Þjóðviljinn - 19.11.1978, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 19. nóvember 1978
HJÖRLEIFUR
GUTTORMS S ON
Stjórnmál
á sunnudegi
ÍSLENSKUR IÐNAÐUR
I umræöum um vandamál iön-
áöar á lslandi gætir oft tilhneig-
ingar til þess aö líta á vandamálin
einangraö en ekki i samhengiviö
þau vandamál þess hluta heims-
ins sem viö Islendingar höfum
mest samskipti viö, þaö er vanda-
mál hins iönvædda heims. A iön-
aöarráöherrafundi Noröurlanda,
sem haldinn var I Stokkhólmi nU á
dögunum kom greinilega fram aö
þeir erfiöleikar sem viö er aö eiga
hérá Islandi eru ekki alfariö sér-
islensk vandamál, heldur bila
nágrannaþjóöir okkar viö mjög
hliöstæöa erfiöleika, yfirleitt á
sömu sviöum iönaöar og hér eiga
i vök aö verjast.
Viöbrögö manna viö þessum
vandamálum eru hins vegar ekki
hin sömuog hafa ýmis riki gripiö
til mjög mismunandi aögeröa til
lausnar þeim.
Aö sjálfsögöu ráöa þeim viö-
brögöum mismunandi pólitfsk
viöhorf, mismunandi styrkleika-
hlutföll hagmunaaöila og mis-
munandi mat á aöstæöum hverju
sinni.
1 þvf sambandi get ég ekki látiö
hjá liöa aö láta I ljós þá skoöun
mina, og híin byggist m .a. á skoö-
anaskiptum viö erlenda starfs-
bræöur, aö ég tel vonlítiö aö
Islendingar geti miklu ráöiö um
aö þjóöir sem gripiö hafa til sér-
tækra verndaraögeröa, hverfi frá
þeirristefnu, þótt mótmæli okkar
komi til. Ég vil þó engan veginn
gera lltiö Ur þeirri viöleitni sem
veriö hefur I þá átt, enda ætti hUn
að gera okkur sjálfum auöveld-
ara um vik aögrlpa til hliöstæöra
ráöstafana, ef á þarf aö halda,
ráöstafana sem ugglaust eiga oft
rétt á sér vegna misjafnra
aöstæöna I einstökum greinum
eðalandshlutum. A.m.k. hygg ég,
aö hik myndi koma á ýmsa ef til
þess þyrfti aö koma, vegna £ind-
stööu viö sértækar aögeröir, aö
leggja þyrfti heilt byggöarlag eöa
atvinnugrein I rUst vegna þess aö
hUn stæöist ekki ströngustu sam-
keppniskröfur hins frjálsa
markaöskerfis.
Stjórnarstefna og fyrstu
aðgerðir.
1 samstarfsyfirlýsingu nUver-
andi rlkisstjórnar segir m.a. um
iönaö:
„Unniö veröi aö áætlun um
islenska iönþróun og skipulegri
rannsókn nýrrar framleiöslu sem
hentar hérlendis. Samkeppnis-
aöstaöa islensks iönaöar veröi
tekin til endurskoöunar og sporn-
aö meö opinberum aögeröum
gegn óeölilegri samkeppni er-
lends iönaöar, m.a. meö frestun
tollalækkana. Islenskum iönaöi
veröi veitt aukin tækniaöstoö til
hagræöingar og framleiöni-
aukningar og skipulögö markaös-
leit og sölustarfsemi efld”.
Þótt skammur tlmi sé enn liö-
inn frá myndun núverandi rfkis-
stjórnar hefur vinna þegar veriö
sett af staö til frekari athugunar i
því, hvernig markmiöum þessum
veröi best náö.
1 fyrsta lagi var stofnuö nefnd,
svokölluö samstarfsnefnd um
iönþróun til að vera iönaðarráöu-
neytinu til ráögjafar um mótun
heildarstefnu i iönaöarmálum og
stuöla aö samstarfi hinna ýmsu
aöila iönaöarins um framkvæmd
þeirra aögeröa sem samstaöa
næst um, m.a. á vettvangi rlkis-
stjórnar og Alþingis.
Um svipaö leyti var settur á fót
starfshópur þriggja ráöuneyta til
aö fjalla um stuöningsaögeröir
viö iönaöinn I ljósi stefnumörkun-
ar rikisstjórnarinnar þar aö liit-
andi. Þessi starfshópur er nú i
þann veginn aö leggja sföustu
höndá tillögur slnar og munu þær
verða til frekari skoöunar á vett-
vangi rikisstjórnar innan fárra
daga.
Ágreiningur um frestun
tollalækkana.
Eins og fram hefur komiö i fjöl-
miölum varö ekki samstaöa inn-
an rfkisstjórnarinnar um al-
menna frestun samningsbund-
inna tollalækkana. Er þaö lá fyrir
á fundi rlkisstjórnarinnar í gær,
lögöu ráöherrar Alþýöubanda-
lagsins fram bókun svohljóöandi:
„Viö teljum aö eölilegra heföi
veriö aöfresta tollalækkun gagn-
vart EFTA og EBE frá 1. janúar
1979, eins og gert var ráö fyrir f
Kaflar úr
ræðu iðnaðar
ráðherra á
fundi Félags
íslenskra
iðnrekenda
föstudaginn
17. nóv
samstarfsyfirlýsingu stjórnar-
flokkanna. Þar sem ljóst er, aö
frestun tollalækkunar einhliöa
nýtur ekki nægilegs stuönings
innan rfkisstjórnarinnar, teljum
viö nauösynlegt aö grlpa til ann-
arraaögeröa.sem koma aö sömu
notum, til stuönings Islenskum
iönaöi. Jafnframt veröi þess
freistaö aö ná samningum um
lengri aölögunartlma gagnvart
bandalögunum EFTA og EBE”.
1 bókun þessari felst sú afstaöa
okkar ráöherra Alþýöubanda-
lagsins aö úr þvi aö ekki náöist
samstaða um frestun tollalækk-
ana, veröi aö koma til myndar-
legar stuöningsaögeröir til aö
bæta samkeppnisaöstööu inn-
lends iönaöar, og vænti ég aö öll
rikisstjórnin leggist þar á eina
sveif. Er þaö mál nil f athugun og
munu tillögur starfshóps ráöu-
neytanna veröa skoöaöar i þvi
ljósi, svo og aörar hugmyndir, er
fram koma.
A fundi ríkisstjórnarinnar igær
var jafnframt fallist á þá tillögu
mfna, aö þess veröi freistaö aö ná
samningum um lengri aölögunar-
tima gagnvart EFTA og EBE,
áöur en sföasta þrep tollalækkana
kemur til framkvæmda.
Kapp með forsjá.
Eftir skammvinn kynni min af
Islenskum iönaöi er mér ofarlega
ihuga,aöí raunhafilslendingar,
jafnt stjórnmálamenn sem
iönrekendur, stjórnsýsla og hags-
munasamtök, alls ekki gert sér
fullnægjandi grein fyrir þvi,
nema e.t.v. á allra siöustu
misserum, hvaö fólst I þvl fyrir
Island aö gerast aöili aö friversl-
unarsamstarfi V-Evrópu. Sú
stökkbreyting á ytra umhverfi
islensks iönaöar, sem siöan hefur
átt sér staö, hefur i raun fyrst
komiö mönnum á óvart, þegar
samkeppni hefur fariö aö gæta og
er ekki laust viö aö gætt hafi
óskipulegra viöbragöa I því sam-
bandi.
1 framhaldi af þvi tel ég rétt aö
undirstrika, aö brýna nauösyn
ber til aö vandamálin séu krufin
og hlutlæg greining þeirra látin
sitja i fyrirrúmi. Þaö er aö sjálf-
sögöu forsenda þess aö árangri
veröi náö, jafnframt þvi sem
menn geri sér grein fyrir aö allt
tekur nokkurn tima og ekki er
umnt aö kippa i lag öllu þvi sem
aflaga fer á nokkrum vikum eöa
mánuöum.
Þvl er þetta sagt aö ekki er
laust viö aö mér finnist nokkurrar
óþreyju gæta af hálfu samtaka
ykkar og annarra i þessu efni, en
hvergi er raunar unnt aö fara aö
Itrustu kröfum.
Jöfnunargjaldið
Eitt brýnasta hagsmunamál
iönaöarins nú er svokallaö jöfn-
unargjald. 1 fjárlagafrumvarpi
því sem nil hefur veriö lagt fram,
var þvf máli þvi miöur fyrir kom-
iö á alls ófullnægjandi hátt, en
frumvarpiö var undirbúiö af fyrr-
verandi rikisstjórnog ekki vannst
timi til neinna efnisbreytinga aö
ráöi á frumvarpinu frá þeim
drögum. Iönaöarráöuneytiö legg-
ur hins vegar mikla áherslu á far-
sæla lausn þessa máls og hefur
þaö veriö I athugun milli ráöu-
neyta. Mun málinu veröa fylgt
eftir viö fjárveitinganefnd af
ráöuneytisins hálfu.
Iðnaðurinn afskiptur um
fjármagn.
En hvernig hefur veriö búiö aö
iönaöinum sjálfum á undanförn-
um árum samanboriö viö aörar
atvinnugreinarog hver hefur þ-ó-
unin veriö. Um þaö efni skulum
viö lita á nokkrar upplýsingar,
sem teknar hafa verið saman á
vegum Samstarfsnefndar um
iönþróun. Ef litiö er á fjárveiting-
ar til iönaöarmála undanfarin ár
kemur þaö f ljós aö framlög til
iönaöar frá árinu 1973 hafa hækk-
aö mun hægar en framlög til
landbúnaöar og sjávarútvegs,
eða 35.5% til iönaöar á ári, á móti
42% og 47.9% hjá hinum og sam-
anborið viö 45.2% meöalhækkun
fjárlaga á ári yfir tímabilið.
Þannig hafa framlög 10.5-faldast
frá 1973 hjá sjávarútvegi, 8.5-
faldast I landbúnaöi, en ekki
nema 6-faldast I iðnaöi, þrátt fyr-
ir að jöfnunargjald, samkvæmt
fjárlagafrumvarpi fyrir áriö 1979,
sé reiknaö með. Hlutur rikis-
framlaga til iðnaöar sem hlutfall
af fjárlögum fer stööugt lækk-
andi, úr 0.8% 1973 — I 0.46% sam-
kvæmt frumvarpinu 1979.
Þróun lánamála.
En litum þá á þróun lánamála
iðnaöarins.
Sá þáttur aöbúnaöarmála iön-
aöarins sem hvaö mest hefur far-
iöúrskeiöisá undanförnum árum
er aögangur iönaöarins aö lánsfé.
Annars vegar er um aö ræöa aö-
gang aö lánum tii f járfestingar og
lánum eöa framlögum tii
sérstakraaögeröa er varöa þróun
og nýsköpun I iðnaði. Hins vegar
aögang aö rekstrarlánum til aö
fjármagna framleiöslu og sölu á
framleiösluvörum.
Samkvæmt athugun Þjóöhags-
stofunnar („Hagur iðnaðar”, bls
86.) hefur hlutur iðnaðar i
heildarlánsfé bankakerfisins,
þ.e. viöskiptabanka og Seöla-
banka, lækkaö Ur 13% áriö 1970 I
9.4% áriö 1976. Samskonar þróun
er sögö hafa átt sér staö hvort
sem litiö er á útlán innlánsstofn-
ana eingöngu eöa útlán fjárfest-
ingarlánanna sér á parti.
Sömu sögu segir yfirlit um
framlög ríkissjóðs til lánasjóöa
iönaöarins boriö saman viö fram-
lög til lánasjóös sjávarUtvegs og
landbúnaöar. Samkvæmt fjárlög-
um hvers árs hafa framlög til
sjávarútvegs 24-faldast, 10-fald-
ast til landbúnaöar, en rúmlega
4-faldast til iönaöar á tlmabilinu
frá 1973 til 1979.
Rekstrarlán til iönaöar mótast
annarsvegar af útlánagetu viö-
skiptabankanna og hinsvegar
hinum sérstöku fyrirgreiöslum,
sem Seölabanki Islands veitir um
endurkaup á afuröa- og rekstrar-
iánum til atvinnuveganna, en þau
eru aö verulegu leyti fjármögnuö
meö bindisskyldu á 25% inni-
stæöufjár bankanna.
Iönaöurinn hefur átt mjög erfitt
meö aö fá aögang aö þessum
endurkaupalánum vegna
strangra skilyröa, þar sem lagt er
meira og minna huglægt mat á
lánshæfni hverju sinni, svo sem
krafan um „samkynja” og
„auöseljanlegar” vörur bendir
til. Fjölbreytileiki iðnaöarvara
gerir slfikt mat afar erfitt, þegar
staögróöri þekkingu er ekki til aö
dreifa. HeUdarniöurstaöan er sú
aö bindisskyldan og endurkaupa-
fyrirkomulagiö hefur þrengt
aögang iönaöarins aö rekstrar-
lánum hlutfallslega, þannig aö
iönaöurinn fékk um 11.3% af Ut-
lánum innlánsstofnana i árslok
1977, en haföi 12.6% i árslok 1971.
Þessi 1.3% munur jaf ngildir rýrn-
un á rekstrarlánum til iönaöar
sem nemur 1.780 M kr. miöaö viö
heildarútlánastöðu viöskipta-
bankanna (innlánsstofnana),
Endurkaupa- og bindisskyldu-
formiö er nú hreinlega sprungiö,
þar sem hámarksbindisskyldan
(25%) stendur ekki undir
föstudag.
rekstrarlánaþörf atvinnuveg-
anna, sem ákveöst þó á sjálfvirk-
an hátt I landbúnaöi og sjávarút-
vegi. Veröur þvl nauösynlegt aö
finna nýjar leiöir i þessu efni og
veröur þá aö tryggja aö hagur
iönaöar veröi ekki fyrir borö bor-
inn.
Af þessu öllu er ljóst aö fjármál
iönaöarins veröa aö fá aöra
stef nu en veriö hefur, ef hann á aö
fá aö dafna og veröa I vaxandi
mæli sá vaxtarbroddur efnahags-
framfara sem byggt veröur á I
framtiöinni.
Framleiöni islensks iönaöar
þarf aö auka i sem flestum
greinum, þannig aöhann sé I senn
arögæfur fyrir þjóöarheildina og
aö þeir sem viö hann starfa njóti
sist lakari kjara en starfsmenn á
öörum sviöum atvinnulifsins.
Skipas m iðaiðnaður inn.
Eitt af fyrstu verkum minum I
iönaöarráöuneytinu var aö fá
komiö á fót starfshóp ráöuneyta
tilaö gera tiilögur um skjótvirkar
endurbætur i aöstööumálum og
lánafyrirgreiöslu til skipasmiöa-
iönaðarins. Hópurinnhefur þegar
skilaö áliti og eru tillögur hans i
aðalatriöum þær, aö innlendum
skipasmiöastöövum veröur heim-
ilaö aö taka erlend lán á bygg-
ingartima skips, og Fiskveiöa-
sjóöur yfirtaki þau viö lok smiöi,
og veröi lánsupphæöin miöuö viö
sama hlutfall og Fiskveiöasjóöur
lánar hverju sinni. Heimildin taki
bæöi til nýsmiöi og meiriháttar
breytinga, en þó einungis til
stærri skipa, þ.e. togara og nóta-
skipa.
Tímalengd hins erlenda láns
miöist viö þaö, sem almennt tiök-
ast um útflutningslán til skipa,
sem smiðuö eru erlendis.
Þá leggur starfshópurinn
áherslu á aö meiriháttar endur-
bætur, viögerðir og stækkanir
skipa fari fram innanlands. Þeir
aöilar sem annast lánveitingar og
veita leyfi til erlendrar lántöku
setji þaö aö skiiyröi aö skipaeig-
andihafi leitaö tilboöa innanlands
meö góöum fyrirvara, sæki hann
um heimild til erlendrar lántöku
Framhald á bls. 22
Iönaöarráöherra og form. Féi. Islenskra iönrekenda, Daviö Scheving Thorsteinsson á fundi félagsins á