Þjóðviljinn - 08.03.1978, Page 7

Miðvikudagur 8. mars 1978 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Viröing fyrir lögunum geíur ekki og á ekki
að byggjast á neinu ööru en sannfæringu
almennings um aö þau séu réttlát
Þorbjörn
Broddason,
lektor:
EFTTR VERKFALL
Þegar þetta er skrifað er
nýlokið tveggja daga alls-
herjarverkfalli. Menn greinir
raunar nokkuð á um réttmæti
þeirrar nafngiftar. Ljóst virðist
að félagar i samtökum innan
ASl hafi enn sannað þroskaðri
félagsvitund sina og meiri sam-
takamátt en stéttarbræður
þeirra I samtökum opinberra
starfsmanna. Þó eru mikilsverð
frávik frá þessari alhæfingu.
Ýmsum verður starsýntá þenn-
an mismun milli hópa, en að
minu mati er meiri ástæða til að
fagna þvi hversu mjög hefur
miðað i rétta átt. A undanförn-
um misserum hefur stétta-
vitund opin berra starfsmanna
þorskast ótrúlega mikið og ég er
ekki viss um aö margir hefðu
þorað að spá þvi fyrirsvo sem
hálfum áratug, að slikur
samtakamáttur og stefnufesta*
mundu nást sem raun hefur orð-
iðá i vetur.
Röksemdir
i3 áföngum
Þrem tegundum röksemda
var beitt i áróðrinum gegn verk-
fallsaögerðunum. I fyrsta lagi
var þvi haldið fram að kjara-
skerðingin og samningsrofið
væru þjóðfélagsleg nauösyn. t
öðru lagivar þvi haldið fram að
hvað sem liði réttmæti fyrstu
staðhæfingar, þá sé þetta ekki
hóti verra en við var aö búast
þar sem sambærilegar ráðstaf-
anir hafi verið gerðar 25 sinnum
á undanfömum 2 áratugum.
Lokaröksemdin var sú aö þetta
séu fjandakornið landslög og
þeim hljóti menn að hlýða
hversu ósanngjörn og ranglát
sem þaukunni að vera.
1. röksemd:
Henni hefur þegar verið
margsvarað. Vissulega þurfti
að gripa til efnahagsaðgerða,
um það er ekki deilt. En sá val-
kostur sem tekinn var felur i sér
eignarnám á fjármunum þeirr-
ar stéttar sem verðmætin skap-
ar, og flutning þeirra i hendur
atvinnurekenda. „Þjóðarhag-
ur” er þvi rangnefni hér; það
eru stéttarhagsmunir sem stýra
þessum aðgerðum.
2. röksemd:
Getur það verið gild röksemd
að maður sem þegar er búið aö
sparka i 25 sinnum eigi þar af
leiðandi ekki að kippa sér upp
við 26. sparkiö? A hann að sýna
kúgara sinum umburðarlyndi
vegna þess að hann treysti hon-
um ekki meira en svo þegar
hann lofaöi að sparka ekki oft-
ar? Það felst ótrúlegur valda-
hroki i þvi að ætla íslenskum
verkalýð að hann sætti sig við
samningsrof og féflettingu
vegna þess að það sé búiö að
svikja hann svo oft áður. Ætli sé
ekki öllu liklegra að nú hafi
mælirinn verið fullur og skek-
inn? Þaö eru einungis örfáir
mánuðir siðan þetta sama ríkis-
vald gerði þá samninga sem það
nú svikur með ólögum sinum.
Og launþegar telja sig vita að
meira muni fylgj a á eftir.
3. röksemd:
1 vitund þess að bæði 1. og 2.
röksemd eru haldiausar með
öllu, hefur mest verið látið með
3. röksemdina, þá.að ekki megi
brjóta gegn landslögum, þau
séu heilög af sjálfum sér. Menn
þurfa að vera töluvert örvænt-
ingarfullir þegar þetta atriði er
oröið undirstaða málflutnings
þeirra. Virðing okkar fyrir lög-
unum getur ekki og á ekki að
byggjast á neinu öðru en sann-
færingu almennings um að þau
séu réttlát. Forsætisráöherrann
birtist á sjónvarpsskjánum hér
um kvöldið, sem frægt er orðið,
og benti okkur á að friðslit gætu
fylgt fráviki frá lögum. Þetta er
oft rétt. Ensá sem hefur nýhafið
stéttastrið við landa sína í krafti
valds sins yfir löggjafanum og
beitir lagagreinum til frið-
spjalla, er ekki vel til þess fall-
ínn að gefa föðurlegar áminn-
ingar um sambandiö milli lög-
hlýðni og friðsældar. Lögum
sem brjóta gegn réttarvitund
almennings veröur ekki
framfylgt i samlyndi.
Ég hygg raunar að andúð
almennings á þessum nýsettu
ólögum eigi sér viðari bakgrunn
en þann sem einungis varðar
kjarabaráttuna. Á undanförn-
um árum hafa komið fram æ
fleiri dæmi um hvernig unnt er
að beita islenskum lögum til
misréttis og arðráns. Okkur er
talin trú um að við búum i
lýðræðisriki, en hornsteinn
lýðræðisinser að allir séu jafnir
fyrir lögunum. Þegar annað
kemur á daginn er brostin
grundvallarforsenda þjóðskipu-
lagsins. Dæmi þar um sem
þingmenn Alþýðubandalagsins
hafa margsinnisbent áeruregl-
ur um skattlagningu fyrirtækja
sem gera eigendum þeirra kleift
að stinga i eigin vasa fjármun-
um sem að réttu eiga heima i
sameiginlegum sjóði lands-
manna. Annað nýlegt dæmi sem
hefur stórlega dregiö úr trú
manna á rik jandi lögum og rétti
er krossferð forsvarsmanna
Varins lands. Þótt vopnin hafi
að visu snúist I höndum
Vl-manna, stendur sú staðreynd
eftir og gleymist ekki,að lögum
landsins virðist mega beita til
ótrúlegustu hluta.
Enn má taka velþekkt dæmi
sem sumum kann að þykja
smærrff i sniðum, en það eru
privilegiur þær eða sérréttindi
sem landsfeður skammta sjálf-
um sér. Þeir setja t.d. geysiháa
tolla á bifreiðir (ogum þaö deili
ég ekki), en tilkynna siðan að
þeir sjálfir, privat og persónu-
lega, séu undanþegnir þessum
lýðræðislega settu reglum. Til
að bæta gráu ofan á svart lána
þeir siðan sjálfum sér úr rikis-
sjóði drjúgan hluta þess
tombóluverðs sem þeir selja sér
bilana á. Unglingur sem tekur
bil ófrjálsri hendi að kvöldlagi
veröur tilefni blaðaskrifa og er
kallaöur ljótu nafni. Ráðherra
sem lætur rikissjóð gefa sér
hálfan bil á þriggja ára fresti
hlýtur engin sérstök auknefni af
þvi tilefni.
Loks má nefna að svo virðist
sem þingmenn sumir hverjir i
flokki forsætisráðherra telji að
lögog reglurum meðferð gjald-
eyris taki ekki til þeirra sjálfra.
Brot á þeim, sem i öðrum lönd-
um hafa kostað afsagnir
embætta og stjórnarkreppu,
raska ekki ró islenskra lands-
feðra. Það skal aö visu viður-
kennt að þessar tilteknu reglur
þarfnast vissulega endur-
skoðunar, en hverjum stendur
það nær en þingmönnum að
standa fyrir slikri endur-
skoðun? Og þá sérstaklega þeim
þingmönnum sem finna svo
mjög fyrir þörfinni á endur-
skoðun, aö þeir sniðganga
reglurnar sjálfir árum saman?
Ekki verður önnur ályktun
dregin en sú, að þeir telji sig
hafna yfir þær reglur sem þeir
eru settir til aö varðveita.
Þessi umræða hefur teygst
nokkuð af leið frá upphafi mins
máls um vinnustöðvun launa-
fólks i siðustu viku. En ég tel aö
ofangreind atriði séu mikilvæg
til skilnings á viöbrögðum al-
mennings. Fólk getur lagt á sig
þungar byrðar og er fúst til þess
ef það telur þær vera réttlátar.
En óréttmæt byrði er fljót að
veröa óbærileg.
SIGLAUGUR BRYNLEIFSSON skrifar
Ljóð Davíðs
Stefánssonar
UM BÆKUR
Davið Stefánsson: Ljóð. ÍJrval.
Ólafur Briem bjó til prentunar.
islensk Rit 3.
Rannsóknarstofnun i bókmennta-
fræði og Menningarsjóður. Rvik
1977.
Útgefandinn segir réttilega i
ritger® sinni um skáldið: „Það
hefur löngum verið hlutverk
skáldanna að finna tón kynslóð-
anna”. Davið var af þeirri kyn-
slóð, sem Var öguð við forna arf-
leifð, bundin fortiðinni en jafn-
framt opin og þyrst eftir þeim
viddum sem opnuðust henni með
viðkynningu við hömlulítið og
draumórakennt lif nýróman-
tikurinnar. Formfesta og ögun
tilfinninganna sem var einkenni
fyrri tiða vék fyrir kröfunni ,,að
lifa lifinu i samræmi við innsta
eðli sitt —og njóta frelsis liðandi
stundar”.
Það var þetta skammvinna vor,
þessi leysing og þiða á dögum
Weimarlýðveldisins og viðar
eftir fyrri heimsstyrjöld, sem
seiddi fram tilfinningaspil og
kenndir sem fólust I þeim tón sem
Davið Stefánsson og Stefán frá
Hvitadal slógu. Hugtakið „innsta
eðli” gat orðið nokkuð tvieggja og
myndbreyst i fullkomna and-
stæðu við óljósar frelsishug-
myndir, en hjá þessum skáldum
var hugtakið draumur, leit að
hamingjunni og frelsinu.
Þessi leysing gerjaði i hugar-
heimi kynslóðar Daviðs og hann
fann tón hennar, en hann bar
einnig i sér þá fornu erfð, hann
átti allíaf heima i Fagraskógi og
þar var uppsprettan, sem ágætti
bestu kvæði hans jafnvel i fyrstu
bókum.
Heimshryggð, fegurð syndar-
innar, svartsýni og örvænting,
allt þetta má i rauninni rekja aft-
ur til dekkri hliðar rómantikur-
innar á fýrri og miðhluta 19. aldar
i Evrópu. Þessar kenndir vökn-
uðu aftur I hugarhekni ýmissa
skálda með nýrómantikinni,
einkanlega með þeim þjóðum
sem brutust seint út úr formfestu
fyrri alda og leituðu sér ekki leng-
ur sáluhjálpar samkvæmt ábend-
ingum kirkjunnar. Með hverri
þjóð hlaut þessi stefna i
skáldskap að tengjast sérleika
þjóðarinnar um mál, smekk og
lifshætti. Hér á landi tengdi Davið
'þetta saman, hann glæddi
islenskra arfleifð nýjum tón,
vikkaði tjáningarhæfni tungunn-
ar og magnaði.
Davið var ástaskáldið i hugum
kynslóðar hans. Hann orti jafnt
um ástina á norðurhjara og undir
suðrænni sól. Kvæði hans sem tjá
andrúmsloftið um sunnanverða
álfuna minna um margt á smá-
sögur Daviðs Þorvaldssonar.
Þeir nafnar tjá reynslu sina af
viðkynningu sinni við suður-
landabúa i svipuðum tón, aðdáun
og hrifning gnóttar gróðurs og til-
finninga.
Með fyrstu ljóðabók sinni kom
Davið fram sem fullþroska skáld
og eins og ólafur Briem segir
réttilega: „Það.er ekki auðvelt að
setja sig i spor tuttugu og
fjögurra ára gamals manns sem
vaknar við það einn morgun að
vera orðinn eitt ástsælasta skáld
þjóðarinnar”. En Davið stóðst
þessa raun, hann átti þá óort
mörg sinna bestu kvæða,auk þess
sem prósaverkin voru óunnin.
Þótt Davið vekti fyrst og fremst
hrifningu með funandi ástakvæð-
um sinum i fyrstu og lyriskum
ljóðum, ortum undir áhrifum
„leysingarinnar” þá eru mestu
kvæði hans ort undir áhrifum og
arfleifð hinna fornu islensku
skáldaskóla, sem hann var slikur
listamaður að endurnýja og auka
persónulegri snilld sinni með ljúf-
sárum undirtón æsku sinnar.
Ritgerð Olafs Briems er ýtarleg
og vandlega unnin, val hans er
bundið hans smekk eins og hann
segir,og einnig hefur hann reynt
„að láta koma fram sem flestar
hliðar á ljóðagerð Daviðs”, sem
honum hefur tekist.
Nokkurs misskilnings hefur
gætt um útgáfu siðustu bókar
Daviðs, Siðustu ljóð, en hið sanna
er að hann hafði sjálfur búið þá
bók undir prentun, áöur en hann
lést. Þar er að finna meðal ann-
arra tvö meðal bestu kvæða
Daviðs, Við dánarbeð og Bréfið.
Olafur leiðréttir missagnirum út-
gáfu þessarar bókar.
Skáldferli Daviðs hefur verið
likt við Aladdinsævintýri. Hvað
um það, þá skóp hann listaverk
með fyrstu bók sinni, sló fegurri
tóna en aðrir á þeim tima,og sá
tónn varð tjáning þeirra tima, en
hann átti ekki aðeins þann tón,
tónstigi hans var fjölbreyttur og i
siðari bókum nær list hans þeirri
fullkomnum i nokkrum kvæöum
að þau mega jafnast við bestu
kvæði tungunnar.
Daviö Stefánsson
Verkfallsaðgerðir 1. og 2. mars;
Tókust mjög
vel í Eyjum
Baráttuskemmtun í Alþýðuhúsinu
„Þátttakan hjá verkakonum
hér var hundrað prósent,” sagöi
Jóhanna Friðriksdóttir formaöur
Verkakvennafélagsins Snótar i
Vestmannaeyjum er blaðamaður
leitaði frétta af verkfallsaðgerð-
unum 1. og 2. mars. Jóhanna
sagði að þálttakan meðal félags-
nianna Verkalýðsfélags Vest-
mannaeyja hefði einnig verið
mjög góð.
Verkalýðsfélögin i Eyjum höfðu
opið hús i Alþýðuhúsinu báða
verkfallsdagana frá kl. 8 að
morgni og fram á kvöld og var
alltaf fullt hús að sögn Jóhönnu.
Menn drukku kaffi og ræddu mál-
in, og kl. 5 seinni verkfallsdaginn
var haldin baráttuskemmtun.
Þar var m.a. ljóðalestur, fluttar
voru ræður og sungið. Baráttu-
skemmtunin þótti heppnast mjög
vel.
Jóhanna sagði að verkfalls-
varsla hefði verið i Eyjum, eink-
um fyrra daginn, en litil þörf var
fyrir hana þvi sam»staða var mjög
góð meðal verkafólks. Hún sagði
að atvinnurekendur hefðu verið
óánægðir vegna þess hver verk-
fallið var vel heppnað. Þeir hefðu
beðið verkstjóra sina að segja
fólki að mæta til vinnu 1. mars,
en enginn hefði tekið mark á þeim
fyrirskipunum og mætt itl vinnu
og meðal verkakvenna hefði sam-
staðan verið alger.
-eös