Þjóðviljinn - 07.10.1977, Blaðsíða 5

Föstudagur 7. október 1977 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Miðbaugs- Ginea:
Gleymd ógnarstj órn
Við könnumst við ,, hið grágræna, grugguga fljót
Limpopo” „kryddeyna Sansibar” „kakóeyna
Fernando Poo” Þessar skilgreiningar vekja vissar
endurminningar i huga Evrópumannsins. Við
vitum að þetta þrennt er allt i Afriku. En nú er
heitið Fernando Poo að minnsta kosti ekki til.
Poo heitir í dag Macias Nguema, i höfuðið á
forseta Miðbaugs-Gineu.
Marcias Nguema — enginn velt
hve margir þegnar hans eru nií.
Gagnstætt þvl sem var um
stjórn þeirra Salazars og
Caetanos i Portúgal gætti stjórn
Francos á Spáni þess aö auösýna
„hinni nýju Afríku” ýtrustu
háttvísi. Þegar áriö 1968 veitti
Spánn téöum nýlendum slnum
sjálfstæöi, og fengu þær þá sitt
niiverandi nafn. Vegna þver-
móösku sinnar misstu portúgalar
allt sitt I Afríku, en spánverjar
fengu hins vegar vegna lipur-
mennsku sinnar komiö á legg
riki, sem fylgdi fullkomlega
reglum ný-nýlendustefnunnar.
Um 90% utanrikisverslunar hins
nýja rlkis var áfram I höndum
spánverja. Til endurgjalds
bannaöi stjórnin I Madrid allan
fréttaflutning frá landinu i sam-
ræmi viö lög um „rlkisleyndar-
mál” ( sem siöast voru endur-
nýjuö 1976). Stjórnarskrá hins
nýja rikis var gerö þannig úr
garöi, aö plantekrueigendurnir á
Fernando Poo voru taldir öruggir
um aö hafa áfram hin efna-
hagslegu völd Hér voru sem sagt
allar likur á þvi, aö sjálfstæöi aö
nafninu til tæki viö af venjulegri
n ý le n d u s t jó rn kúgunar,
þrældóms og aröráns. Sú hefur
veriö þróunin I mörgum Afrlku-
löndum.
En stjórninni I Madrid varö illi-
lega á i messunni viövikjandi
þessari fyrrverandi nýlendu
sinni. Spænsir ráöamenn geröu
ekki ráö fyrir tilkomu valds-
manna á borö viö Macias
Nguema. Hann er af þjóöflokki
sem nefnist Fang. Sá þjóöflokkur
byggir Rió Muni; spánverjar
höföu kúgaö þjóöflokkinn, og ótt-
uöust hann siöan, þvl aö hann ól
meö sér sterkar sjálfstæöistil-
hneigingar. Þær tilhneigingar
mögnuöust um allan helming eft-
iraö belgiska kongó, franska Ga-
bon og Kamcrún og breska
Nigeria uröu sjálfstæö.
Þegar Macias varö forseti,
urðu spænsku plantekrueigend-
urnir að flýja. Nigeria kom upp
loftbrú og flutti tugþúsundir
nígeriumanna, sem unnið höfðu á
plantekrumFernando Poo þaöan
af eyjunni og heim, eftir að kjör
þeirra voru orðin óþolandi undir
hinni nýju stjórn. Kakó-útflutn-
ingurinn, sem Miðbaugs-GInea
lifir af, hefur hrapað niður i einn
fjórða af þvi sem áður var.
En vald Fransiscos Macias N-
Guema hefur margfaldast að
sama skapi. 19721ét hann gera sig
að forseta fyrir lifstið, yfirleið-
toga flokks og þjóðar, yfirhers-
höfðingja og stórmeistara
fræöslumála, visinda og menn-
ingar. Við hverja þá grein i
stjórnarskránni, sem tryggir
þegnum rikisins réttaröryggi,
hefur veriö bætt nýrri grein, sem
gerir þaö aö engu.
Afleiðingarnar liggja i augum
uppi. 20.000-25.000 íbúar á megin-
landshluta lýöveldisins hafa
nauðugir verið sendir til að vinnu
ákakó-plantekrunum á Fernando
Poo. Þegar i árslok 1974 var búið
að drepa tvo af hverjum þremur
fulltrúa þjóðþingsins, eða þá að
þeir höfðu horfið sporlaust. Séra
Toraro Sikara, varaforseti og
áhrifamesti höfðingi á Fernando
Poo, dó úr þorsta I fangelsinu i
Bata, aðalborginni á megin-
landinu. Enrique Gori Wolubel,
einn helstu stjórnmálamanna
rikisins, dó úr blóðeitrun eftir að
augun höföu verið stungin úr
honum.
Mennta- og skólamenn eru
helstu fórnarlömb Maciasar for-
seta. 1974 sagði hann: „Þessar
svokölluðu menntamenn eru
helsta vandamál Afriku á okkar
dögum. Þeirmenga loftslagið hjá
okkur útlendri menningu”
„Sjálfsmorö” virðast vera
mannskæður faraldur í Mið-
baugs-Gíneu. Annar varaforseti,
Edmundo Bosio Dioco, er einn af
mörgum, sem framdi sjálfsmorð
— samkvæmt opinberri tilkynn-
ingu — i einu fangelsanna, þar
sem pyndingar eru sagðar vera
daglegir viðburðir. Saturnino
Ibongo, fyrsti ambassador rikis-
ins hjá Sameinuðu þjóðunum, var
kallaðurheim til „skrafsog ráða-
gerða”. Hann var ekki fyrr kom-
inn út úr flugvélinni á flugvellin-
um við Malabo en hann var sak-
aður um svik. Þvi næst var farið
með hann á bakviö runna i nálægð
og hann þar skotinn.
En Francisco Macias Nguema
hefur breytt fleiru en landfræði-
legum heitum. Undir stjórn hans
er land þetta orðið eitthvert
öryggisminnsta svæðið i þessum
annars heldur öryggissnauða
heimi. Stór hluti landsmanna
hefur flúið land undan téðum
valdsmanni, sem er ,haldinn
ofsóknarbrjálæði svo út yfir
tekur. Flest þau nöfn frá landinu
sem koma fyrir i alfræðibókum
frá 1968, þegar landið varð sjálf-
stætt, hafa nú orðiö aöeins sögu-
lega þýðingu. Flestir þeir lands-
menn, sem kunna að hafa verið
nefndir á nafn í slikum bókum,
eru nú dauðir. Alkunnugt er aö
tilviljanir ráða því oft, hvort
hryðjuverk I stórum stil ná
almannaathygli I heiminum eöur
ei. 1946 lét franska nýlendu-
stjórnin á Mádagaskar
myröa um 25.000 manns, en af
því fréttist ekkert fyrr en
mörgum árum siðar. Portúgalar
frömdu mikil fjöldamorð I
Afrikunýlendum sinum á sjötta
og sjöunda áratugnum, en frá-
sagnirnar af þeim voru lengi vel
taldar lýgimál. t Brasillu hafa
indiánar verið myrtir í hrönnum,
þúsundir voru myrtar I
fangelsum Trujillos i Dóminlku,
þjóðarmorð voru framin I
Rúanda, stórfelld útrýming á
„kom múnistum ” var fram-
kvæmd i Indónesiu, fjöldamorð
halda stöðugt áfram I Gúatemala
og margt fleira af þvl tagi mætti
nefna. En ekkert af þessu vakti
neina verulega hneykslun eða
gagnviðbrögð af hálfu opinberra
aðiia I heiminum.
Hinsvegar vantaði ekki
athyglina kringum hinn afkára-
lega forseta Haiti, Francois
Duvalier, og átti skripalegt auk-
nefni hans „Papa Doc”, kannski
sinn þátt I þvl. Hliðstæðan áliuga
vekur nú annar valdsmaður ekki
slður kynlegur, Idi Amin og skelf-
'ingarstjórn hans i Uganda.
Athyglin sem Papa Doc varð
aönjótandi stafaði að nokkru leyti
af þvi, að i hans riki voru banda-
riskir hagsmunir I veði, og I riki
Idi Amins eru breskir hagsmunir
I veði. Bandarikjamenn og bretar
ráða miklu um það, hversu mikið
og hvernig vestrænir fjölmiðlar
fjalla um atburði viðsvegar um
heim.
Miðbaugs Ginea var áður
nýlenda Spanar. Rikiö saman-
stendur af eynni Fernando Poo (
sem nú hefur verið skipt um nafn
á) og Rió Muni, héraði á megin-
landinu. Höfuðborgin heitir
Malabo og er á Fernando Poo.
Rikið á milli lýðveldisins Gabon
og suöurstrandar Nigeriu. Að
stærð er Miðbaugs-GInea aöeins
28.100 ferkilómetrar. 1969 var
ibúafjöldinn 286.000. Hinsvegar
er best að fullyrða sem fæst um
þaö, hver íbúafjöldinn er nú.
Flóttamannastofnun Sam-
,'einuðu þjóðanna telur að
flóttamenn frá Miöbaugs-Gineu
séu aðeins fáar þúsundir talsins.
Samfylking miöbaugsglneiskra
stjórnarandstæðinga f útlegð.
Alianza Nacional de
Restauración Democrática
(ANRD), telur hinsvegar að
flóttamennimir séu 95.000 talsins
eöa um þriöjungur landsmanna.
Báðar tölur eru sennilega
hæpnar. Þeir, sem til þekkja i
Afriku, vita að opinberar tölur
Flóttamannastofnunar Sam-
einuðu þjóöanna eru ekki endi-
lega i samræmi við veruleikann.
Hinar ýmsu stofnanir Sameinuðu
þjóöanna hafa haft nokkuð
Eftir
o
Halldór
Sigurðsson
merkilega afstöðu til Miöbaugs-
Gineu, kannski vegna þrýstings
frá Einingarsamtökum Afriku
(OAU), sem eins og kunnugt er
eru ekkert fyrir það að útbásúna
það, sem er til litils sóma fyrir hin
nýju riki álfunnar. Þetta og
margt fleira kemur fram i
nákvæmri skýrslu frá Anti
Slavery Society mannúöar-
stofnun i likingu við Amnesty
International, sem hefur aðal-
aðsetur i Lundúnum. Báðar
stofnanir eru ráðgjafaraðilar að
Sameinuðu þjóðunum. Skýrslan
/
Asaka bandaríkja-
menn um að
stela auölindum
úr landi sinu
Nýlega komu fulltrúar helstu
samtaka indiána I Norður-, Mið-
og Suður-Ameriku saman til
þings i Evrópubækistöövum
Sameinuðu þjóðanna i Genf, og
var umræðuefni þess „beiting
ójafnaðar gegn innfæddum
frumbyggjum Ameriku”. Meðal
þeirra fjölmörgu sem sóttu þingið
voru leiðtogar Indiánaráðsins
sem hefur sæti sitt i New York,
m.a. Russell Means, einn af
þekktustu leiðtogum bandarlskra
indiána, en þeir bandarisku
indiánar sem tóku þátt i þinginu
voru einkum af ættbálkum
irokesa i New York fylki, sioux i
Dakota-fylkjum og creek og
cheyennes I Oklahoma fylki. 103
ára gamall höfðingi hópi-indiána
kom einnig til Genfar.
Á þinginu lögðu leiðtogar
Indiánaráðsins fram skýrslu um
meðferð á bandariskum
indiánum og stóð þar m.a. að
verðmætum náttúruauðlindum,
sem finnast á þeim landsvæðum
sem indiánar hafa umráð yfir, sé
hreinlega stolið I þeim tilgangi að
indiánarnir hverfi úr sögunni sem
þjóð, og séu þeir beittir kerfis-
bundnum útrýmingaraðgerðum.
I skýrslunni voru taldar upp
þær náttúruauðlindir sem eru á
landsvæðum indiána og indiánar
ættu að fá að nýta sjálfir. Kom
þar fram að 90% af öllu þvi
hefur yfirskriftirnar: , ,M iðb augs-
Ginea— einræðisrikiö gleymda”,
Eyjan Fernando Pooer frjósöm
og meöal bestu kakó-
ræktarhéraða heims, en kakó er
eftirsótt vara i háu verði. Spánn
lagði undir sig RIó Muniámegin-
landinu til þess að veröa sér úti
um vinnukraft á kakóplant-
ekrurnar á eynni. Þegar þessi
vinnukraftur gekk til þurrðar, út-
veguöu spánverjar sér tug-
þúsundir verkamanna frá
Nigeriu og fleiri Afrikulöndum
allt til Liberiu. Astandið á
eynni liktist mjög þrælahaldi, eða
var jafnvel enn verra.
Aðalbankastjóri seðlabanka
landsins, Jesús Buendy Ndongo,
hefur svo sennilega verið
drepinn. Utvarp rikisins sagði
svo frá að fæðingarþorp hans
heföi verið brennt til grunna til
aðvörunar þeim, sem kynnu að
snúast gegn forsetanum.
Þetta eru aöeins fáein dæmi af
mörgum um réttarfarið i landinu.
Margir prestar, sem létu
eitthvað að sér kveða, hafa verið
myrtir eða fangelsaðir, kaþólskir
biskupar landsins, tveir að tölu,
voru gerðir landrækir. 1975 var
öllum kirkjum i landinu lokaö.
Enginn veit hins hinsvegar hve
margir hafa verið drepnir,
pyndaðir eða fangelsaðir af lægra
settum þegnum,nemaþá nánustu
samstarfsmenn forsetans. Skjal-
fest dæmi sýnir, aö Macias getur
verið fyndinn á sinn hátt. Þegar
nokkrir „glæpamenn” voru eitt
sinnteknir af lifiopinberlega, var
leikið ihátalara á aftökustaðnum
dægurlagið „Those Were the
Days...” i hinni þekktu útgáfu
með Mary Hopkins.
Eðlilegt er að spurt sé, hvers-
vegna engin teljandi viðbrögð út
af þessu hafi komið fram er-
lendis. En erlendir blaöamenn
eru svo ill séðir af yfirvöldum,
að enginn þeirra þorir til land-
sins, þótt svo þeir kynnu að fá
ferðaleyfi þangað. Bandarlkin
hafa lokað sendiráði sinu i
landinu. Einingarsamtök Afrlku
úranium sem unnið er i Banda-
rikjunum nú komi frá landsvæð-
um indiána, og auk þess finnist
þar miklar birgðir oliu, kola,
kopars og timburs. A Pine Ridge
índiánalandi i Suður-Dakota
sagði skýrslan að gull,sem væri
að verðmæti fleiri miljónir doll-
ara,væri numið úr jöröu án þess
að indiánar fengju svo mikið sem
eitt sent af þvi verðmæti, en það
væri algert brot á samningi
Bandarikjastjórnar við indiánana
sem kvæði svo á að þeir ættu að fá
helming málma sem fyndist á
landinu.
Skýrslan sagði að atvinnuleysi
meðal indiána væri gifurlegt, frá
70 af hundraði upp i 90 af hundraöi
yfir vetrarmánuðina. Þeir sem
skrifstofu sinni. Sendiráði
Nlgerlu var lokað eftir að starfs-
menn þess höfðu sætt grófum
m isþy rmin gu m.
Pompidou Frakklandsforseti
heimsótti landið fyrir nokkrum
árum, og siðan hafa frakkar verið
þar mjög athafnasamir. Frakkar
hafa komið þar I stað spánverja,
sem voru svo óheppnir I skiptum
sinum viö Macias. Kaldrifjuð
tækifærishyggja frakka og
framtakssemi þeirra sýnir sig
hér eins og annarsstaðar, þeir
fylgja þeirri meginreglu að engin
lykt sé af peningum. Franska
timaritiö Marches Tropicaux,
sem talið er allábyggilegt, segir
að franskir sendiráðsmenn og
kaupsýslumenn I Miðbaugs-
Gineu fylgi þeirri gullnu reglu að
tala ekki um ástandið I landinu.
Fyrsta opinbera starf Henrys
Kissinger sem utanrikisráðherra
Bandarikjanna var að taka á móti
Atanasi Ndongo, utanrikisráð-
herra Miðbaugs-Gíneu.
Ndongo var siöar myrtur að til-
hlutan forseta sins, en Kissinger
eða Bandarikjastjórn hafa ekki
sagt aukatekið orð um það opin-
berlega. Þaö leynir sér ekki aö
ástæðan kann aö vera rökstuddar
vonir um að I landinu sé mikið af
úrani i jörðu og olla I hafs-
botninum úti fyrir ströndinni.
Þar að auki er höfnin I Malabo
mikilvæg kaupskipahöfn og getur
einnig haft mikla hernaðarlega
þýðingu. Sovétrlkin hafa fengið
leyfi til að nota hana fyrir
fiskveiðaflota sinn.
Meðan erlendir fjölmiðlar hafa
ekki aögang aö landinu, heldur
þagnartjaldið umhverfis Mið-
baugs-Gineu áfram að vera
hörmuleg staðreynd. Þaö er ekki
ný saga.
Samskonar þa gnarsam særi
þaggaði á sínum tima niður
flestar fréttir frá nýlendum
portúgala með fullum skilningi
vestrænna sendiráðsmanna og
kaupsýslumanna.
ynnu i námum eða verksmiðjum
fengju aðeins heiming af banda-
riskum lágmarkslaunum, og
væru reknir um leið og þeir væru
búnir að afla sér þeirrar
verkmenntunar að þeir gætu gert
kröfur til hærri launa.
1 skýrslunni var þvi haldið fram
að indiánar i Bandarikjunum
gætu komið á fót sinu eigin efna-
hagskerfi, sem væri fullkomlega
lifvænlegtogmyndikoma kjörum
þeirra i gott horf, meö þvi að nýta
náttúruauðlindir landsvæöa
sinna. Þeir gætu m.a. fengist viö
matvælaframleiðslu og leður-
framleiðslu, en einnig aðrar at-
vinnugreinar, t.d. gætu indiánar i
suðvestur fylkjunum framleitt
Framhald á 14. siðu
r r
INDIANAR HALDA
RÁÐSTEFNU í GENF
Fulltrúar bandarlskra indlána hlusta á ræðu á þinginu I Genf.