa það ástand, sem setti
hernaðarsinna i vestri upp
frammi fyrir sömu vandamálum
og þeir reyndu að neyða uppá
okkur. Fyrst og fremst bar nauð-
syn til þess að láta Pentagon
komast að þvi, að hafið, sem áður
hafði varið meginland Ameriku
fyrir svari við árás, hefði ekki
lengur það hlutverk að vera
verndarbelti fyrir þá; að ef
bandarisk heimsvaldastefna
byrjaði strið, þá yrði hún sjálf
fyrir þeim skelfilega háska að
verða fyrir refsihöggum dag
hvern”.
Þetta kallar aðmirállinn að
'Sovétrikin hafi fylgt þeirri meg-
inreglu, sem almennt væri viður-
kennd, sem hann kallar „jafntör-
yggi rikja”.
Siðan fjallar aðmirállinn um
kenninguna um „hættuna af
sovéska flotanum” og visar henni
á bug með heföbundinni tilvisun
til friðarvilja sóvétmanna. Hann
neitar þvi að soveski flotinn hafi
stöðvar I öðrum löndum (ekki er
ljóst af endursögninni hvað hann
telur vera „flotastöð”, en sovéski
flotinn getur notið ýmiskonar
fyrirgreiðslu i nokkrum erlendum
höfnum, t.d. við Miöjarðarhaf).
Hann reifar hugmyndir um þær
tillögur sem sovétmenn hafa gert
um að bæði bandarisk og sovésk
skip, búin kjarnavopnum, verði
tekin af Miðjarðarhafi, og að ekki
verði komið upp herstöðvum á
Indlandshafi.
Gildi jafnvægis
Nú er þvi ekki að neita, að
margir viðurkenna hugleiðingar
sem ganga á þessa leið, rétt eins
og þeir játast undir þá kenningu,
að „skelfingarjöfnuður” risa-
veldanna i kjarnorkumálum sé
forsenda þess að friður haldist —
úr þvi sem komið er. I nýlegri
grein i Information sem m.a.
fjallar um kenningar Gorsjkofs
aðmiráls segir einmitt á þá leið
að með þvi að hernaðarlist
Bandarikjanna byggi á flotanum
að verulegu leyti þurfi enginn að
undrast þótt að sovétmenn reyni
að skapa sér svipaðar forsendur.
I greinaflokkieftirGert Petersen,
forrpann danska SF, færir hann
rök að þvi að meðan vestrænir
ýfirburðiri vigbúnaði (atómvopn,
floti) voru ótviræðir, hafi mjög
verið ófriðlegt i heiminum, og
ekki hafi tekist að byrja neina
samningagerð um afvopnun fyrr
en verulega hafi dregið saman
með helstu andstæðingunum.
Það er sjálfsagt margt til i þvi,
;að sá sem miklu sterkari er sem-
ur ekki við þann veika heldur
reynir að þvinga upp á hann vilja
sinn. En höfuðgallinn við rök-
semdir „jafns öryggis” hinna öfl-
ugustu rikja er sem fyrr sá, að
ekki er i reynd um „jafnt öryggi”
að ræða heldur jafn öryggisleysi.
Vítahringur
Hvað sem liður jafnvægi, og
viðræðum og fögrum fyrirheitum,
þá heldur vigbúnaðarkapphlaup
áfram af fullum krafti. „Overkill-
ið” blómgast — þ.e. ef i gær var
hægt að drepa alla jarðarbúa
segjum fimmtán sinnum, þá er
hægiað drepa þá fimmtlu sinnum
á morgun. Gjöreyðingarvopn
verða æ auðveldari i framleiðslu.
Firnalegt magn af „meðalvopn-
um” streyma úr offramleiðslu-
birgðastöðvum stórveldanna út
um allan þriðja heiminn. Spánný
vopn eins og „backfire’-flugvelin
sovéska eða ,,cruise”-eldflaugin
bandariska trufla fyrri útreikn-
inga á skerðingu á vigbúnaði. Frá
sérfræðingum hlutlausra rikja,
eins og ölvu Myrdal, sem hefur
verið aðalfulltrúi svia við afvopn-
unarviðræðurnar i Genf, berast
harðar ásakanir um að risaveldin
hafi i reynd komið sér saman um
að gera afvopnunarmál að sinum
einkamálum þótt annað sé látið i
veöri vaka. Enda hafi þau komið
hlutum svo fyrir, aö ef illa fer hafi
þau bæði einhverja möguleika á
að lifa stórslys af — m.a. vegna
þess að gjöreyðingartaflið verður
háð á og yfir Evrópu fyrst og
fremst, og yrði þá litið eftir af
þeirri góðu álfu.
Röksemdir um jafnvægi og
jafnt öryggi lita ekki illa út — en
það virðist ætla að verða löng bið
á að þær geti eitthvað jákvætt af
sér. Og meðan halda áfram hefð-
bundir klögumál: Bandarikja-
menn segjast verða að halda
áfram flotakapphlaupi til að
hamla gegn útþenslu sovéskra.
Sovéskir segjast verða að eiga
öflugan flota til að Bandarikin
ráði ekki höfunum og beiti „fall-
byssubátapólitik” til að knýja
fram sinn vilja. Allt þetta hefur
heyrst áður — allar þessar rök-
semdir voru hafðar uppi nálægt
siðustu aldamótum þegar Þýska-
land Vilhjálms keisara reyndi aö
hnekkja alræði breta á höfunum.
Og vitahringur háværs niður-
skurðartals og öflugra herskipa-
smiða hélt þá áfram aö snúast af
miklu fjöri, þar til aðilar fengu
sina útrás i heimsstyrjöldinni
fyrri.
Ahorfendur eða smærri peð i
þessu tafli eru að sönnu ekki mik-
ils megandi. Þar fyrir sýnist eng-
in ástæða til að magna styrk og
sjálfumgleði hinna sterkú með
þögn, trúgirni og auðmýkt. Það
minnsta sem fyrrnefndir geta
gert, er að halda uppi virkri leit
að öllum röksemdum gegn hinum
sjálfvirka vitahring vigbúnaðar-
æðisins og beita þeim eftir bestu
vigfimi. Og reyna beinlinis að
rjúfa þennan hring með sjálf-
stæðum aðgerðum —hvenær sem
færi gefst.
(áb tók saman)