Þjóðviljinn - 19.11.1978, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 19. nóvember 1978
islensk kvikmyndagerö á sér lengri sögu en margan grunar. Þessa mynd tók Óskar Gislason af töku myndárinnar „Saga Borgarættar-
innar” I Reykjavik sumarið 1919.
✓
Fjalakötturinn. Þarna var rekiö
elsta kvikmyndahús i heimi,
„Reykjavikur Biografteater”.
Kvikmyndasafn Islands
brátt orðið að veruleika
Fyrir skömmu barst
hingað á blaðið fréttatil-
kynning frá AAenntamála-
ráðuneytinu þar sem sagði
frá Kvikmyndasafni (s-
lands. Eins og alla sanna
kvikmyndaunnendur hlýt-
ur að reka minni til
voru á síðasta Alþingi
samþykkt lög um Kvik-
myndasafn Islands og
Kvikmyndasjóð. Nú hafa
eftirtaldir menn verið
skipaðir í stjórn safnsins
samkvæmt tilnefningum:
Arni Björnsson frá Þjóð-
minjasafni IslandS/ Er-
lendur Sveinsson frá Fé-
lagi kvikmyndagerðar-
manna, Jón Þórarinsson
frá Rikisútvarpi-Sjónvarpi
og AAagnús Jóhannsson frá
Fræðslumyndasafni rikis-
ins. Formaður stjórnar-
innar er Knútur Hallsson,
skipaður af AAenntamála-
ráðuneytinu án tilnefn-
ingar.
Safnstjórnin hefur þegar komið
saman og ákveöið að hefjast
handa um söfnun upplýsinga og
skráningu islenskra kvikmynda
og kvikmynda um íslensk efni. Er
það gert i samræmi við 2. grein
Laga um Kvikmyndasafn Islands
og Kvikmyndasjóð, en þar segir:
„Kvikmyndasafn skal safna isl.
kvikmyndum og kvikmyndum
um islensk efni, gömlum og
nýjum, hverju nafni
sem nefnast, og varðveita þær.
Jafnframt aflar safnið sér ein-
taka (eftirgeröa) af erlendum
kvikmyndum sem hafa listrænt
og kvikmyndasögulegt gildi að
mati safnstjórnar”.
1 iögunum stendur einnig, að
safnið skuli hafa aðsetur i
Fræðslumyndasafni rikisins og
starfa I tengslum viö það „uns
annaö veröur ákveðið af stjórn
þess og menntamálaráöuneyti”.
Ráðinn skal sérhæfur starfs-
maður aö Kvikmýndasafni i
a.m.k. hálfa stöðu og greiöist iaun
hans beint úr rfkissjóði.
Ariö 1979 greiöir rfkissjóöur til
Kvikmyndasafns fimm miljónir
króna, og siöan árlegt framlag
eftir þvi sem ákveöið verður i
fjárlögum.
5. grein laganna er einnig at-
hyglisverö: „Kvikmyndasafn
skal hafa sýningar á myndum
safnsins fyrir áhugahópa um
kvikmyndir og kvikmynda-
gerðarlist ef óskaö er og safn-
stjórn telur tiltækilegt”.
Erlendur
Ums jónarm anni kvik-
myndasíðunnar þótti ekki ólfk-
legt að lesendur heföu brennandi
áhuga á þessu máli, og leitaði þvi
uppi Erlend Sveinsson, en hann er
eins og áður er getiö fulltrúi Fé-
lags kvikmyndagerðarmanna i
stjórn Kvikmyndasafns.
Erlend þarf varla aö kynna:
hann hefur ásamt Siguröi Sverri
Pálssyni haft umsjón með kvik-
myndaþáttum sjónvarpsins, auk
þess sem hann hefur skrifað
mikið um kvikmyndir, einkum i
Vísi, og stundar sjálfur kvik-
myndagerð. Þeir Sigurður
Sverrir reka i sameiningu fyrir-
tækiö Lifandi myndir, sem annast
kvikmyndagerö af ýmsu tagi. I
gær var t.d. frumsýnd kvikmynd
sem þeir geröu fyrir Slysavarna-
félag Islands i tilefni af
fimmtugsafmæli þess.
Erlendur hefur sýnt Kvik-
myndasafninu mikinn áhuga og
ég heyri strax á máli hans að
honum er það kærkomið umræðu-
efni.
Starfsemin hefst
— Hvernig standa málin,
Erlendur? Er eitthvað byrjað aö
gerast?
— Já, það hefur ýmislegt verið
aö gerast. Mest er það i sambandi
við skráningu á upplýsingum um
islenskar kvikmyndir. Viö Sig-
urður fengum nokkurn styrk frá
Menntamálaráðuneytinu á sínum
tlma, til að koma þessu i gang.
Þegar viö vorum með kvik-
myndaþættina komumst við i
samband viö margt fólk sem atti i
fórum sinum kvikmyndir eða
upplýsingar um kvikmyndir, og
ég er alveg klár á þvi að mjög
mikið á eftir aö koma í ljós.
Hins vegar má segja að Kvik-
myndasafniö veröi ekki virkt,
a.m.k. ekki fjárhagslega séð,
fyrren á næsta ári, þegar nýju
fjáriögin komast til fram-
Rætt við
Erlend
Sveinsson,
sem á sæti
í safnstjórn
kvæmda. I lögunum stendur aö
safnið fái fimm miljónir árið 1979.
og siðan árlegt framlag, sem ekki
er kveðið nánar á um, en verður
ákveöið i fjárlögum hverju sinni.
— Er ekki viss áhætta fólgin i
sliku fyrir komulagi?
— Jú, vissulega, og þaö er
mikill áhugi rikjandi á þvi að
treysta betur fjárhagsgrundvöll
safnsins, hvernig sem það verður
nú gert.
Húsnæði
— 1 lögunum stendur lika að
safnið skuli hafa aðsetur i
Fræðslumyndasafni rikisins.
Hvernig er þaö i framkvæmd?
— Það er að sjálfsögðu bráða-
birgðalausn, þvi að Fræðslu-
myndasafnið hefur t.d. ekkert
geymslupláss aflögu, en það er
mjög mikilvægt að Kvikmynda-
safnið fái góða tæknilega aðstöðu.
Það þarf að geyma kvikmyndir
viö . ákveöin skilyröi, t.d. við
ákveðið hitastig, til þess að
filman skemmist ekki. Margar
þeirra kvikmynda sem við kom-
um til með aö fá I safniö eru i
mjög slæmu ástandi eftir ára-
tugalanga vist i misjöfnu
geymsluhúsnæði. Slikar myndir
þarf auðvitað aö endurkópiera og
viö það er mikil vinna.
En þaö eru ekki aöeins kvik-
myndir, sem safnað verður.
Ætlunin er aö safna öllu þvi sem
við kemur kvikmyndum og
snertir islenska kvikmyndasögu:
ljósmyndum, hvers kyns
gögnum, prógrömmum og jafnvel
vélum sem notaðar eru viö kvik-
myndagerð og kvikmyndasýn-
ingar.
Fyrsta mynd safnsins
1 sambandi við siðasta sjón-
varpsþáttinn okkar Siguröar
Sverris leituðum við nokkuð út-
fyrir landsteinana og komumst
t.d. að því að I danska kvik-
myndasafninu er til mikið af
ókönnuðu efni sem snertir tsland
á einhvern hátt, eins og
t.d. myndir Kambans og heim-
ildarmyndir frá tslandi sem
danskir kvikmyndagerðarmenn
hafa tekið. Þetta efni stendur is-
lenska Kvikmyndasafninu til
boða, og reyndar sagði Ib Monty,
forstöðumaður danska safnsins,
að þeir hefðu fullan hug á að vera
okkur hjálplegir og lána okkur
myndir til sýninga, síðar meir,
þegar safnið hér verður komið
betur á legg.
— Hefur Kvikmyndasafnið
eignast nokkra mynd ennþá?
— Fyrsta myndin sem safnið
eignaðist var eintak af danskri
heimildarmynd um heimsókn 35
islenskra þingmanna tii Dan-
merkur. Þessi mynd er afar
merkileg. Hún er gerð af Peter
Elfelt, sem var frumkvöðull
danskrar kvikmyndagerðar og
byrjaði að taka kvikmyndir árið
1896. En kannski er hún ennþá
merkilegri fyrir þá sök, að hún
var sýnd á fyrstu sýningu i
„Reykjavíkur Biografteater”
sem opnað var i Fjalakettinum
árið 1906.
Elsta bíó í heimi
t sambandi við áðurnefndan
sjónvarpsþátt leituöum við
Sigurður Sverrir upplýsinga viða
um heim um elstu kvik-
myndahús, og komumst að þeirri
gagnmerku niðurstöðu að Fjala-
kötturinn er sennilega elsta kvik-
myndahús ( heimi. Við höfum
skoðað staðinn og fullvissað
okkur um að þar eru enn fyrir
hendi helstu kennileiti kvik-
myndahússins, t.d. sýningaklefi
og pallur undan pianói. Það er þvi
engin furða þótt okkur dreymi um
aö endurreisa „Reykjavikur Bio-
grafteater” I Fjalakettinum. Þar
mætti auöveldlega endurskapa
stemninguna frá timum þöglu
myndanna, og sýna myndir
safnsins þar.
Við höfum þegar skrifað
borgaryfirvöldum I Reykjavik
bréf um þetta mál, og þaö hefur
nokkuð verið rætt, en eins og
menn vita er enn allt á huldu um
framtið Fjalakattarins. Er þó
ekki að efa að með þvi að gera
húsið upp og koma þar á fót kvik-
myndahúsi mætti endurlifga
þennan sögufræga staö og þar
með miöbæinn.
AAeginverkefnið
Þetta er framtiðardraumur. En
það sem er meginverkefni safns-
ins nú er að gera skrá yfir allar
islenskar kvikmyndir. Safna
öllum tiltækum upplýsingum og
gera þær aðgengilegar fyrir þá
sem vilja kynna sér Islenska
kvikmyndasögu. Sem dæmi um
það, hversu stórt verk er hér að
vinna, og hve akurinn er enn
óplægður, get ég nefnt, að við
grófum upp á Landsbókasafninu
kvikmynd eftir Hallgrim Einars-
son ljósmyndara á Akureyri.
Myndin er tekin á þannig filmu,
að ekki hefur reynst mögulegt
ennþá að skoða hana á tjaldi, en
ljóst ef að þarna segir frá kon-
ungskomu. Sé þarna um að ræða
konungskomuna 1907 erum við
liklega búnir að fá I hendurnar
elstu kvikmynd sem tekin hefur
veriðaf tslendingi á tslandi. Hall-
grimur Einarsson var mjög
merkur frumkvöðull ljósmynd-
unar, en við vissum ekki að hann
hafði fengist við kvikmyndun.
Þetta er þvi einstaklega merkur
fundur.
Leitið á háaloftinu
Ég vil að lokum leggja á það
sérstaka áherslu, aö allir þeir
sem hafa undir höndum Islenskar
kvikmyndir eða kvikmyndir um
Islensk efni, eða telja sig hafa
vitneskju um slikar myndir, eru
beðnir að koma þeim upplýs-
ingum á framfæri, annaö hvort
við Menntamálaráöuneytið,
Hverfisgötu 6, simi 25000, eða við
Fræöslumyndasafn rlkisins,
Borgartúni 7, simi 21572.
Þetta er mjög mikilvægt, þvi
eins og ég sagöi áðan erum við
alveg vissir um aö mikið á eftir að
koma i leitirnar, ef grannt er
skoðað. Og á þaö skal líka bent,
að við viljum ekki aðeins fá kvik-
myndir, heldur einnig allt annað
sem viðkemur kvikmyndum og
islenskri kvikmyndasögu.