Þjóðviljinn - 21.05.1978, Qupperneq 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJÍNN Sunnudagur 21. mal 1978
Hvers vegna varð ísrael til?
Israelsriki er aö halda upp á
þritugsafmæli sitt. Það væri
synd að segja, aö það riki nyti
vinsælda, allra sist meðal
þeirra sem telja sig vinstrisinn-
aða. Tvennt er það sem einkum
sker úr um afstöðu þeirra til
Gyðingarikisins: Israel hefur
gert meirihluta Palestinuaraba
að flóttafólki eða annars flokks
borgurum i eigin landi. Og Isra-
el nýtur stuðnings Bandarikj-
anna, ekki sist hernaðarlegs (að
visu er engu likara en næsta
striö þar eystra verði háð af
herjum sem allir hafa banda-
risk vopn). Af þessum sökum er
tsrael fordæmt sem riki nýrrar
nýlendustefnu, kynþáttakúgun-
ar, sem handbendi bandariskr-
ar heimsvaldastefnu.
En I fordæmingarhrinunum
gleymist mönnum ákaflega
margt úr nýlegri sögu þver-
stæöna, vitahringja og glataöra
tækifæra sem saga Palestinu og
ísraels er.
Síonisminn og
heimsveldin
Þverstæður: Sionismi er ekki
afsprengi heimsvaldastefnu,
Sionismi er sú kenning sem seg-
ir, að Gyðingar skuli koma sér
upp þjóðriki. Helstu rökin eru
þau, að fjandskapur við Gyð-
inga og ofsóknir á hendur þeim
gerðu tilveru þeirra alla ó-
trygga, þeir yrðu að eiga
heimaland eins og aörir. Gyð-
ingadráp nasista uröu hin dap-
urlega staðfesting á þvi, að
Sionistar hefðu mikið til síns
máls — en lengst af var það að-
eins minnihluti Gyöinga sem
trúði á málstað þeirra. Meiri-
hluti Gyðinga treysti á mannúð,
menntun, framfarir og verk-
lýðshreyfingu i þeim löndum
þar sem þeir bjuggu. Það traust
varð þeim litil vörn, eins og ég
kem siðar að.
Þverstæður: Breska heims-
veldið daðraði við sionismann
og studdi hann um tima. En
vann siöar gegn honum eftir
mætti, vegna þess að sambúðih
við Araba var heimsveldinu
verðmætari. Bandarikin styðja
sionismann vegna þess að
bandariskir Gyöingar ráða
miklu um stjórnmál lands
sins — en hinn bandariski
stuðningur er heimsveldis-
hagsmunum óhagstæður.
Stalin studdi sionismann með
þvi að viðurkenna ísraels-
riki manna fyrstur. Reyndar
hefðu hinar illa búnu sveitir
Gyðinga að öllum likindum tap-
að fyrir hverjum fimm Araba-
rikja, sem á það réðust um leið
og það var stofnað, ef að Sovét-
menn hefðu ekki leyft Israelum
að verða sér út um vopn i
Tékkóslóvakiu. (Það er svo enn
ein þverstæðan að um sama
leyti lokar Stalin fyrir alla
menningarstarfsemi á tungu
Austurevrópugyðinga, jiddisku,
i Sovétrikjunum og þar með eins
og staðfestir röksemdir sionista
um að Guöingar geti hvergi lif-
að i friöi meö sinar hefðir ann-
arsstaðar en i ísrael).
og fengju Gyðingar skika sem
var um 2000 fermilur. Sionistar
voru ekki ánægðir, en þeir höfðu
samþykkt tillöguna fyrir sitt
leyti. Arabar höfnuðu þessari
tillögu gjörsamlega, en helstur
talsmaður þeirra var þá múft-
inn af Jerúsalem, erindreki
Hitlers.
Árið 1948 hafði Gyðingum i
Palestinu fjölgað verulega meö
þvi að allmörgum eftirlifendum
morða Hitlers hafði verið
smyglað inn i landið þvert ofan i
bann Breta. Palestinunefnd
Sameinuðu þjóöanna lagði þá til
að landinu yrði skipt. Palestinu-
rikið átti að vera 14 þús. ferkm.,
en Gyðingarikið 16 þús. ferkm,
en i reynd fékk það minna af
góðu landi en Arabarikið, þvi
mikill hluti tsraels var eyöi-
mörkin Negev. Þetta féllust si-
onistar á, og gátu reyndar ekki
annað. Hefðu þessi tvö riki orðið
til, hefðu þau blátt áfram neyðst
til aö hafa nána samvinnu. lsra-
elsriki hefði aldrei getað orðiö
verulegt herveldi, þvi aö landa-
mæri þess voru óverjandi, sam-
kvæmt skiptingunni. Bæði Was-
hington og Moskva skrifuðu upp
á þessa skiptingu. En Arabarik-
in sögðu þvert nei. Þau réðust
inn I landið um leið og tsraels-
riki var stofnaö og ætluðu að
ryðja Gyðingum i sjóinn I bók-
staflegum skilningi. Arabar
töpuðu þessu striði og tsrael
stækkaði upp i 20 þúsund fer-
kilómetra. Jórdanir innlimuðu
vesturbakkann — og Palestinu-
rikið er ekki til enn þann dag i
dag.
Þverstæður: Réttur Pale-
stinuaraba i tsrael er um margt
skertur. En I Israelsku borginni
Nazaret er borgarstjórinn ara-
Þannig hefði Palestina skipst
1948. israel hefði aldrei orðið
herveldi ef Arabar hefðu sam-
þykkt áætlun Sameinuðu þjóð-
anna. Og riki Paiestinuaraba
hefði orðið miklu stærra en það
sem nú er um talaö.
Glötuð tækifæri
Vítahringur: Gyðingar þurftu
á landi aö halda, en það var set-
ið arabískri þjóð. Ein höfuösynd
feðra sionismans var sú, að þeir
hugsuðu sem aðrir Evrópumenn
19. aldar, og skildu ekki Araba,
hagsmuni þeirra og þjóðernis-
hyggju.
Glötuö tækifæri: Frelsis-
hreyfing Palestinuaraba, PLO,
er nýlega farin að tala um stofn-
un sérstaks rikis á vesturbakka
Jórdanar og á Gazasvæðinu.
Palestinumenn heföu tvisvar
áður getaö fengiö sitt eigiö riki,
og það hefði orðið miklu stærra.
Arið 1936 gerði bresk nefnd,
kennd við Peel, tillögu um að
Palestinu, sem þá var undir
breskri umboösstjórn, yrði skipt
biskur kommúnisti, meira að
segja hallur undir Moskvu.
Enginn kommúnisti fer með
hliðstæð mannaforráð i Araba-
heiminum, nema ef vera kynni i
Suður-Jemen.
Flóttamannavand-
inn er tvöfaldur
Vitahringur: I striðinu 1948
munu 600 þúsund Arabar hafa
sunnudagspistill
Flóttafóik fró Evrópu kemur til fyrirheitna landsins 1948.
Pflagrimar f Jerúsalem: Hvaðan koma hinar s ffelldu krttfur um
öryggi?
flúið heimkynni sin. Þetta sama
striö gerir flestum þeim Gyð-
ingum sem búsettir höföu veriö
öldum saman i Arabalöndum
ekki vært þar lengur. Um 600
þúsund Gyðingar fluttust til
israel frá Arabalöndum. Flótta-
mannavandamálið er i reynd
tvöfalt. Stundum eru Arabaleið-
togar (nú siðast Gaddafi hinn li-
býski) að segjæaö ekki eigi aðr-
ir Gyðingar rétt til að búa i Pal-
estinu en þeir sem eru fæddir
þar. Það er ekki gott að vita
hvað hann á við: eiga börnin að
vera eftir, en foreldrarnir að
fara til Marokkóeöa Jemeneða
Póllands? Hvort sem væri: Það
er augljóst, að hvorki sefardim
(Gyðingur úr Arabalöndum) né
askenazim (Gyðingar úr Aust-
ur-Evrópu) eiga afturkvæmt til
ættlanda sinna.
Flæmum þá í sjóinn
Vitahringur: Það er auðvelt
að fallast á að Palestinumenn
eigi rétt til að snúa heim. En það
verður ekki gert með þvi, að
efna til enn eins blóðbaðs, og
snúa enn einu sinni flótta-
mannavandamálinu viö og gera
það enn hrikalegra en nú er,
með þvi að flæma sem flesta
Gyðinga á brott. Þvi menn skulu
athuga, að það er nýverið, að
talsmenn Palestinuaraba tala
um, aö stofna skuli sérstakt
Palestinuriki, eða gera Palest-
inuriki að riki jafnréttis og
bræðralags fyrir alla. 1 meira
en tvo áratugi heyrðu ísraelar
eiginlega aldrei annað frá leið-
togum Arabarikja eða tals-
mönnum Palestinumanna en að
ísrael ætti engan tilverurétt,
það ætti aö eyðileggja og hrekja
Gyðinga i sjóinn.
Við þessar aðstæður áttu þeir
Israelar harla erfitt uppdráttar
sem vildu sættir og málamiðlun.
Við þessar aðstæður hljóta þeir
foringjar Gyðinga styrk og
fylgi, sem treysta á vopn og eru
reiðubúnir að semja við hvaða
djöful sem er til aö ná i þau,
treysta á vopn og eru tilbúnir I
stórhættuleg og siðlaus hernað-
arævintýri (t.d árásin á Egypta
1956, og innrásin I Libanon nú i
vor). Hinn herskái núverandi
forsætisráðherra, Begin, hann
sækir röksemdir sinar I menn
eins og fyrrnefndan Gaddafi. En
Gaddafi sagði i nýlegu viðtali
viö Spiegel: Auðvitað fallast
ísraelar ekki á sérstakt Palest-
inuriki. Það væri upphafið að
endalokum þeirra. Og Begin
getur sagt viö sina landa: Þarna
sjáið þið — svona tala Arabar
þegar þeir eru hreinskilnir.
Kaupum meiri vopn!
Vitahringur: Til eru meðal
Araba og Gyðinga hópar sem
segja: Ef við gætum komið á
sósialisma á þessu svæði, þá
gætum við leyst málin i bróð-
erni. Auðvitað viljum viö sýna
slikum viðhorfum fulla samúð.
Sósialismi, áhrif sósialiskra
hreyfinga, geta opnað nýja
möguleika til lausnar. En það er
vart að treysta á kraftaverk i
landi, þar sem svo mikið blóð
hefur runnið og svo mikiö hatur
hlaðist upp. Eða telja ekki
Sovétrikir. og Kina sig bæði sósi-
alisk? Eða þá Kambódia og
Vietnam?
Ráðstefnan í Evian
Það eru 30 ár siðan Israelsriki
var stofnað, en fjörutiu ár siðan
afdrifarik ráðstefna var haldin i
Evian i Frakklandi. Arið 1938
komu ráðherrar og stjórnar-
erindrekar frá 32 löndum saman
i Evian til að ræða hvað gera
mætti til bjargar 570 þúsundum
Gyðinga, sem þá voru enn I
Þýskalandi og Austurriki, sem
Hitler var nýbúinn að gleypa.
Fulltrúar ráðstefnunnar fengu
ýtarlegar skýrslur um hinar
hatrömmu ofsóknir sem þetta
fólk máttisæta. Og það skal tek-
ið sterklega fram, að á þessum
tima máttu Gyðingarnir flytja
úr landi — að visu slyppir og
snauðir, en þeir máttu fara.
Vandinn var sá, að enginn
eftir ÁRIMA BERGMANN
vildi taka við þeim. Hver benti á
annan. Bandarikin sögðu að þau
myndu ekki breyta innflutn-
ingskvóta sinum frá Þýska-
landi, sem voru 27.000 manns á
ári — og það tók einnig til þeirra
sem ekki voru Gyðingar. t
reynd var þessi kvóti ekki einu
sinn uppfylltur, vegna þess að
margir konsúlar Bandarikjanna
voru hatursmenn Gyðinga og
gáfu þeim ekki áritanir. Kan-
adamenn sögðust aðeins taka
við „vönum landbúnaðarverka-
mönnum” (Gyðingar voru flest-
ir borgarbúar) og Kolumbia og
Uruguay tóku i sama streng.
Brasilia, eitt stærsta og strjál-
býlasta land heims,mætti á ráð-
stefnunni, en hafði nýlega
breytt innfly tjendalögum
sinum á þann hátt, að nú
varð skírnarvottorð að fylgja
umsóknum um vegabréfs-
áritun (Gyðingar eru aö
sjálfsögðu ekki -skiröir).
Astralia var enn strjálbýlla
land, og þá var haft uppi vigorð
þar i landi þess efnis, að brýn
nauðsyn bæri til að fá fleira fólk
inn i landið („populate or per-
ish”). En fulltrúi Astraliu i Evi-
an sagði, að ekki væri hægt að
leyfa nema 15.000 Gyðngum að
koma næstu þrjú árin. (1 reynd
komu aðeins 9.000 Gyðingar til
Astraliu á árunum 1933-1943).
Og svo mælti hver af öörum.
Þeir einu sem sýndu einhvern lit
voru hinir landlitlu Hollending-
ar og Danir. Gyðingarnir voru
hvergi velkomnir nema meðal
sioniskra landnema i Palestinu,
en Bretar voru einnig búnir að
loka Palestlnu að mestu og þeir
komu i veg fyrir að fulltrúi Pal-
estinugyðinga, Golda Meir,
fengi að tala á ráðstefnunni.
Grænt ljós
fyrir Hitler
Fulltrúar stjórnar Hitlers
mættu á ráðstefnunni sem gest-
ir. Þeir tóku vel eftir. Þeir kom-
ust að þeirri niðurstöðu, að það
væri óhætt að fara með Gyöinga
eins og nasistum sýndist. Eng-
inn myndi hreyfa legg né lið til
að hjálpa þeim. Fjórum mánuð-
um eftir ráðstefnuna I Evian
varefnt til „Kristallsnætur” um
allt Þýskaland samkunduhús
brennd, Gyðingar drepnir og
þeim misþyrmt i stórum stil,
mikill fjöldi rekinn i fangabúðir.
Og siðan hófst styrjöldin, Hitler
hertók mestu Gyðingalönd álf-
unnar (Pólland, vesturhéruö
Sovétrikjanna) og þjóðarmorðið
hófst fyrir alvöru.
Það er hægur vandi aö benda
á, að i þessari grein er litið fjall-
að um ávirðingar sionismans
eöa leiðtoga hans, né heldur um
það hvernig núverandi stjórn
tsraels virðist fyrirmunaö að
meta staðreyndir. Enda er til-
gangur hennar annar: Að
minna á, að grófar einfaldanir
eru hæpin leið til skilnings á
stórum vandamálum. Og svo að
minna á þau hörmuleg atvik,
sem útskýra af hverju obbinn af
Israelum er sannfærður um að
þeir megi sem fæst eiga undir
góðvild eða orðheldni annarra.
Isaac Deutscher, marxisti og
andstæðingur sionisma segir I
„Ilugleiðingar ógyðinglegs
Gyðings” á þessaleið: Framan
af öldinni deildum við sósialist-
ar óspart við sionista um fylgi
austur-evrópskra Gyðinga. Þeir
sáu enga lausn aðra en þjóörik-
ið. Viö hvöttum gyöinglegt al-
þýðufólk til að vinna með stétt-
arbræðrum i viðkomandi lönd-
um að jafnrétti og bræðralagi.
Ég er enn ekki sionisti og harma
það að Gyðingar eignuðust þjóð-
riki á kostnað annarrar þjóðar.
En þeir sem ég og skoðana-
bræður minir boðuðum
sósialisma yfir, þeir fórust
flestir, en þeir sem hlustuðu á
sionista og fóru i tæka tið — þeir
fengu lifi haldið.
Arni Bergmann.