Þjóðviljinn - 24.04.1977, Blaðsíða 11

Sunnudagur 24. apríl 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Og ástæöan fyrir herstööinni á íslandi er ekki nein
mannvonska hjá bandarisku þjóöinni eöa hætta af
rússum, heldur er hún örsmár liöur í heims-
markaöskerfi bandarisku hergagnahringanna
Árni Björnsson:
Vanræktar
sýningar
Um þessar mundir eru liöin 28
ár siöan Islandi var troöiö inn I
Atlantshafsbandalagiö. Tveim
árum siöar náöu Bandarikin
opinberlega þeirri herstöö,
sem þeir höföu árangurslitið
heimtað aö fá til 99 ára sex ár-
um áöur, 1945. Og þá herstöö
eru þeir nú bráöum búnir aö
byggja i þriðjung þess tima.
A þessum árum hefur margt
orð falliö um bandariskan yfir-
gang og heimsvaldastefnu, en
sjaldnast i þvi samhengi eöa á
þvi tungumáli, sem almennur
hlustandi og lesandi skilur.
A.m.k. virtust mér þetta lengi
vel innantóm orö.
Hverjar skyldu vera ástæð-
urnar fyrir sifelldri ásókn
Bandarikjanna i herstöövar um
viöa veröld?
Ekki er það hræðslan viö
sovéska árás. Allt frá striöslok-
um, þegar Bandarikin réöu ein
yfir kjarnorkuvopnum, hafa
þau haft hernaðarlega yfirburöi
miöaö viö Sovétrikin. Rússar
hafa aö visu kappkostaö aö
halda þvi meö hrammi og klóm,
sem þeir sölsuðu undir sig með
samningum við vesturveldin i
styrjaldarlok. En þaðan hafa
þeir ekki hreyft sig spönn frá
rassi. Þeir hafa jafnvel litið
kommúniskar hreyfingar ná-
lægt sér hornauga einsog i
Grikklandi og Kina svo ekki sé
minnst á, þegar slikt lætur á sér
kræla innan sjálfs áhrifasvæðis-
ins einsog i Tékkóslóvakiu.
Enda eru engir ósviknir
kommúnistar við völd i Sovét-
rikjunum.
Ekki er það heldur af þvi að
bandariska þjóðin hafi einhvern
brennandi hug á að ráða yfir
öörum þjóðum. Oðru nær.
Bandarikjamenn eru yfirleitt á-
gætis fólk og sist valdagráðugri
en aðrir.
Ástæðurnar eru einkum þrjár.
1 fyrsta lagi eru þau risafyrir-
tæki, sem framleiða hergögn,
einhverjir voldugustu aðilar I
bandarisku efnahagslifi og þar
með stjórnmálalifi og hafa
meiri áhrif á utanrikisstefnu
stjórnarinnar I Washington en
nokkrir aðrir. Þessi risafyrir-
tæki verða að geta framleitt ný
og ný hergögn án afláts til þess
að haldast gangandi. Mark-
aöurinn má aldrei verða full-
mettur. Það mundi þýöa stöön-
un og siöar hrun þessa óhemju-
lega iðnaöar. Bandariska þjóðin
(rikið) er látin kaupa vopnin
dýrum dómum af hergagna-
framleiöendum og drita þeim út
um allar jaröir sem hernaðar-
aðstoö — til verndar frelsi og
lýöræöi.
Menn segja stundum, aö
Bandarikjamenn leggi varia i
þennan gifurlega herkostnaö aö
gamni sinu. Nei, ekki banda-
riska þjóöin. En auöjöfrarnir,
sem selja bandariska rikiskass-
anum hergögnin, þeir hrósa
happi.
Til þess að réttlæta þessa sóun
fjármuna, verður aö viöhalda
stööugum striösótta. Um það
sjá svonefndir hernaöarsér-
fræöingar, sem m.a. mikla her-
styrk og umsvif rússa fyrir fjöl-
miölum. baö þarf aö hafa her-
stöövarnar sem allraflestar, svo
aö nógur sé markaöurinn. Þaö
þarf sifellt aö fullkomna dráps-
tækin, svo aö verksmiöjurnar
blómstri og auki við sig, rétt
einsog aörir „endurbæta”
þvottavélar eöa sportbila.
1 örðu lagi á bandariskt herliö
og hernaöaraðstoö hvarvetna að
vera baktrygging fyrir þvi, að
fámenn auöstétt haldi velli og
sósialisk alþýöuöfl nái hvergi
völdum. Þvi aö alþýöa manna
sér engan hag i þvi að eyða fé
sinu og vinnuafli til hernaöar-
þarfa auk þess sem nærvera
auðvaldshers er bein ógnun viö
sjálfræöi alþýðunnar á hverjum
stað. Of dýrt og liklega ókleift
mundi þykja aö múta sérhverj-
um alþýðumanni einsog fáum
auömönnum til að hafa þá góöa.
En afnám jafnvel hinnar
smæstu herstöövar mundi þeg-
ar minnka ögn markaðinn fyrir
hergögn og þó einkum skapa
hættulegt fordæmi að mati her-
gagnajöfranna.
Að þvi er varðar herstöövar
erlendis er Bandarikjastjórn
einkum fulltrúi fyrir risafyrir-
tæki hergagnaiönaöarins. Til
þess aö forðast beint ofbeldi i
lengstu lög, nær hún samvinnu
við auöstéttt hvers lands og
leyfir henni aö mata krókinn á
ýmiskonar viöskiptum og verk-
töku fyrir herinn. Hér á landi
eru það einkum tslenskir aðal-
verktakar, Oliufélagiö og fleiri
dótturfyrirtæki SIS, sem njóta
góös af. En einmitt þessir fjár-
sterku aöilar ráöa raunverulega
mestu um stefnu núverandi
rikisstjórnar, hvaö sem yfir-
boröi þingræöisins liöur. Og þeir
vilja skiljanlega fyrir engan
mun láta herinn fara — þessa
lika gjöfulu mjólkurkú.
t þriðja lagi er bandarisku
herliöi ætlaö aö standa vörö um
þá fjárfestingu, sem önnur
bandarisk auöfyrirtæki hafa
lagt i viðsvegar um heim. Fyr-
irtækin kæra sig eölilega ekki
um aö veröa t.d. þjóönýtt einn
góðan veöurdag einsog geröist i
Chile á dögum Allendes. Þessi
þáttur mun þó enn eiga tiltölu-
lega litiö við á Islandi. Herstöð-
in er hér meira uppá punt og
sem bakhjarl fyrir islensku auö-
stéttina.
Til þess enn frekar að fyrir-
byggja hættuna á þvi, að til
valda komist stjórn, sem hafnar
hermangi og þar með herstöðv-
um, þá er i samvinnu við auö-
stétt hvers lands höfð i frammi
ismeygileg innræting og afsiö-
un, ekki sist með þvi aö rýja
fólk smám saman allri þjóö-
ernisvitund og gera menningu
herveldisins allsráðadi.
Þetta er það, sem reynt hefur
verið að fremja á tslandi sem
annars staðar s.l. 30 ár.
Og ástæðan fyrir herstöðinni á
tslandi er ekki nein mann-
vonska hjá bandarisku þjóðinni
eða hætta af rússum, heldur er
hún örsmár liður i heimsmark-
aðskerfi bandarisku hergagna-
hringanna og annarra auðfyrir-
tækja.
HAPPDRÆTTI
VINNINGAR
Sextán
Áhríf sjúkdóma á
mannkynssöguna
Oft er til dæmis sagt sem svo,
að Rómarveldi hafi beðið ósigur
fyrir innrásarþjóðum vegna póli-
tiskrar upplausnar. McNeill vill
svo vera láta, að heil keðja far-
sótta — mislinga, bólu, svarta
dauða, hafi fækkað svo mjög
ibúum hins forna heimsvéldis, að
þegar komið var fram á þriðju öld
hafi það ekki með neinu móti get-
að hrundið innrásum. Hann held-
ur þvi einnig fram, að sjúkdómar,
fremur en trúarsetningar, hafi
verið frumorsök hinnar ind-
versku stéttagreiningar. Hinar
ströngu reglur um erfðastéttir
hafi orðið til þegar ariskir inn-
rásarmenn hafi reynt að vernda
sig fyrir þeim sjúkdómum sem
landlægir voru meðal þeirra
þjóða sem þeir höfðu lagt undir
sig á Indlandsskaga.
Bólan hjálpaði Cortes
McNeill telur jafnvel að sýklar
hafi dugað betur en púður og gull-
þorsti þeim evrópumönnum sem
lögðu undir sig Ameriku. Hann
segir að astekar i Mexikó hafi
verið að þvi komnir aö reka
Cortes og hiö spænska lið hans af
höndum sér, þegar bólusótt dró
veruiega mátt úr þeim. Spánverj-
ar sluppu við sýkingu, vegna þess
að þeir höföu þá þegar komið sér
upp vissu ónæmi, en pestin var
svo hatrömm, að fimmtiu árum
siðar voru indjánar i Mexikó tifalt
færri en þeir höfu verið þegar
Cortes bar þar að landi.
Veirur og bakteriur hafa lengi
fylgt manninum, en þær, sem
sjúkdómum valda, hafa ekki get-
að náð sér á strik i smáum og
dreifðum byggöum — það var
ekki fyrr en til höfðu oröiö borgir
Egyptalands og Kina og
Mesópótamiu, að veruleg
gróörarstia skapaðist fyrir drep-
sóttir.
Skæðari en byssur.
Bakteríur hafa reynst drjúgar
til ferðalaga og eiga auðvelt með
að laga sig aö ýmsum aðstæðum.
Þær hafa fylgt öllum herjum, og
hafa oftar en ekki reynst skæðari
en sverð og byssur. Napóleon
missti fleiri menn i taugaveiki en
féllu fyrir vopnum andstæðinga
hans. Tiu sinnum fleiri breskir
hermenn létust úr sjúkdómum i
Krimsíriðinu en íéllu fyrir rúss-
neskum byssukúlum. Það var
ekki fyrr en i striði japana og
rússa 1904 að bólusetningarað-
ferðum hafði fleygt svo fram, að
fleiri hermenn féllu i orustum en
á sjúkrabeði.
McNeill dregur mjög viðtækar
ályktanir af áhrifum sýkla. Hann
telur t.d. að pestir hafi mjög
seinkað framþróun upplýsingar
og visinda. Hann segir sem svo,
að meðan skyndilegur og óvæntur
dauði vegna drepsótta var nær-
tækur möguleiki, þá hlaut sá
skilningur að eiga langt i land, að
heimurinn sé voldugt kerfi, sem
hægt er að skilja og segja fyrir
um hvernig starfa muni.
Framfarir i læknavisindum
hafa mjög dregið úr áhrifamætti
hættulegra sýkla. En veirur og
bakteriur hafa reyndar sannað
það margsinnis, að þær eru lif-
seigari en maðurinn, og enn geta
menn átt von á óvæntum uppá-
komum i heimi hinna smæstu lif-
vera.
ís sem svarti dauöi hefur ráöiö af
öld.
uv/iui laiiyoici u11
Hjálpum
gigtarsjúklingum
Gefum Landspítalanum rannsóknartæki
Gigtarfélag íslands
vlsindi og
samfélag
Riki risa og falla, þjóðir
eflast og hverfa. Til þessa
liggja margar ástæður, en
bandarískur vísindamað-
ur, William McNeill, hefur
skrifað bók um eina af
þeim orsökum meiriháttar
breytinga á taflborði sög-
unnar sem hann telur að
hingað til hafi verið van-
metin.
Bók hans heitir „Plague
and Peoples" (Anchor
Press) — eða „Plágur og
þjóðir". Hún fjallar um
áhrif farsótta á mann-
kynssöguna.