Þjóðviljinn - 21.01.1978, Síða 7

Laugardagur 21. janúar 1978 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Afleiöing af þessu er svo að staðan skólasafnvörður
er opinberlega ekki til og bókasafnsfræðingar sem
ráða sig til þessara starfa verða að ráða sig sem
kennara
Fáein orð um skóla-
söfn og skólasafnverði
Til skamms tíma hafa bóka-
söfn veriö álitin staðir
þar sem bókum er safnað sam-
an og þær geymdar, og
þeirra gætt fyrir fólki, sam-
anber merkingu orðsins
bókavörður. En nú á sið-
ustu árum hefur smám sam-
an glæðst skilningur á þvi,
að ef til vill geti bókasöfn gegnt
margþættara hlutverki, t.d.
verið þjónustustofnanir. Þessi
notkunar- og þjónustustefna
bókasafna ruddi sér til rúms
víða I Evrópu og Bandarikj-
unum,og barst þaðan hingað tíl
lands. Ahrif þessa eru m.a. að
farið var að kenna bókasafns-
fræöi við Háskóla Islands 1958,
fyrst litið, en nokkrum árum
slðar til B.A. prófs. Einnig
breyttust almenningsbókasöfn
smátt og smátt til batnaöar, og
loks fyrir örfáum árum var
byrjað að setja á stofn skóla-
bókasöfn.
Skólabókasöfn, eöa skólasöfn
eins og margir kjósa heldur aö
nefna þau, þvi aö þau geyma
margt fleira en bækur, hafa aö
minu mati miklu hlutverki að
gegna I skólakerfi okkar. Þau
eru hvorki meira né minna en
forsenda þessara sjálfstæðu
vinnubragöa sem á að kenna
nemendum, sbr. Grunnskóla-
lögin 2. gr., 3. málsgr. „Grunn-
skólinn skal veita nemendum
tækifæri til að afla sér þekk-
ingar og leikni og temja sér
vinnubrögö, sem stuðli að
stöðugri viðleitni til menntunar
og þroska. Skólastarfið skal þvi
leggja grundvöll að sjálfstæðri
hugsunnemenda og þjálfa hæfni
þeirra til samstarfs við aðra.” A
skólasöfnum eiga nemendur að
fá aðstoð viö að leita heimilda,
sem þeir svo vinna úr, fá
upplýsingar um ýmis efni, hafa
aðgang að ýmsum bókum hver
á slnu áhugasviði, hafa aðgang
aö íslenskum bókmenntum
o.s.frv. og skólasöfn eiga að
jafna aðstöðu nemenda til bóka-
öflunar, bæði til náms og
skemmtunar.
Það fer ekki milli mála að
skólasöfn þurfa að vera vel búin
að safnefni og ekki síður að
starfeliöi ef þau eiga að geta
sinnt hlutverki slnu að ein-
hverju gagni. Ég ætía ekki að
telja hér upp þau störf, sem
vinna þarf á skólasafni; aöeins
ætla ég að láta fylgja hér lista
yfir nokkrar af þeim greinum,
sem hafa verið og eru kenndar I
bókasafnsfræði við Háskóla
tslands.
Kennslugreinar: Flokkun,
skráning, islensk og erlend
handbókafræði og handbóka-
notkun, upplýsingaþjónusta,
starfsemi skólasafna,
almenningsbókasafna og sér-
fræðibókasafna, barnabækur,
almennar bókmenntir o.m.fl.
Auk þess vinna nemar 250 klst. I
námsvinnu á ýmsum bóka-
söfnum undir handleiðslu starf-
andi bókavarða.
Og nú fer ég loks að koma að
aöalatriöum þessarar greinar.
Stjórnendur menntamála á
okkar landi virðast enn varla
hafa komið auga á að skólasöfn
séu til og þvl síður að þau séu
nauðsynleg. Afleiðing af þessu
er svo að staðan skólasafn-
vöröur er opinberlega ekki til og
bókasafnsfræðingar sem ráða
sig til þessara starfa veröa að
ráða sig sem kennara. Þetta
hefur ákveðinn hópur kennara
viö grunnskóla notaö sér, þeir
kennarar (flestir án nokkurrar
framhaldsmenntunar I bóka-
safnsfræði) sem starfa á skóla-
söftium,og vilja þeir útíloka alla
aðra en kennara frá störfum
skólasafnvarða. Þessu til stað-
festingar læt ég fylgja hér
nokkrar glefsur úr lögum félags
þeirra, Félags skólasafnvarða
(leturbreytingar eru mínar).
1. gr. Félagið heitir Félag
skólasafnvarða, skammstafað
F6S, og er samtök kennara á
grunnskólastigi sem starfa á
skólasöfnum.
3. gr. Félagið hyggst ná til-
gangi sínum meö eftirfarandi:
c. að vinna að þvi að kennarar
gegni stööu skólasafnvarða á
grunnskólastiginu.
4. gr. Fullgildir félagar geta
allir kennarar grunnskóla-
stigsins orðið sem starfa á
skólasöfnum.
Bókasafnsfræðingar telja
sjálfsagt aðþeir sem ætla sérað
starfa á skólasöfnum taki
uppeldisfræði sem hluta af B.A.
námi auk bókasafnsfræðinnar.
En þeir telja einnig sjálfsagt að
kennarar bæti við sig marktæku
námi í bókasafnsfræði (svipuð
að magni og timalengd og
uppeldisfræðinám bókasafns-
fraeðinga) ef þeir ætla að starfa
á skólasöfnum. Þetta sjónarmið
hafa FÉS-menn ekki viljað ræða
hvað þá meira. FÉS er deild
innan Sambands íslenskra
barnakennara og hafa forystu-
menn þeirra tekið stefnu FÉS
upp á arma sina, meöal annars i
kjarasamningum. Þykir mér nú
skjóta ansi skökku við að
kennarasamtökin, sem alltaf
hafa veriö að berjast fyrir
viðurkenningu á gildi kennara-
prófs og þvi aö engir aörir fari
þar inn á verksvið kennara,
skuli nú vera tilbúin til að krefj-
ast réttar kennara til að fara inn
á verksviö annarra, þ.e. bóka-
safnsfræðinga.
Alvarlegast i þessu er þó það,
að meðan málin standa svona,
er skilningslausum skólayfir-
völdum opin leið tilað stinga inn
á skólasöfnin kennurum sem
þarf að losna við úr kennslu, en
jafnframt fær það fólk sem
hefur sérmenntaö sig á sviði
safnstarfa ekki vinnu við skóla-
söfn. Sér hver maður að það
hlýtur aö standa söfnunum fyrir
þrifum, þvi aö að ööru jöfnu er
lærður smiður betri en ólærður
og lærður læknir betri en sá sem
hefur aldrei nálægt læknisfræði-
námi komið.
Heiga Einarsd.
skólasafnvörður
w
Hörður Bergmann og Olafur Proppé:
Er grunnskólakeniislan ekkí nógu góð?
Athugasemdir vegna umrædu um
jólaprófseinkunnir í menntaskólum
Nokkur dagblaðanna hafa að
indanförnu flutt fregnir af slök-
im árangri menntaskólanem-
;nda á jólaprófum I desember. I
Vienntaskólanum i Reykjavik
:éllu að sögn blaðanna 33% nem-
;nda 13. bekk (1. bekk skólans) og
’ullyrt er að svipaða sögu sé að
;egja úr öörum menntaskólum.
\öur hafi meðalfall hinsvegar
/erið 20-25%. I frétt VIsis 9. jan.
;r fullyrt: „Undanfarin ár hefur
oorið á þvi að námsárangur nem-
snda i menntaskólum hafi veriö
lélegri en áður fyrr.”
Vegna þessara frétta og full-
yrðinga sem settar hafa veriö
fram i þvi sambandi leyfum viö
okkur að benda á eftirfarandi:
1. Jólapróf menntaskólanna
hljóta aö vera misþung frá ári til
árs og vera mismunandi frá
einum skóla til annars enda ekki
um stööluö próf aö ræða.
2. Jólapróf hafa jafnan veriö til-
tölulega þyngri en vorpróf þar
sem bekkjarkennsla tíðkast. Þau
virðast hafa gegnt einhvers konar
aðvörunarhlutverki — átt að
skjóta sem flestum nemendum
skelk i bringu. Hugmyndin bak
við þau virðist sú að meö þvi móti
myndu nemendur læra meira
eftir jól. Spyrja mætti: Eru þess-
■ ar hugmyndir farnar að ganga út
i öfgar?
3. Enn mætti spyrja: Er mis-
ræmi milli prófa I menntaskólum
og grunnskólum: önnur færni
prófuö i menntaskólum en I
grunnskólum? 1 þessu sambandi
er vert að minna á að viðfangs-
efni nemenda viö lok grunnskóla
eru nú mun f jölþættari en tiðkað-
ist I landsprófsdeildum áöur fyrr,
m.a. vegna valgreina sem nem-
endum bjóðast nú. Markviss
undirbúningur undir sérstakar
kröfur menntaskóla er ekki á
dagskrá grunnskóla — og mega
heldur ekki, að okkar dómi, vera
það, m.a. vegna þess sem nú
verður vikið að.
4. Minna má á að grunnskólum
er ætlað að sjá öllum nemendum
hvers árgangs fyrir viöeigandi
viðfangsefnum, koma öllum
áleiöis i náminu og til nokkurs
þroska. Þetta er auövitað mikið
vandaverk og veröur að sjálf-
sögðu seint fundin endanleg lausn
á þvi. Þó er þetta almennt viður-
kennt sem eitt mesta vandamál
sem grunnskólakennarar standa
frammi fyrir. Þaö er þeim mun
torleystara sem kennaraskortur
verður tilfinnanlegri i grunn-
skólum.
5. Menntaskólar hafa undan- •
farin ár fengiö til sin 1/4 — 1/5
þeirra nemenda sem best hefur
gengið I bóklegu námi. Meö
gildistöku nýrra inntökuskilyröa i
framhaldsskóla hafa þeir að lik-
indum fengiö talsvert af nem-
endum utan áöurnefnds hóps.
Þeim er þvi aö ýmsu leyti meiri
vandi á höndum en fyrr við skipu-
lagningu námsins. En ekki virðist
ósanngjarnt að ætlast til þess að
reynt sé að leysa þann vanda
þannig að sem fæstum
nemendum seinki I námi: sem
fæstir séu skildir eftir utandyra.
Við getum fúslega viðurkennt
aö margt megi betur fara i starfi
grunnskóla — ekki slst vegna
kennaraskortsins sem áöur er á
minnst. Af þvi leiöir að bæði
grunnskólar og framhaldsskólar
standa frammi fyrir vanda sem
auðleystari væri án sllkra ann-
marka.
Við höfum hér leitast við að
draga fram nokkur mikilvæg
atriði sem koma til álita þegar
menn velta fyrir sér skýringum á
þeim fréttum sem borist hafa af
mati menntaskóla á námsárangri
nemenda sinna fyrir jól. í þessu
samhengi gæti verið gagnlegt að
lita á gamalt mat kennara á háu
skólastigi á kunnáttu og færni
nemenda sinna. Dæmið er frá
árinu 1920. Nefnd skipuð af
alþingi gerði þá könnun hjá öllum
deildum háskólans I þvl skyni að
meta árangur af starfi mennta-
skólans. Viö leyfum okkur að
vitna hér i frásögn af þessu sem
birt er I bókinni „Mályrkja
Guðmundar Finnbogasonar”
eftir Baldur Jónsson. Þar segir:
segir:
„Nefndin mæltist til við
háskólaráö, að eftirfarandi
spurningar yrðu lagðar fyrir
kennara allra háskóladeilda:
1. Hvernig hefir reynst andleg-
ur þorski stúdenta, er þeir
koma frá Mentaskólanum og
byrja nám sitt við Háskól-
ann?
2. I hvaða námsgreinum
Mentaskólans finst yður,
þeim helst ábótavant frá
sjónarmiði háskólanámsins?
3. Hverjar breytingar á undir-
búningi þeirra undir
háskólanámið teljið þjer
æskilegar eða nauðsynlegar?
Svör háskólakennaranna eru
birt með nefndarálitinu (bls.
54—63) og eru einkar
athyglisverð. Það, sem hér
skiptir mestu máli, er dregið
saman i „Áliti” nefndarinn-
ar, einkum á bls. 7—8, og er
einfaldast að taka það hér
upp orðrétt. Þar segir svo:
Niðurstaða háskólakennar-
anna (...) verður þá i stuttu
máli sú, að stúdentar, er þeir
koma frá mentaskólanum,
hafi ekki fengið þann þroska
í að hugsa sjálfstætt og rök-
vislega, er æskilegur er til
háskólanáms.
Sum svör við 2. spurningunni
benda að nokkru leyti i sömu
átt. Er þar sjerstaklega
athugavert það sem sagt er
um kunnáttuna i Islensku.
Guðfræðisdeildin segir:
„Sjerstaklega finst oss, að
stúdentunum sje ábótavant i
þekkingu á Islenskri tungu.
Við allar skriflegar æfingar
kemur það I ljós, að ýmsa
þeirra skortir mjög þekkingu
I islenskri rjettritun og hafa
litla hugmynd um notkun að-
greiningarmerkja. Rjettrit-
unarvillur lýta stórlega rit-
gerðir sumra við prófið, og
margir hafa lært svo illa að
skrifa, að þraut er að komast
fram úr ritgerðunum. 011
framsetningin og vöntun
kommusetningar bera þess
stundum vott, að þeir hugsa
ekki eins skýrt og ætlast
mætti til eftir sex ára nám i
Mentaskólanum.”
Lagadeildin segir: „Skal þess
þá fyrst og fremst getið, að
deildinni hefir reynst þekking
stúdenta á Islenskri tungu
ærið ábótavant, bæði um
vöndun máls, setningaskipun
og jafnvel rjettritun”.
Prófessor Guðm. Hannesson
svarar spurningunni um það,
í hvaða námsgreinum
Mentaskólans stúdentum sje
helst ábótavant, svo:
„Langaugljósast i islensku.
Ef dæma má eftir prófrit-
gerðum stúdenta, þá geta fá-
ir ritað islensku stórlýta-
laust.”
Og prófessor Sigurður Nordal
segir: „En af almennum
kynnum af stúdentum, m.a.
af þvi að hafa hlýtt á alt
Islenskuburtfararprófið 1915
og lesið stllana, get ég full-
yrt, að kunnátta stúdenta I
móðurmálinu er stórra
ábótavant, og miklu meiri en
hægt er að ráða af prófeink-
unnum þeirra, sem virðast
mjög af handahófi.” ...”
Slikt var mat háskólakennara á
islenskukunnáttu þess þrönga
úrvals islenskra bænda- og emb-
ættismannasona sem þá lagði
stund á háskólanám. Þessir
stúdentar, þetta úrval ungra
málnotenda, hafði yfirleitt numið
málið i skauti islenskrar sveita-
menningar og síðan stundaö bók-
leg fræði I menntaskóla. En dóm-
ur þeirra kennara, sem við þeim
taka, er harður eins og sjá má af
tilvitnuninni. Manni er nær aö
halda að hér sé lögmál á ferðinni:
Kennurum, sem taka við
nemendum af öðru skólastigi,
finnst þeir ævinlega kunna alltof
litið.
Reykjavik, 15. janúar
Hörður Bergmann ólafurProppé
Blikkiðjan
4 }
Ásgarði 7, Garðabæ
Onnumst þakrennusmíði og
uppsetningu — ennfremur
hverskonar blikksmíði.
Gerum föst verðtilboð
SIMI53468
HELLUVER
Milliveggjaplötur, 5 og 7 centimetra.
Simi 33 5 45