Þjóðviljinn - 31.03.1978, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 31. mars 1978
Stefán Jónsson:
Hluti af launum æðstu em-
bættismanna dulinn í auka-
greiðslum
Allar greiöslur til hinna hæst launuðu embættismanna
skuli koma fram i iaunum þeirra, en fríðindi verði afnumin.
Jonas Stefán Jón Sigurlaug Karvel
A fundi samcinaös Alþingis á
miövikudag mælti Stefán Jónsson
fyrir þingsályktunartillögu sem
hann flytur ásamt Jónasi Arna-
syni um launakjör og friöindi
embættismanna. Tillaga þeirra
er eftirfarandi:
„Alþingi áiyktar aö beina þvi til
rikisstjórnarinnar að sett verði
almenn reglugerð varðandi kjör
hinna hæst launuðu embættis-
manna rikisins og þeirra stofnana
sem rikið á meiri hluta i, þar sem
kveðið verði á um að allar
greiöslur til embættismannanna
fyrir störf i þágu fyrirtækjanna
komi fram i launum þeirra, en
afnumin verði önnur friðindi, þar
á meðal friðindi er lúta að inn-
flutningi bifreiða og rekstri
þeirra. Kveðið verði á um að
kostnaöur embættismanna vegna
starfs skuli ætið greiddur
samkvæmt reikningi. Skipan
þessi nái einnig til ráðherra.”
Nokkrir þingmenn tóku til máls
um þessa tillögu og töldu hér
hreyft athyglisverðu og knýjandi
máli. Hér á eftir fer framsögu-
ræða Stefáns að meginmáli og
ummæli annarra þingmanna.
Bankastjórar njóta
sömu bílafríðinda
og ráðherrar
Stefán Jónsson: Fyrr á þessu
þingi bar ég fram fyrirspurnir
varðandi aukagreiðslur til
ýmissa háttsettra embættis-
manna hjá stofnunum lýðveldis-
ins: Bilastyrki bankastjóra og
ráðherra og rauntekjur ráöu-
neytisstjóra og forstjóra ýmissa
rikisstofnana.
Svör ráðherra við fyrirspurn-
um þessum bárust hvorki
greiðlega, né heldur voru þau
ýkjaljós. Þar hygg ég að sjálfum
ráðherrum hafi ekki verið um að
kenna, heldur hinu,að þessi atriði
i launakjörum hinna háttsettu eru
i eðli sinu óljós, svo sem feimnis-
málum er gjarnt að vera.
Þó varð þetta ljóst af svörun-
um:
Ráðherrar fá eftirgefin aðflutn-
ingsgjöld af bifreiðum lögum
samkvæmt, svo og fá þeir greidd-
an reksturskostnað þeirra.
Bankastórar hafa tekið sér
samskonar bilafriðindi og ráð-
herrar. Það er ekki lögum
samkvæmt.
Forstjórar Framkvæmdastofn-
unar rikisins, sem rábnir eru með
bankastjórakjörum, hafa einnig
tekið sér þessi bilafriðindi. Það er
ekki heldur lögum samkvæmt.
Bankastjórar og kommissarar
virðast ekki telja þessi friðindi sin
fram til tekna.
Engar grundvallar-
reglur við launa-
ákvarðanir æðstu
embættismanna
Ráðuneytisstjórar og forstjórar
ýmissa rikisstofnana virðast
njóta allmjög misjafnra launa, án
þess að ljóst liggi fyrir hvernig
störf þeirra séu metin. Þeir njóta
einnig ákaflega misjafnra
friðinda i mynd aukagreiðslna
fyrir ýmis störf sem þeir vinna i
þágu embættis sins.t öllum tilfell-
um er þó um verulegar auka-
greiðslur að ræða. Við eftir-
grennslan kemur i ljós, að ekki
finnast neinar grundvallarreglur,
sem farið sé eftir við launa-
ákvarðanir embættismanna þess-
ara, og i sumum tilfellum, svo
sem að framan greinir, er seilst
út fyrir ramma gildandi laga i
sókn eftir peningum þeim til
handa. Við athugun á óskepi
þessu, sem er launagreiðslukerfi
til hinna æðstu embættismanna,
kemur i ljós, að þar er hvergi tek-
ið tillit til þeirra grundvallar-
sjónarmiða, sem ráða þegar
fjallað er um launakjör alþýðu-
manna, — það er að segja
greiðslugetu launagreiðandans
og framfærsluþarfar launþega.
Eins og málin liggja fyrir er
ógerlegt að kveða á um það hver
hæfileg geti talist laun til hinna
einstöku embættismanna sem hér
um ræðir. Hitt er ljóst mál, að
óhæfa er að launakjör þeirra skuli
vera meira og minna dulin fyrir
hinum raunverulegu launa-
greiöendum, sem eru náttúrlega
islenskir þegnar yfirleitt. Launa-
greiðendur embættismanna
þessara eiga siðan undir högg að
sækja hjá þessum sömu emb-
ættismönnum, er þeir semja um
sin eigin kjör og fá þá tiðum
kaldar kveðjur frá þessum sömu
aöilum, sem m.a. fella úrskurði
um það, i skjóli rikisstjórnar,
hvenær skerða þurfi kaupgreiðsl-
ur til landsmanna.
Hér ætti að vera óþarft að fara
út i langar skýringar á mismun-
inum sem i þvi felst þegar einföld
þurftarlaun eru skert um 10% og
þvi þegar margföld þurftarlaun
eru skert um sömu hundraðstölu.
Naudsyn laga um
hámarksiaun
Varðandi afstöðu mina til
launamismunar á landi hér. vil ég
siðan aðeins visa til þings-
ályktunartillögu, sem ég mælti
fyrir á þorranum nú i vetur og flyt
ásamt öðrum þingmönnum
Alþýðubandalagsins um nauðsyn
þess að sett verði lög um
hámarkslaun og kveðið á um það
aö ekki megi greiða hærri laun en
sem nemur tvöföldum launum
verkamanns. Yrði launahækkun-
in til hinna lægstlaunuðu þá ætið
forsenda þess að laun hinna, sem
þingsjá
betur eru settir, yrðu hækkuð. I
framsöguræðu minni sýndi ég
fram á, að ef úr yrði, að sá háttur
yrði upp tekinn, sem þar er ráð-
gerður, myndi afleiðingin ekki
verða eingöngu lækkun hinna
hæstu launa, heldur tilfærsfa, þar
sem laun verkamanna yrðu færð
upp að því marki, sem þyrfti til
þess að helmingur næðist á við
hin hæstu laun, en hærri launin þá
lækkuö að þvi marki sem nauðsyn
kreföi, og fjárhagur, til móts við
þetta.
I sömu þingsályktunartillögu
var kveðið á um það aö óheimilt
yröi að taka föst laun nema fyrir
eitt starf, og að afnumin skuli
hverskonar friðindi, sem margir
þeirra, sem hæst taka launin,
njóta nú.
Aö þessu leyti má til sanns veg-
ar færa, að þessar þingsálykt-
unartillögur tvær, sú sem fyrr
greinir, og sú er ég nú mæli fram
með, skari nokkuð. Og vikur nú
enn að fyrri tillögunni og um-
ræðunum um hana, sem vissu-
lega snerta þetta þingmál, þvi
þær hnigu að þeirri áráttu sumra
alþingismanna að láta sér ekki
nægja þingfararkaupið, heldur
taka föst laun annars staöar jafn-
framt, enda þótt þingmennskan
eigi að teljast fullt starf, ef sæmi-
lega er rækt, nema náttúrlega um
sérstök ofurmenni sé að ræða —
margra-manna-maka. Þó hefði
ég ekki sveigt mál mitt að iauna-
kjörum þingmanna sérstaklega i
þvi sambandi hefði ekki svo til
borið, að nýlega hafði birst rit-
stjórnargrein i Alþýðublaðinu að
dómi sérfróðra rituð af Benedikt
Gröndal þingmanni, þar sem
sveigt var sérstaklega aö okkur
Helga Seljan, tveimur flutnings-
mönnum tillögunnar um
hámarkslaunin, og okkur borínn
á brýn yfirdrepsskapur með þess-
um tillöguflutningi, samtimis þvi
sem við greiddum þvi atkvæði i
leyninefnd á Alþingi, að laun
þingmanna hækkuðu meira en
flestra annarra landsmanna.
60% föst laun auk
þingfararkaups
Ég leyfði mér þá að vekja
athygli á þvi.að þingm. Benedikt
Gröndal tæki, auk þingfar-
arkaupsins, sem hann teldi þó
ofhátt, tvo þriðjuhluta af kaupi
forstöðumanns fræðslumynda-
safns rikisins, — og að formaöur
þingfl. Alþýðuflokksins tæki, auk
þingfararkaupsins er blað hans
teldi of hátt, svo þriðju hluta af
prófessorslaunum við Háskóla
tslands.
Til þess að ljúka þessari
upprifjun má siðan geta þess að
Eggert Þorsteinsson. lýsti yfir
þvi við umræðurnar, að hann
heföi um langt skeið setið af hálfu
Alþýðuflokksins i þingfarar-
kaupsnefnd, sem vissulega hefði
ekki verið nein leyninefnd, þvi
hann hefði ávallt gert þingflokki
Alþýðuflokksins grein fyrir störf-
um hennar, og af hálfu þess
flokks aldrei verið gerð nein
athugasemd við niðurstöðurnar
af störfum þeirrar nefndar, og
ekki heldur á þessum vetri.
En þvi er nú þessi upprifjun
nauðsynleg á hinum fyrri
umræðunum. og eins óhjákvæmi-
legt að vikja að stöðu alþingis-
manna i máli þvi sem nú er til
umræðu, að ýmsir úr hópi
alþingismanna taka föst laun á
fleiri en einum stað. Tveir
alþingismenn taka til dæmis tvo
þriðju hluta bankiístjóralauna,
ásamt samsvarandi friðindum
bankastjóra, kommissararnir
tveir, Sverrir Hermannsson og
Tómas Arnason, ofan á þingfar-
arkaup sitt.
Nú fer þvi viðsf jarri að ég vilji
einu sinni gefa það I skyn, hvaö
þá heldur meir, að þá félaga tvo
skorti til þess burðina að rækja
með prýði hvort tveggja,
þingmannsstörfin og forstjóra-
störfin i Framkvæmdastofnun-
inni. Hitt kemur meira til álita,
hvort þeir þurfa þeim mun meiri
laun sér til framfærslu en aðrir
þingmenn sem þeir taka þeim
fram i þreki, visku og náð, það er
að segja rösklega 10 miljónir
króna árslaun á móti um 4 miijón
króna einföldu þingfarar kaupi?
Ef til vill má til sanns vegar
færa, að þeir sem leggja nikið af
mörkum af starfsþreki sinu,
umhyggju og vitsmunum, séu lik-
legir til að endast skemur. Þeir
eyði lifsfjöri sinu skjótar i þágu
fólksins. ! þessu tilfelli þá, að
reikna megi með þvi, að þessir
tveir þingmenn eyði þremur og
hálfu ári ævi sinnar i þágu lands
og Iýðs meðan almennur
alþingismaður eyði einu. Sé svo,
þá vildi ég nú gjarnan að þessi
bikar yrði frá þeim tekinn, og
heldur ráðnir sérstakir menn I
störfin hjá Framkvæmdastofnun,
— ef hægt væri fyrir 6,5 miljón
króna árslaun, — ef með þyrfti
fyrir óskert bankastjóralaun sem
yrðu þá um 10 miljónir, — en við
treinum okkur heldur starfs-
krafta þessara þingmanna til
hinna mögru ára.
Hluti launa
embættismanna
dulinn i aukasposlum
Fyrirkomulag á launakjörum
embættismanna okkar og ann-
arra þeirra, sem með hin
ábyrgðarmeiri störf fara, er
algjörlega óviðunandi. Annað nær
engri átt en það að þeim verði
ætluð ákveðin föst laun við hæfi
starfsins, sem þeim er ætlað að
inna af höndum. Þau laun á að
greiða i einu lagi I beinum
greiðslum. Kostnað sem starfi
fylgir á siðan að greiða
samkvæmt reikningi. Það er
algjör óhæfa að hluti af launa-
greiðslum til þeirra embættis-
manna rikisins, sem hafa meðal
annars afskipti af kjaramálum
alþýðu á landi hér, sé dulinn i
hverskonar aukasposlum, hvort
heldur það heita greiðslur fyrir
óunna yfirvinnu, fundarsetur,
nefndarstörf, bilastyrkir eða ann-
að.
Mikílvægt mál
Sigurlaug Bjarnadóttir tók til
máls að lokinni ræðu Stefáns og
taldi hér stórt mál á ferðinni.
Sagði hún að þessi tillaga sem og
tillaga Stefáns og fleiri um há-
markslaun væru góðra gjalda
verðar. Hins vegar sagðist hún
telja að þessi tillaga er nú væri til
umræðu snerti bara litinn hlut af
miklu stærra vandamáli. Launa-
kjör æðstu embættismanna væru
vissulega alltof óljós, en það
mætti Iika margt finna að launa-
mismun innan verkalýðshreyf-
ingarinnar.
Nefndarlaun geta
veriö tvöföld verka-
mannalaun
Jónas Arnason, annar flutn-
inesmanna, ræddi launagreiðsl-
ur til embættismanna fyrir
nefndarstörf sem unnin væru
oftast i vinnutima þessara
manna. Benti hann á að nefndar-
kóngurinn i rikiskerfinu fengi
bara fyrirnefndarstörf sem næmi
tvöföldum launum verkamanna.
Sagði Jónas það sina skoðun að
embættismenn ættu ekki að fá
nein sérstök nefndarlaun fyrir
störf sem unnin væru i föstum
vinnutima þeirra.
Karvel Pálmason lýsti fullum
stuðningi við titlögu þeirra
Stefáns og Jónasar. Sagði hann að
fráleitt væri að embættismenn
eins og t.d. þingmcnn gætu verið
á fullum þingmannslaunum og
samt tekið 60% laun fyrir annað
starf hjá rikinu. Sagði Karvel að
vafasamt væri að þingmaður sem
sinnti vel þingmannsstarfinu gæti
sinnt hinu starfinu sómasamleea
Skorar á stjórnina
ad kanna
Jón Skaftasonsagði að hér væri
hreyft athyglisverðu og að ýmsu
leyti knýjandi máli. Fiestir þeir
sem hugsuðu um þetta mál gætu
veriö sammála um að ástandið i
þessum efnum væri óviðunandi.
Jón sagðist vilja leggja áherslu
á ab enginn aðili i þjóðfélaginu
gæti breytt ástandinu nema rikis-
stjórnin og alþingi; þaöan yrði
forystan að koma. Skoraði Jón á
rikisstjórnina að taka þessi mál
til athugunar. Sagði hann að
rikisstjórnin ætti að beita sér
fyrir athugun þessara mála án
þess að fá sérstaka samþykkt
Alþingis.
Að umræöum loknum var mál-
inu visað til altsherjarnefndar.
Fyrirspurn Geirs Gunnarssonar:
Utanlandsferðir á
kostnað ríkissjóðs
Geir Gunnarsson hefur lagt
fram fyrirspurn til fjármála-
ráðherra um utanlandsferðir á
kostnað rikissjóðs og rikisstofn-
ana. Óskar Geir eftir skriflegu
svari. Fyrirspurn Geirs er svo-
hljóðandi:
„Óskað er eftir upplýsingum
um utanlandsferðir á kostnað
rfkissjóðs og rikisstofnana
(þ.á m. rfkisbanka) á árinu
1977. t svari kom fram:
1. Nöfn þeirra, sem farið hafa
utan, hvert farið, hve oft, f
hvaða skyni og hve langan
tima hver ferð tók.
2. Kostnaður vegna hverrar
ferðar, annars vegar ferða-
kostnaður, hins vegar dvalar-
kostnaður.
Óskaö er eftir skriflegu
svari.”