Þjóðviljinn - 21.01.1978, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 21. janúar 1978'
Málgagn sósíalisma,
verkalýðshreyfingar
og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann
Ritstjórar: Kjartan óiafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson.
Umsjón með sunnudagsblaði:
Arni Bergmann.
Auglýsingastjóri: GunnarSteinn
Pálsson
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Slðumúla 6, Simi 81333
Prentun: Blaðaprent hf.
Aflitlu aö státa
í skrifum um rikisbúskapinn hefur
Morgunblaðið yfirleitt reynt að koma þvi
inn hjá almenningi að fjárlagaárið 1975
hafi verið á ábyrgð vinstristjórnarinnar.
Þessu var siðast haldið fram i Morgun-
blaðinu sl. laugardag. Þetta er rangt.
Vinstristjórnin missti meirihluta sinn
snemma árs 1974 og hafði þvi i raun engin
stefnumarkandi áhrif á fjárlagafrum-
varpið sem hægristjórnin lagði fram
haustið 1974 fyrir árið 1975. Fráfarandi
fjármálaráðherra, Halldór E. Sigurðsson,
lagði lika á það mikla áherslu, er það
frumvarp var rætt á alþingi, að vinstri-
stjórnin hefði enga stefnu markað i þess-
um efnum. Sagði hann i ræðu á alþingi 13.
nóvember 1974 þegar fjárlagafrumvarpið
var til afgreiðslu og meðferðar:
,,Ég get vottað það að meðan ég sinnti
þvi starfi i sumar (fjármálaráðherra)
sagði ég hagsýslustofnuninni að ég mundi
engin áhrif hafa i sambandi við undirbún-
ing fjárlagafrumvarpsins. Þeir yrðu að
vinna það sem embættismenn af sinni
venjulegu samviskusemi sem ég þekkti þá
vel að, en stefnumörkun gæti ekki átt sér
stað fyrr en séð yrði hver stjórnarmyndun
yrði i landinu og hvað fjármálaráðherra,
hefði þar mest um að segja”.
Fjárlagafrumvarpið fyrir 1975 og þar
með fjárlögin voru þvi alfarið i merki
hægristjórnarinnar. í leiðara Morgun-
blaðsins sl. laugardag sagði hins vegar:
,,Þegar vinstri stjórnin lét af störfum siðla
árs 1974 hafði hún unnið og mótað fjár-
lagafrumvarp fyrir komandi ár, 1975, svo
sem venja er. Það er þvi óhjákvæmilegt
að arfleifð og stefna fyrri stjórnar i rikis-
fjármálum hlaut að setja mark sitt á
afkomu rikissjóðs á árinu 1975.” Hér er
augljóslega farið með rangt mál, en þetta
dæmi er tekið til þess að sýna hvernig
óvandaður málflutningur er oft birtur i
málgögnum stjórnarinnar i trausti þess að
almenningur þekki ekki það sem að baki
býr.
í sama leiðara Morgunblaðsins sl.
laugardag er þessi staðhæfing órökstudd:
„Hlutfall rikisútgjalda miðað við þjóðar-
framleiðslu og þjóðartekjur hefur lækkað
frá þvi sem var á vinstristjórnarárum.”
Hvað segja staðreyndirnar? 1975 var hlut-
fall rikisútgjalda af vergri þjóðar-
framleiðslu 31.4%, 1976 27,6%, 1977 27,4%
og 1978 er áætlunin 28,3%. Þessar tölur
tala sinu máli, en segja þó ekki alla sög-
una. 1 fyrsta lagi ber að hafa i huga að
þjóðartekjur hafa vaxið mjög og hafa
aldrei verið hærri i íslandssögunni en 1977
þannig að viðmiðunin verður þeim i vil
sem vilja ,,sanna” minnkandi rikisút-
gjöld. í öðru lagi ber að hafa i huga, að oliu
eiald og viðlagasjóðsgjald voru að undir-
lagi hægristjórnarinnar tekin beint inn i
rikisbúskapinn. Þannig segja tölurnar
ekki allt, en þær segja þó nægilega mikið
til þess,að ljóst er að rikisútgjöld fara ekki
lækkandi sem hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu. Við þetta bætist svo sú staðreynd
sem vert er að hafa i huga að rekstrarút-
gjöld taka til sin æ stærri hluta af rikisút-
gjöldunum i heild,þannig að framkvæmdir
dragast saman i raun — þrátt fyrir hækk-
andi rikisútgjöld af þjóðarframleiðslu frá
1977 til 1978.
Það er algengt i stjórnmálaumræðu að
áróðursblöð leyfi sér talnameðferð eins og
þá sem hér hefur verið rakin og hrakin úr
Morgunblaðinu. Sjálfstæðisflokknum er
mikið i mun að sýna að eitthvað hafi mið-
að i áttina i stjórnartið núverandi fjár-
málaráðherra. Skuldin við Seðlabankann
um sl. áramót upp á 15—16 miljarða og
þær staðreyndir sem hér hafa verið raktar
sýna þó best að af litlu er að státa. Það er
þvi ekki góð stjórn, heldur einungis að-
staðan við kjötkatlana sem veldur þvi, að
Matthias Á. Mathiesen hefur lýst þvi yfir
að hann vilji endilega stjórna með
Framsókn eftir kosningar og hann vilji
helst verða f jármálaráðherra áfram. — s.
1
I,
Hinummegin —
leikrit
A fimmtudagskvöld flutti Ut-
varpið leikrit eftir Ævar R.
Kvaran sem heitir í Ijósaskipt-
unum.Það hefur vakið nokkra
athygli I blöðum vegna þess
vettvangs sem höfundur setur
persónur sinarniðurá. Þeir eru
nefnilega allar dauðar og komn-
ar yfir um.
Háskólaprófessor tekur á
móti konu sinni nýlátinni, þau
ræða við son sinn sem hafði
sjálfur skipt um samastað með
sjálfsmorði upp úr alkóhólisma
ogeiturlyfjum. Fjórða persónan
er velviljaður garðyrkjumaður
úr hjálparsveit framliöinna.
Huggunar-
skýrslur
Sem leikrit er þetta verk afar
mjóslegið. Þaö er að verulegu
leyti byggt upp þannig, að per-
sónurnar gefa hver annarri
skýrslur, sem erufyrst og siöast
endursögn á hugmyndum spirit-
ista um gang mála hinum megin
grafar. Sú persóna, sem hlustar
á eintalið, gerir þá langa lengi
ekki mikið annað en að jánka
eða kumra samþykkjandi eða
skjóta inn setningum eins og
„hvað gerðist svo?”, „hvers-
konar myndir sástu?”, „þetta
er mjög merkilegt” eða „ég skil
þig fullkomlega”.
Ef að einhver róttæknigeml-
ingur hefði beitt svipuöum að-
ferðum til aö bera fram hug-
myndir sínar þá hefði hann al-
deilis fengið á baukinn fyrir að
láta boðskapinn kaffæra „hina
listrænu eiginleika”. En af þvi
að ekkert svoleiðis var á ferð-
inni og þrlr íslendingar af fjór-
um eru spiritistar, þá mun svo-
leiöis gagnrýni ekki koma fram
og allir verða glaðir. Þvi að þótt
Ævar Kvaran reyndi að halda
uppi einhverjum erfiöleikum
hinum megin grafar, þá er hin
spiritiska heimsmynd fyrst og
fremst bjartsýn. Ráðleysi og
,SKALD HEFUR LEYFITIL
'AÐ YRKJA UM ÖLL SVIÐ
MANNLEGRAR HUGSUNAR”
segir Ævar R. Kvaran
^betta leikrit er að því leyti Kvaran „Hallsteinn
í íslenzkum gerist hinn<~
""nst allt leiL"
þokur hinummegin eru tiltölu-
legaskammvinn vandræði, ekki
sist vegna þess að þar eru allir
fyrr en varir komnir i hjálpar-
starf: allir styðja álla til ljóss-
ins. Spiritisminn, hvort heidur
er i miðlaskýrslum eða bók-
menntum, er huggandi og svæf-
andi: innan skamms munu
dauðir menn átta @g á þvi, að
hugur þeirra getur breytt veru-
leikanum að vild. Innan tiðar
munum vér öll gleyma háskóla-
kennslu, fyllirii, framhjátökum
og öðrum raunum þessa heims
og brosa hvert til annars i sælu
umburðarlyndi yfir blóm ei-
lifðarinnar.
Lífsháskinn
Leikrit Ævars R. Kvarans er
um margt klaufalegt. En það
skiptir kannski meira máli i
þessu sambandi, aö spiritism-
inn sjáEur er liklegast heldur
vond forsenda fyrir listsköpun.
Blátt áfram vegna þess að það
vantar i hann lifsháskann. Þann
háska sem eflir menn I viðleitni
þeirra, stækkar þá, freistar
þeirra til að „kreista alheim
saman I bolta og þeyta honum i
yfirþyrmandi spurningu”. í
þessum efnum standa til að
mynda kaþólskir menn miklu
betur að vigi og hafa reyndar
verið mjög seigir við að skrifa
allt til þessa dags, hvað sem lið-
ur margþættri endurskoðun I
guðfræöum.
finimtudagskvöldió.
„Ée
Nýtt leikrit eftir
hannsemgerist
eftirdauðann
fluttíútvarpi
Á fimmtudaginn
þeirra <sem
Ævar R. Kvaran
Hámorleysið
Það er einnig liklegt, að spirit-
ismi eigi I miklum sambúðar-
erfiðleikum við annan þátt bók-
mennta sem við megum illa án
vera, en það er sjálfur húmor-
inn. Spiritismanum stekkur
yfirleitt ekki bros, og textar
hans verða ekki spaugilegir
nema óvart. Meira að segja
Þórbergur Þórðarson átti þá
erfiðast með aö halda spégáf-
unni, þegar eilifðarmálin voru á
dagskrá. Honum tókst það þó
öðru hvoru, enda var maðurinn
snjallur. Kannski vantar spirit-
istana einhverja þá hefð, sem
getur gefið þeim efni til þess að
bregða á leik. Eins og Eliot,
sannkristið skáld,gerir til dæm-
is I þessari lýsingu sinni á
himnaferö flóöhestsins:
Hann Lambsins blóði laugast
skal
og leiddur verða af engl-
um burt
með heilögum I himna sal
hann hörpu gullna slær með
kurt
(þýð. Helgi Ilálfdanarson)
1 þessukvæði segir, að meöan
flóðhesturinn býr við uppheima-
sælu „af helgum dýrðar-meyj-
um kysstur”, þá paufast hin
sanna kirkja áfram i fenja-
mistri jaröar. Nokkuð gott hjá
Eliot — i alvöru talað. A hinn
bóginn er splritisminn, þegar á
heildina er litið, afar jarðfælinn.
Hann hefur mikla tilhneigingu
til að litillækka jarðvist manna,
lýsa henni sem „lágu sviði”.
Allt sem máli skiptir kemur sið-
ar.
„ Visa henni
á bug”...
En það var þetta leikrit Æv-
ars. Höfundur segir i viðtali viö
Dagblaðið á dögunum, aö
„skáld mega i rauninni skrifa
um öll þau svið sem mann-
leg hugsun nær til. Ég veit að
ég á eftir að fá á mig þröng-
sýni gagnrýninna manna en
ég visa henni á bug”,
Ekki er gott að vita hver ja leik-
skáldið nýja ætlar aö skjóta
niður fyrirfram, kannski á hann
við annan arm Þjóðkirkjunnar?
Vitanlega bannar enginn hvorki
Ævari né öðrum aö skrifa um
hvaðsem þá lystir. En við hinir
höfum þá lika okkar rétt til að
geispa innilega yfir þvi sem
skrifað er. Hefur svo hver nokk-
uð að iðja.
Ævar segir i sama viðtali:
„Þettaleikriteraðþvíleyti ein-
stakt i Islenskum bókmenntum
að það gerist allt eftir dauð-
ann”. Okkur hefur verið
bent á það af athugulum mönn-
um, að þetta er misminni. Til
dæmis gerist bálkurinn Marsinn
til Kreml,eftir annan spiritista,
Þórberg, allur I öðru lifi
Hannesar skálds Péturssonar.
A.B.