Þjóðviljinn - 20.11.1977, Síða 13

12 StÐA — ÞJÓDVILJINN Sunnudagur 20. nóvember 1977
Sunnudagur 20. ndvember 1977 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 13
Myndir: Skafti Guðjónsson
Texti: GFr

■ ■" : ■

\*«*>*>

■
■ ■ ■

ggj||| £3 || g§r*r1
L M ~

f ■’ ILraa- rfl 2Í. «

Lækjartorg á jóladag 1949. Strætisvagnarnir eru af geröinni Studebaker sem þá var aigengust hjá SVR. Þarna er blaösöluturninn á sfnum staft, Hreyfilshúsift og Hótel Hekla vift torgift. (Jtsýni yfir Norfturmýrina. Myndin er tekin einhvern tfma um efta upp úr 1950. Knattspyrnuvöiiurinn þar sem nú er heilsu verndarstöft, og kölluftu krakkarnir I Skólavörftuholti ,,aft fara
Byrjaft er aft spilla gamla útvegsbankanum meft viftbyggingum. niftur á Flöt”. Fyrir neftan hann er hift geysimikia skátaheimili, fyrrum hermannabraggar. Hllftarnar fyrir ofan Krambratún eru aft byrja aft byggjast.
Þegar Gullfoss kom einn maidag 1950. Fánum er stungiö út um glugga Eimskipafélagshússins. Takift eftir
kaffivagninum til vinstri.
Árið 1949 verður liklega lengst munað i íslands-
sögunni vegna þess að þá samþykkti Alþingi að ís-
land skyldi ganga i Atlantshafsbandalagið. Urðu þá
væringar stórar sem vonlegt var. Aðeins 5 ár voru
liðin frá þvi að lýðveldi var stofnað á Þingvöllum i
svölu hrifningarregni. Þá höfðu góðir synir ekki
trúað öðru en íslendingar fengju að byggja einir
land sitt að loknu gjörningaveðri striðsins.
Það hvarflaði ekki að þeim að
setið væri á svikráðum. Banda-
rikjamenn höfðu þegar upp úr
1941 ákveðið að gera landið að
varðstöð fyrir Ameriku eftir
striðiðt og stuðningur þeirra við
lýðveldið var.liður i þeirri áætlun.
Keflavikursamningurinn 1946 og
inngangan I NATO voru einnig
áfangar á þeirri braut að hafa hér
fastan ameriskan her. Hann kom
1951.
Um það leyti sem óeiröirnar
miklu urðu á Austurvelli 31. mars
1949 skiptist þjóðin i 3 flokka.
. í fyrsta flokki voru áróðurs-
mennirnir fyrir ameriskum ftök-
um, og bar það eðlilega mikið á
kaupsýslumönnum og áhangend-
um þeirra sem litu á hagsmuni
hins kapítalíska kerfis sem sina. í
öðru lagi voru andstæðingar er-
lendrar ihiutunar hér, og bar þar
mjög á sóslalistum sem skildist
að barátta þeirra fyrir jafnrétti
næði aldrei fram að ganga meðan
Bandarikjamenn litu á ísland
sem útvarðarstöð i varnarkerfi
sinu. Einnig voru margir i þess-
um hóp sem ekki voru sósialistar,
en annt um sjálfstæði landsins.
Þriðji hópurinn og kannski sá
fjölmennasti var ruglaður I rim-
inu i þeirri holskeflu áróðurs sem
dundi á honum. Þetta var fólk til
sjávar og sveita sem hafði trúað
þvi við eiðstafina i sjálfstæðisbar-
áttunni að Islendingar ættu að
ráða sér sjálfir. en við sinnaskipti
ráðamanna i Sjálfstæðisflokkn-
um, Alþýðuflokknum og Fram-
sóknarflokknum var komið aftan
að þvi^svo að það vissi vart sitt
rjúkandi ráð.
Þrátt fyrir þessi áföll á fyrstu
árum lýðveldis höfðu Islendingar
tekið trúna á framfarirnar og
margireinblindu á þær og reyndu
að loka auganu fyrir flisinni i þvi,
erlendri hersetu.
Það var llka nokkur ástæða til
bjartsýni. Nýsköpunarstjórnin
1944-1947 hafði varið hinum mikla
gjaldeyrisforða sem safnaðist i
striðinu til að kaupa ný atvinnu-
tæki. Togarar af nýjustu gerð
streymdu til landsins og landbún-
aðurinn fór ekki heldur varhluta
af nýsköpuninni. Islendingar
fögnuðu hverjum nýjum togara
sem kom og þegar hið glæsilega
flaggskip flotans, Gullfoss, skreið
inn I höfnina 1950 streymdi múgur
og margmenni til að taka á móti
honum.
Þó voru kannski flugvélarnar
enn meira tákn um framsókn Is-
lendinga. Millilandaflug var ný-
lega hafið og Gullfaxi Flugfélags
Islands og Hekla Loftleiða vöktu
stolt I brjósti manna.
tsland var óðum að sanna til-
verurétt sinn meðal þjóða.
Sú þróun hélt jafnfram áfram
að sveitafólk flykktist i þéttbýli
og fbúar Reykjavikur voru orðnir
hvorki meira né minna en 55 þús-
und talsins. Það var óheyriieg
tala. Húsnæðisvandamál voru
mikil og fjölmargar fjölskyldur
létu fyrir berast i daunillum kjöll-
urum eða bröggum.
t öllu þessu umróti týndu marg-
ir fótfestunni. Hringl stjórnmála-
manna i sjálfstæðismálum ýtti
undir ábyrgðarleysi. Ýmsir gáfu
bara skit i allar hugsjónir og gáfu
sig bráðagróðanum á vald.
Reykjavik þessara ára var þó
enn i nokkuð föstum skorðum.
Menn skorti byggingaefni og
gamli bærinn fékk að halda sér
enn um sinn. Það var þó ekki
vegna þess að menn vildu ekki
rifa hann. Þeir gátu það ekki.
Þetta var á þeim timum sem 17.
júni var enn þjóðhátið og kaup-
mannaskrumið hafði ekki enn
alveg kæft jólahaldið. Á gamlárs-
dag fengu menn hins vegar útrás
með þvi að brjóta allt og bramla.
Eldri Reykvikingar voru flestir.
upprunnir i sveit.en gengust yfir-
leitt upp i þvi að vera smáborgar-
ar. Yngra fólkið mændi á kvik-
myndastjörnurnar, fyrirleit
sveitavarginn og kastaði sér án
hiks I djammið. Litlu börnin eltu
ameriska hermenn og sniktu
tyggjó.
Harkan I stjórnmálum árið
1949, þegar Alþingi samþykkti i
snatri inngöngu i NATÓ og kalda
striðið fór vaxandi, fældi unga
fólkið frekar frá að taka afstöðu.
Það skreið inn i sjálft sig. Og enn
eru tslendingar að súpa seyðift.
—GFr
A jóladag 1949. Bærinn var þó ekki eins skrautlegur og seinna varft. Þó voru sett upp jólatré á Austurvelli, vift
Lækjargötu og á Hlemmi.
Von er á Gullfossi,og bileigendur Hykkjast út I Effersey til aft skima eftir skipinu. Svo mikil var eftir-
væntingin.
Guilfoss, flaggskip Islenska flotans, er lagstur aft bryggju I fyrsta sinn 20. mat 1950. Múgur og margmenni
stóft á hafnarbakkanum til aft fagna komu þessa glæsilega skips.
Guftjón Jónsson bilstjóri Loftleifta stendur vift Loftleiftarútuna 17. júnl 1948,
en þann dag fór ný vél I eigu félagsins, Douglasflugvélin Helgafell, I fyrstu
ferft slna til Vestmannaeyja.
17. júnl 1949. Afteins tveir og hálfur mánuður liftinn frá hinum ógnvænlegu
atburftum er Alþingi samþvkkti inngöngu Islands I NATO. Alþingishúsift
er skreytt,en þaft skraut haffti nú aftra merkingu I huga margra heldur en 5
árum áftur þegar lýðveldið var stofnaft.
.»«■ 1 # » V
jmml.
Þetta er fyrsta millilandaflugvél tslendinga, Gullfaxi,af skymastergerö.Hún er hér aft ieggja upp I
Kaupmannahafnarferft 7. mal 1949. Stolt hrlslaftist um lslendinga þegar þeir börftu augum þennan
glæsilega farkost.