Þjóðviljinn - 31.08.1978, Blaðsíða 4

Þjóðviljinn - 31.08.1978, Blaðsíða 4
4 SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Fimmtudagur 31. ágúst 1978 UOBVIUINN Málgagn sósíalisma, verkaly ks- hreyfingar og þjóöfrelsis Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans. Framkvæmdastjóri: Eiöur Berg- mannRitstjórar: Kjartan Ólafsson Svavar Gestsson Fréttastjóri: Ein- ar Karl Haraldsson. Umsjón meö sunnudagsblaöi: Arni Bergmann. Auglýsingastjóri: Gunnar Steinn Pálsson Ritstjórn, afgreiösla auglýs- ingar: Siöumúla 6, Simi 81333 Prentun: Blaöaprent hf. Einkaneysla — samneysla Meðal margra tækniorða nútímans sem eru orðin al- menningi býsna munntöm í umræðum um þjóðmálin, eru , orðaleppar hagf ræðinganna um samneyslu og einka- [ neyslu. Þessi hugtök eru afsprengi markaðsþjóðfélags- ins og lúta að því, hvernig gæði sem framleidd eru í markaðsbúskapnum eru tekin til hagnýtingar á lokastigi tilveru sinnar. Sá hlutinn sem fer til einkaneyslu mætir þeim þörfum sem spretta upp hjá einstaklingunum sem slikum, einangruðum og afskiptum. Hinn hlutinn sem fer til samneyslu á að fullnægja félagslegum þörfum heildarinnar. í þjóðfélagi þar sem almenningur verður að lifa á því að selja vinnuafI sitt, verður einkaneyslan mælikvarði á lífskjör, þótt einhlítur sé hann ekki. Arðrán manns á manni kemur vissulega fram í því að einka- neyslumagninu er misskipt, en hins vegar byggist vöru- búskapur arðránskerf isins á því að einkaneystumynstrið blómgist. Æði margar þarfir manna eru þess eðlis, að það er miklu ódýrara að f ullnægja þeimmeð félagslegum aðgerðum á samneyslusviði, heldur en að hætti einka- neyslunnar. Auðvaldsþjóðfélagið kæmist fljótlega í of- framleiðslukreppu, ef einkaneyslan sæti ekki í fyrir- rúmi. Markaðslögmál auðvaldsþjóðfélagsins hafa því áhrif i þá átt að einkaneyslu sé hossað en samneysla litin horn- auga. Þetta verður áberandi í þeim löndum þar sem hefðbundin verkalýðshreyfing er veikburða og hefur ekki megnað að setja eigin gildi upp á móti markaðs- kerfinu. Skýrast vitni um þetta er ástandið í Bandaríkj- unum, því auðuga landi þar sem einkaneyslan er tignuð með allt að því trúarlegum hætti. Nefna má fáránleg dæmi um þjóðhagslegt óhagræði og félagslega mis- munun sem af þessu leiðir. i víðlendum borgum eru al- menningsfarartæki engin, og hver fulltíða heimilis- maður verðuraðeiga sinn bíl til að komast leiðar sinnar. Börn og gamalmenni eiga ekki að fara hænufet upp á eigin spýtur. í Bandaríkjunum eru í hverri fjölskyldu sagðar hörmungarsögur.af vinum og kunningjum sem verða fyrir sjúkdómum eða slysum í þessu landi þar sem almennar sjúkratryggingar eru af skornum skammti og megnið af heilbrigðisþjónustunni lýtur gróðalögmálum. Bandaríski hagfræðingurinn Galbraith telur að mælt i félagslegum gæðum sé bandaríska þjóðfélagið eitt hið fátækasta í heimi. Það sé einn þyngsti áfellisdómurinn sem upp hafi verið kveðinn yfir markaðsþjóðfélaginu. Sósialistar hljóta að hafa þá afstöðu til þessara mála, að markaðsbundin neyslugæði segi ekki nema takmark- aða sögu um þau lífsgæði sem eftirsóknarverð eru til auðugs menningarlífs. Markmiðið er að afnema drottn- unarvald markaðarins, en á meðan markaðstengslin eru ráðandi verður að takmarka ranglæti þeirra, ma. með því að ef la samneyslu og þann félagslega þátt sem henni fylgir. Þó að íslenskri verkalýðshreyf ingu hafi orðið nokkuð ágengt við að sveigja þjóðfélagið að sinum kröfum, skortir þó mikið á að (slendingar sitji við sama borð og nágrannaþjóðir hvaðsamneyslu snertir. Þetta sést varð- andi húsnæðismál, barnaheimili, aðbúð að öldruðum, æskulýðsmálefni, fræðslumál og stuðning við allt er snertir frjálsa menningarstarf semi. Því er ekki að neita að verðbólguvandinn sem sífellt knýr á um endurnýjaða kjarasamninga, elur á óeðlilegu neyslukapphlaupi, og hinar knöppu tómstundir sem fylgja löngum vinnutíma banna fólki að n jóta f élagslegra gæða. Þó er það svo, að einmitt i verðbólguástandi eru það í reynd hin f élagslega áunnu gæði sem eru hvað óbrotgjörnust, þvi þau verða ekki aftur tekin með því einu að hækka verðlag gegn kaupgjaldi. Goluþytur Morgunblaðið varar í gær Alþýðuf lokkinn við vinstri- j mennsku, þar eð fylgisaukning hans hafi að verulegu leyti komið frá óánægðum stuðningsmönnum Sjálfstæð- [ isf lokksins. Sama dag skrifar Árni Gunnarsson alþingis- j maður að fylgi Alþýðuflokksins gæti sópast af honum eins og ryk í golu á vordegi. Árni var ? sumar meðmælt- ur samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn. —h. Núllinn á hverju hausti A hverju hausti i rúma þrjá áratugi hafa islensk stjórnmál snúist um þaö aö „leysa efna- hagsvandann”. Misjafnlega mörg núll hafa verið sett aftan við misjafnlega háa tölustafi og viðkomandi rikisstjórn tilkynnt að þessar fúlgur verði aö fást, annars stöövist atvinnuh'fiö. I grein sem Einar Olgeirsson reit i Rétt 1973 um pólitiskt bak- svið efnahagsvandans segir hann m.a. : „Þessi tegund „efnahags- vanda”, sem nú er glimt viö hófst fyrir tæpum þr játiu árum. Hann hófst viö þaö aö verka- lýöurinn varö nógu sterkur, til þess aö sætta sig ekki lengur viö fátæktina og launakúgunina, — en ekki nógu voldugur og nógu pólitiskt þroskaöur sem heild, til þess aö ráöa þjóöfélaginu og stýra þvi eftir sinum hugsjón- um. Þar meö hefst EFNAHAGS- VANDI BURGEISASTÉTTAR, sem enn ræöur rfkjum, en er ekki nógu sterk til þess aö geta lækkaö laun verkalýösins, — pólitiskt of veik til þess aö þora til lengdar aö láta atvinnuleysiö sverfa aö, — en vill fá aö græöa á öllu, sem hún leggur i, án þess að vera knúin til þess aö skipu- leggja atvinnurekstur sinn af viti eöa umskipuleggja hann í sifellt stærri og betur reknar heildir. — Og þessi burgeisa- stétt fer aö leita aö nýjum leiöum til aö geta haldið áfram að græöa án þess aö viturlegu skipulagi væri komiö á atvinnu- reksturinn. Ein höfuöleiöin sem hún fór var verðbólgan. A tvinnurekendur á opinberu framfœri „Burgeisastéttin átti ekki viö ÞESSI vandamál aö striöa i hinum „frjálsa” kapitalisma m il listriösáranna. Þá bjó verkalýðurinn viö fátækt og at- vinnuleysi, oft viö sultarkjör. Og þá fóru atvinnurekendúr á hausinn samkvæmt eöli hins „frjálsa” kapitalisma, — sem þeim er talin trú um aö sé svo indæll, — og aö iokum voru „Kveldúlfur” og „AHiance”, voldugustu togarafélögin, og jafnvel sjálft Sambandiö, — og meðþeim öllum Landsbankinn, — sem eftir stóð er fslandsbanki varö gjaldþrota — Ifka raun- verulega á hausnum. Kreppa hins „frjálsa” kapitalisma hafði fengiö aö segja til sin. Kapltalisminn er efnahagsleg harðstjórn, þar sem þeir veikari veröa troðnir undir og þeir sterku og auöugu veröa æ sterk- ari, allt samkvæmt lögmálum hins „frjálsa”, óhefta auö- magnsskipulags. tslenzk burgeisastétt elskar og dáir kapitalismann, hún vill fá aö hafa hann, — þ.e.a.s. græöa samkvæmt tilgangi hans, en losna viö aö lúta þeim harö- stjórnarlögmálum hans aö þeir veikari fari á hausinn og þeir sterkari sölsi æ meir og meir undir sig. Hún vill meö öörum orðum aö þjóöfélagiö taki sig á framfæri, — tryggi sér meö ákveðnu verölagi á afuröunum og ákveöinni álagningu á vörunum aö allt beri sig. En þetta sama þjóöfélag á aö láta hana eina um hve vitlausan hún hefur atvinnurekstur þess — sem hún kallar sinn.” Skiljanlegur barlómur Aö þessi ummæli Einars halda sinugildi er hægt aö sann- færast um við lestur greinar i Austurlandi 27. þ.m. þar sem Bjarni Þóröarson ritstjóri tekur fyrir málefni frystihúsanna sem tilkynnt hafa stöövun á morgun. „Frystihúsaeigendur hafa nú lengi borið sig hörmulega yfir afkomu atvinnureksturs sins, sem þeir segja afleita og siversnandi. An efa hafa þeir mikið til sins máls. Hin æöis- gengna verðbólgustefna ihalds- stjórnarinnar hefur auövitaö aukið mjög allan tilkostnað, en verð á erlendum markaði ekki hækkaö að sama skapi en hefur þó sjaldan eða aldrei hærra verið. Mjög er þaö misjafnt eftir landshlutum hvernig ástatt er. Verst sýnist ástandiö á Suöur- nesjum og i Vestmannaeyjum. öðru visi mér áður brá. Þar var áöur afkoma þessarar atvinnu- greinar langbest á öllu landinu og gróðamyndun áreiðanlega veruleg. Um Vestmannaeyjar ræöi ég ekki frekar i þessu sam- bandi. Þarhefuraf myndarskap veriö staðiö aö uppbyggingu fiski&iaðar, en varla er þar allt komið i samt lag aftur eftir gosiðog hafa þær þvi sérstöðu.” Hvert fór gróöinn „Sagt er að mörg frystihús við Faxaflóa séu úr sér gengin og úrelt og að stórfé þyrfti til að gera þau rekstrarhæf, og að skynsamlegast sé aö leggja sum þeirra niöur. Hvaö varð þá um gróðann á góðu árunum? Fór hann kannski i einkaneyslu hinna svokölluðu eigenda, eða eignamyndun alls óskylda fisk- vinnslu? Og Faxaflóamenn hafa lika vanrækt að fylgjast meö þróun- inni að þvi er skipastól varðar. Á sama tima og menn úti um land endumýja sinn skipaflota af miklum myndarskap og færa hann i nýtiskulegra horf, fara Sunnlendingar sér óskiljanlega hægt. Svo þegar fiskur legst frá hinum heföbundnu fiskimiöum þeirra, eru þeir ekki viö þvi búnir að sækja hann á fjar- lægari mið. Afkomuskýrslu krafist Frystihúsið i Neskaupstaö er eitt þeirra, sem blöð segja að ákveöiö sé aö loka 1. september. Þetta kom stjórnarmönnum fyrirtækisins alveg i opna skjöldu. Innan stjórnarinnar hefur aldrei veriö minnst á lokun, hvaö þá aö tekin hafi veriö ákvöröun um hana. Stjórnin ein eöa hluthafafundur getur tekið sllka ákvöröun og þaö kann aö vera biö á aö hún veröi tekin. Frystihúsunum ber siöferði- leg skylda til aö gera almenn- ingi grein fyrir afkomu sinni miðað viö siöustu eða næst- siöustu mánaöamót. Er þvi skorað á frystihús á Austurlandi aö birta fyrir 1. september nákvæmt yfirlit um reksturinn frá áramótum, svo hægt sé aö glöggva sig á þvi hvort ástæða sé til svona harkalegra abgeröa, eöa hvort fyrst og fremst er um aö ræöa stéttarlega samstööu meö vanþróuðum og illa reknum frystihúsum og fiski- bátum á Suöurlandi. Samstaöa atvinnurekenda Og nú er svo komið, aö ein- staklingar syðra, sem eru for- ráðamenn frystihúsa, hafa lokaö vinnslustöðunum eöa hótaö að loka þeim um mánaöa- mót. Og nú hefur það gerst, að frystihúsin úti um land eru lika farin að hóta lokun. Sjálfsagt er fjárhagsafkoma þeirra ekkert til að hrópa húrra fyrir og þvi eölilegt að þau heimti bætt rekstrarskilyröi. En sennilega er aðalástæðan fyrir hótuninni sú, að umráðamenn frystihúsa úti á landi vilja sýna samstöðu meö Suðurnesjamönnum. Hótað hefur verið lokun frystihúsa á Austfjörðum nú um mánaðamótin og tekiö undir kröfur annarra frystihúsa- manna um gengislækkun og aðrar ráðstafanir misjafnlega skynsamlegar.“ Verkalýöshreyf ingin taki viö Við þessar aðstæður þegar öllum má ljóst vera aö frystiiðn- aðurinn er aö meira eöa minna leyti á opinberu framfæri er ekki óeölilegt aö dregin sé sú ályktun að réttast sé að hiö opinbera eða verkalýðs- , hreyfingin taki aö sér að reka frystihúsin i stað ævintýra- og gróðamanna sem hvenær sem gróöi þeirra minnkar geta lagt reksturinn niöur. Jafnvel heiðarlegir Framsóknarmenn eins og Kristinn Snæland ákalla verkalýðshreyfinguna I grein- inni„0pnum fiskiðjuverin” i Timanum: „Um næstu mánaöamót er talið aö um 8000 manns muni hafa misst vinnu sina vegna þess aö frystihúsunum sem fólkiö i landinu á veröur lokað. Hvenær fær verkafólkiö nóg af þessum skripaleik, hvenær ætla Guömundur J. og Karl Steinar að gera eitthvaö af- gerandi i málinu. Eg man þá tið þegar Guömundur J. fékk sæmdar- heitið Jaki vegna þess hve haröur verkfallsvörður hann var, nú virðist kempan vera að linast eða hefur ekki Guö- mundur hugleitt þaö hverjir þaö eru i raun og veru sem eiga frystihúsin. Hefur ekki Karl Steinar lært þaö i pólitiskum fræðum hverjir þaö eru sem eiga fyrirtækin.” Fólkiö á frystihúsin Og Kristinn Snæland heldur áfram: „Ef Guömundur Jaki og Karl Steinar eru i einhverjum vafa um þaö hverjir eiga I raun þessi frystihús, þá væri rétt fyrir þá að kanna gjöld fólksins sem vinnur viö fiskinn og bera þau saman við gjöld þeirra sem kalla sig „eigendur”, gjöld þessa fólks sýna hverjir það eru sem hafa lagt lif sitt og starf i að byggja þessi fyrirtæki upp. Þessi athugun ætti aö nægja forystumönnum verkalýösins til þess aö skilja það að engin ástæða er til þess að biða eftir þvi að „eigendurnir” opni húsin hinir réttu eigendur eiga ekki að bíða eins og lömb tQ slátrunar, verkafólkið á sjálft að opna frystihúsin sin það vantar bara Jakann sinn til forystu, nú er timi til þess að Jakinn rifji upp gömlu góðu árin þegar fjör var I ve rka lýðs bará ttun ni.’ ’ —e.k.h.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.