Þjóðviljinn - 19.08.1978, Síða 4

4 SIDA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. ágúst 1978
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýós-
hreyfingar og þjóöfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans. Framkvæmdastjóri: Eiöur Berg-
mann Ritstjórar: Kjartan Ólafsson Svavar Gestsson Fréttastjóri: Ein-
ar Karl Haraldsson. Umsjón meö sunnudagsblaöi: Arni Bergmann.
Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn Pálsson Ritstjórn, afgreiösia auglýs-
ingar: Siöumtila 6, Simi 81333 Prentun: Blaöaprent hf.
Minnihlutastjóm
Alþýðuflokks og
AÍþýöubandalags
Það var vissulega rétt sem fréttamenn Þjóðviljans
sögðuer Lúðvík Jósepssyni var falin stjórnarmyndunar-
tilraunin: ,,Söguleg stund", sögðu þeir. Hitt er þó megin-
atriðið þegar sósíalistar skoða vandamálin að leggja á-
herslu á innihaldið, ekki hið ytra form. Hverjir eru
möguleikarnir? Hvað er hægt að gera til þess að breyta
þjóðfélaginu?
Vissulega virðast vera til þess takmarkaðir möguleik-
ar um þessar mundir. Allar tilraunir til þess að mynda
meirihlutastjórn hafa mistekist. I fljótu bragði sýnast
ekki miklir möguleikar á því að það takist heldur nú.
Lúðvík Jósepsson mun að sjálfsögðu engu að síður gera
tilraunina, en ekki blæs byrlega ef marka má yf irlýsing-
ar ýmissa f ramsóknarmanna undanfarna daga. Þeir eru
svo bólgnir af heift eftir ósigurinn sem þeir biðu í kosn-
ingunum 25. júní að þeir sjá hvergi land. Þeir hafa ekki
áhuga á neinu öðru en því að hef na óf aranna á svonef nd-
um „sigurvegurum kosninganna", Alþýðubandalaginu
og Alþýðuflokknum.
Takist ekki að mynda meirihlutastjórn nú ber að
kanna hvort unnt er að mynda minnihlutastjórn. Stærsti
hugsanlegi minnihlutinn væri á bak við samstjórn Al-
þýðubandalagsins og Alþýðuf lokksins. Slík stjórn yrði þá
mynduð samkvæmt þeim kröfum sem fram hafa komið
frá verkalýðshreyfingunni og hefði hún það meginhlut-
verk að tryggja kaupmáttinn, og koma í veg fyrir að
efnahagsaðgerðir komi niðurá launafólki. Þetta megin-
atriði er í samræmi við afstöðu Alþýðubandalagsins.
Þátttaka Alþýðubandalagsins í ríkisstjórn er bundin þvi
skilyrði að kaupmáttur launanna verði tryggður. Þetta
er unnt að gera með efnahagsráðstöf unum sem koma
víða við og mun Alþýðubandalagið leggja áherslu á það
að ná f jármunum frá stóreignamönnum og fyrirtækjum
sem sloppið haf a við að greiða skatta á undanf örnum ár-
um þó þeir hafi rakað saman miljörðum í verðbólgu-
gróða. Þessa fjármuni vill Alþýðubandalagið nota til
þess að vinna gegn verðbólguhraðanum, með því að
lækka vöruverð frá því sem ella hefði orðið. Það er al-
gjör forsenda fyrir stjórnarþátttöku Alþýðubandalags-
ins að gerðar verði jafnframt sérstakar ráðstafanir til
þess að halda aftur af verðbólguhraðanum þannig að
ekki komi til þess eftir fáeina mánuði að enn einu sinni
þurfi að gera ,,efnahagsráðstafanir" eins og jafnan
hef ur gerst eftir að gömlu íhaldsúrræðunum hef ur verið
beitt.
Minnihlutastjórn Alþýðubandalagsins og Alþýðu-
flokksins getur ekki treyst á neitt annað en f lokka sína,
en hún yrði einnig að byggja á samstarfi við verkalýðs-
hreyfinguna og stuðningi almenningsálitsins, það að
fólkið í landinu geri sér grein fyrir því alvarlega ástandi
sem nú blasir við í efnahags- og atvinnumálum og til
þess að leysa vandann verði að taka á vandamálunum og
höggva á marga hnútana.
Slík ríkisstjórn væri einskonar björgunarstjórn; hlut-
verk hennar væri að bjarga kjörum fólksins undan úlf-
unum sem nú sjá ekkert annað en kauplækkun til lausnar
efnahagsvandanum og til þess að bjarga efnahagslegri
stöðu þjóðarinnar út á við. Stefna Framsóknarf lokksins
og Sjálfstæðisflokksins er að kollsigla þjóðina, fram-
leiðslustöðvun blasir við og síðan stórfellt og vaxandi at-
vinnuleysi. Frammi fyrir þessum staðreyndum getur
enginn vikist undan merkjum, að minnsta kosti ekki þeir
sem vilja tryggja og treysta hag verkafólks — og efna-
hagslegt sjálfstæði þjóðarinnar.
Þrátt fyrir ýmsa annmarka bendir margt til þess að
minnihlutastjórn Alþýðubandalagsins og Alþýðuflokks-
ins gæti ráðið við vandamálin fullt eins vel og meiri-
hlutastjórn þar sem tapflokkar kosninganna væru
dregnir hálfnauðugir til leiks. Eins og sakir standa virð-
asttakmarkaðir möguleikar til þess að breyta gerð þjóð-
félagsins að nokkru marki. En það er hægt að koma í veg
fyrir það að auðstéttin hrifsi til sin laun fólksins að stór-
um hluta, — 20-30% — eins og gerðist er núverandi ríkis-
stjórn var mynduð. Það er árangur út af fyrir sig; en til
þess að ná honum þurfa menn að standa saman; stjórn-
málaflokkarnir tveir sem hér hafa verið gerðir að um-
talsefni og verkalýðshreyf ingin. —s.
Mikiö liggur við
Mikiöliggurviö þegar Indriöa
G. Þorsteinssyni nægir ekki
Svarthöföi og neöanmáliö i Visi
til þess aö koma i veg fyrir aö
kommar komist i stjórn, held-
ur geysist og fööurtúna til og
lætur hafa viö sig viötal i Tim-
ann um aösteöjandi hættur.
Hann vill aö Framsókn reyni
eöa utanþingsstjórn taki viö áö-
ur en Lúövik veröi leyft aö
mynda stjórn.
Óþarfa frumhlaup sýnist
þetta vera hjá Timaritstjóran-
um fyrrverandi þvi þaö liggur i
augum uppi aö takist LUÖvik
ekki aö mynda meirihlutastjórn
þá er þaö stjórnarfarsleg skylda
dr. Kristjáns Eldjárns aö spyrja
hvortnokkur bjóöi betur. Ólafur
hlýtur þvi aö vera næstur i röö-
inni.
Augljóst
Hafi LUÖvik hinsvegar minni-
hlutastjórn á takteinunum þeg-
ar hann skilar af sér meirihluta-
stjórnarumboöinu sýnist vera
augljóst aö forsetinn reyni þann
möguleika áöur en rokiö er i
utanþingsstjórn. Aö þvi til-
skildlu auövitaö aö starfhæfur
meirihluti sé eigi fyrir hendi.
Geir og Ólafur eiga altént þann
kosteftiraö skriöa saman á ný.
Geir Hallgrimsson hefur og tek-
iö þaö skýrt fram, aö minni-
hlutastjórn eigi að reyna áöur
en farið verði að hugsa um utan-
þingsstjórn. Það gæti dottiö i
hann að reyna þann kost sjálfur.
Indriði 6.
Þorsteinsson:
Framsókn
reyni takist
Lúðvík ekki
— annars
utanþingsstjóm
Ný vinnubrögö
Dagblaöiöskýrir i forsiöufrétt
I gær frá breyttum vinnubrögö-
um í stjórnarmyndunarviöræö-
um:
„Lúðvik er harður húsbóndi”,
sagði einn af þátttakendum I
stjórnarmyndunarviðræðum I
viðtali við DB. Hann bætti við:
,,Hann hlifir sér hvergi sjálfur.
Hann þingaði um samningsmál-
in fram til miðnættis i gær og
hafði boðað menn tii viðtals
snemma i morgun”.
Lúövik blæs til formlegs við-
ræðufundar um stjórnarmynd-
un þegar traust samkomulag
hefur náöst um þau atriöi sem
mestu þykja varöa. Vinnu-
brögðin viröast þau aö láta alla
hugsanlega aðila I Alþýðuflokki
og Alþýöubandalagi fjalla um
meginatriðin. Aðþessu er unnið
á óformlegum viöræðufundum
þar sem m.a. þingmenn flokk-
anna, verkalýðsforystan og ráð-
gjafar beggja, svo sem hag-
fræðingar, og fleiri eru við-
staddir.
iþessuliggur gifurleg vinna”.
Hvaö sem menn annars hafa
aö segja um Lúövik Jósepsson
þessa dagana, og þaö er æriö
margt og misjafnt, hljóta allir
aö viöurkenna aö hann ætlar sér
aö láta þingmenn vinna fyrir
kaupinu sinu.
—ekh
• Þaö er sagt um einn af hin-
um áhrifamiklu fræhdum
Thomas Jeffersons, þriöja for-
seta Bandarikjanna, aö hann
hafi haft aö máltæki:
,,Ég elska frelsið, en hata jafn-
réttið”.
varpinu og segir eitthvaö á þá
ieiö aö auövitaö langi Alþýöu-
bandalagiö i utanrikisráöherra-
embættiö en búist ekki viö aö
það liggi á lausu i samningum
viö NATO-flokkana.
• NU þegar það hefur mistek-
ist hjá ihaldinu aö einangra Al-
þýöubandalagiö snýst gagnrýnj
i VIsis- og Morgunblaösleiöur-
um upp i þaö aö kommar, sem
fyrr í sumar voru svo einstreng-
ingslegir aö engu lagi var likt,
séu nú alltof sveigjanlegir og
eftirgefanlegir og tilbúnir að
Um undirmál og
pólitískt jafnrétti
• Likt er þeim fariö i Morgun-
blaöshöllinni viö Aöalstræti
þessa dagana. Fýlan yfir þvi aö
Lúövik Jósepssyni skyldi hafa
veriö falin stjórnarmyndun
lekur af siðum blaösins. Rit-
stjórar Morgunblaösins sem
lögöu sitt af mörkum i kosn-
ingaósigur Sjálfstæðisflokksins
hafa ekki litiö I hiö pólitiska
landakort islenskra stjórnmála
um langa hrið. Ef þeir eru ekki
meðhugann i Moskvu vilja þeir
helsthaldasigeinhvers staöar á
landabréfi fjóröa áratugsins á
íslandi og heyja sitt áróðurs-
strið eins og ekkert hafi breyst
siöan þá.
• Þeir herrar ættu aö taka sér
farmeðhinu „ágæta” leiðakerfi
Strætisvagna Reykjavikur og
skoöa sig um f borginni sem nú
lýtur „rauöri” stjórn. Þeir ættu
aö átta sig á þeirri pólitisku
staöreynd, aö Alþýöubandalag-
iö er nú næst stærsti flokkur
landsins og sameiginlega ráöa
Alþýðuflokkurinn og Alþýöu-
bandalagiö tæpum helmingi
þingsæta á Alþingi íslendinga.
• Ritstjórar Morgunblaösins
eru svo fjarri pólitiskum raun-
veruleika i landinu, aö þeir virö-
astætla aöhalda fram einhverri
útilokunarstefnu gagnvart Al-
þýöubandalaginu og Lúövik
Jósepssyni. Meira aö segja Geir
Hallgrimsson hefur þaö póli-
tiska nef aö tala ekki upphátt
um slikt.
• Svo gjörsneyddir húmor eru
Morgunblaösritstjórarnir i fýl-
unni aö þeir taka þaö sem svi-
viröilega tilætlunarsemi Al-
þýöubandalagsins þegar Lúövflc
Jósepsson slær á létta tóna i út-
kasta öllum stefnumálum fyrir
borö til þess að komast i stjórn.
Mikil er umhyggjan fyrir póli-
tiska hreinlifinu I Alþýöubanda-
laginu.
• En þær útilokunartiihneig-
ingar sem nú ber á hjá ihalds-
pressunni eru ákaflega fróölegt
dæmi um að frelsis- og frjáls-
hyggjumönnum hins kapital-
iska kerfis reynist erfitt aö vera
sjálfum sér samkvæmir þegar
stjórnmálaöfl sem stefna aö þvi
aö breyta þjóöfélagsgerðinni
hafa náö jafnræöi á viö þá eftir
hinum heföbundnu lýöræöisleið-
um. Þá er „frelsi þeirra” i
hættu.
• Þaö væri aö sönnu ákaflega
þarft ef einhver Sjálfstæöishetj-
Lúðvik og dr. Kristján á
Bessastöðum: Óhjákvæmi-
ieg stjórnarfarsleg ákvörðun
hvort sem „lýöræðissinn-
um” Morgunbiaðsins Hkar
betur eða verr.
an tæki sig til og færöi aö þvi
stjórnarfarsleg rök aö réttmætt
sé og nauösynlegt aö Alþýöu-
bandaiagiö fái aldrei tiltekin
ráöherraembætti. Hins vegar er
öðrum pólitiskum flokkum eöli-
lega i sjálfsvald sett hvort þeir
gera þaö aö úrslitaskilyröi i
sambandi viö stjórnarmyndun
aö Alþýöubandalagið fái ekki
þetta eða hitt ráöherraembætt-
iö.
• Benedikt Gröndal er ekkert
aö skafa utanaf þvi I viötali viö
Morgunblaðið:
„Persónulega set ég engin
skilyrði hvað snertir neitt ráðu-
neyti nema utanrikisráðuneyt-
ið. Við munum aldreisætta okk-
ur við, að Alþýðubandalagið fái
það ráðuneyti eöa ráði stefnunni
I þvi máli”.
• Og hvers vegna ekki? Al-
þýöubandalagiö lagöi I þaö
metnaösinn viö myndun siöustu
vinstri stjórnar, aö gera ýtar-
legan málefnasamning og
standa fast um hann. Raunar
miðaðist starf þess I þeirri
stjórn fyrst og fremst viö aö fá
samstarfsflokkana til þess aö
standa viö hann. Setjum nú svo,
að Alþýðubandalagiö færi i
stjórn sem i málefnasamningi
sinum geröi ekki ráö fyrir aö
herinn færi. Hvaö er þá þvi til
fyrirstööu aö Alþýöubandalagiö
fái utanrikisráöuneytiö? Hefur
ekki yfirlýstur herstööva-
andstæöingur bæði gegnt utan-
rikisráöherraembættinu I stjórn
sem hefur haft það á stefnuskrá
sinni aö herinn fari og i stjórn
sem hefur viljaö halda i hann?
• Aögang aö leyndarskj öl-
um NATO má NATO-andstæö-
ingur aldrei fá, segja menn þá.
Ætli þau séu svo ýkja beysin
leyndarmálin sem islenskum
utanrikisráöherrum hefur veriö
trúaö fyrir I gegnum árin úr
NATO-áttinni?
• Miklu liklegra er aö
NATO-flokkarnir og ráðherrar
þeir ra séu hræddir viö sin eigin
verk. Hræddir um aö undirmál
þeirra viö Bandarikjastjórn á
hverjum tima veröi grafin upp
og birt almenningi. Bandarisk
stjórnvöld eru þegar farin aö
birta opinberlega hluta þeirra
undirmála i skýrslum banda-
ríska utanrikisráöuneytisins.
Þær upplýsingar liggja fyrir
fram til ’50-’51. Núverandi ráöa-
menn NATO-flokkanna vilja
gjarnan aö þögnin og 25 ára
birtingarreglan bandariska
geymi þeirra verk enn um sinn.
EinarKarl.