Þjóðviljinn - 28.01.1979, Side 16

16 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN' Sunnudagur 28. janiiar 1979.
Andlegur skyrbjúgur?
Skyrbjúgur er sem kunn-
ugt er vaneldiskvilli/ sem
stafar af skorti á C-víta-
mini og lýsir sér m.a. í
sleni og deyfð. Það er því
ekki alveg út í hött, þegar
Svíinn Willmar Andersson ]
talar um „andlegan skyr-
bjúg" sem afleiðingu af
yfirráðum Bandaríkja-
manna á kvikmyndamark-
aði okkar menningarsvæð-
is.
Grein hans „AleiBis til andlegs
skyrbjúgs?” birtist I nýútkomnu
hefti af timaritinu Chaplin. 1
henni er aB finna ýmsar merkar
upplýsingar um þaB hvernig
þessi bandarisku yfirráB lýsa sér
I SviþjóB. Mér þykir ekki óliklegt
aB lesendum þyki þetta nokkuB
forvitnilegt, sérstaklega meB þaB
I huga aB viB hér á Islandi stönd-
um Svíum miklu framar á þessu
sviBi. KvikmyndamarkaBurinn
hjá þeim er 75% bresk-bandarisk-
ur, en hér er hlutfalliÐ enn hærra,
eBa allt upp i 90%.
gátt, en f vesturátt hafa heilu
gluggaveggirnir staBiB galopnir.
Ástæðurnar
Samt er ekki nóg aB útskýra
vinsældir bandariskra kvik-
mynda eingöngu meB almennum
veikleika fyrir þvf sem banda-
riskt er. I Hollywood gilti boBorB-
iB „Ahorfendur hafa aldrei rangt
fyrir sér” — og þaB hafBi m.a. þau
áhrif aB myndirnar þaöan voru
auöskildar og aögengilegar, sem
átti auövitaö stóran þátt í vin-
sældum þeirra.
Þetta kemur sérlega vel fram i
þvi, aö mynd sem nýtur mikilla
vinsælda er venjulega endurtek-
in, eBa m.ö.o. aö gerö er önnur
mynd f sama stil, um sama efni
osfrv. — og þessum endurtekn-
ingum er yfirleitt haldiö áfram
þangaö til áhorfendur eru orönir
þreyttir. Um þetta eru mýmörg
dæmi: Grease, Ókindin II, Guö-
faöirinn II# Bleiki pardusinn...
DreifingarkerfiB er stór þáttur
útbreiöslu bandarfskra kvik-
mynda. Þaö er miöaB viB mest-
alla jarökúluna, og þar er hugsaö
myndahúsin og dreifingaraö-
ilana, fyrir aB starfa ekki aö
menningarpólitiskum markmiB-
um, eöa fyrir aö koma ekki til
móts viö þann litla hóp áhorfenda
sem hefur áhuga á aö fylgjast
meö þvi sem er aö gerast f kvik-
myndalistinni.
En hann bendir á ýmsar leiöir
sem unnt sé aö fara til þess aö
vinna gegn einokuninni.
Þar er þess fyrst aö gæta, aB
bandarfskar kvikmyndir eru ekki
allar komnar af hinu illa og aö
ekkert vit væri i aö berjast gegn
þvi aB þær væru yfirleitt sýndar.
T.d. getur varla nokkrum manni
þótt þaö slæm frétt, aö Gauks-
hreiöriö hefur nú gengiö f hátt á
þriöja ár f kvikmyndahúsum
Stokkhólms.
Einhæfnin víki
Markmiöiö er aukiB úrval. Ein-
hæfnin veröur aö vikja fyrir land-
fræöilegum og menningarlegum
tilbreytingum. Þetta má aB skaB-
lausu gera á kostnaö þeirrar lág-
kúruframleiöslu sem nú er dreift
meö happa- og glappaaöferöum,
undirbúningslaust aB sjá eitthvaö
sem þaö þekkir ekki. Þessvegna
þarf aö fara aörar leiöir.
Dreifingin
1 Svfþjóö eru þrjú stórfyrirtæki
á sviöi kvikmyndaiönaöar, inn-
flutnings og dreifingar, sem reka
meira en helming kvikmynda-
húsanna i landinu — Svenska
filminstitutet, Sandrews og
Europa Film. Þessi fyrirtæki
ráöa þvf miklu um framboöiö.
En auk þessara „risa” eru
margir smærri aöilar, og einnig
er nokkuö um rikisstyrkt kvik-
myndahús, og er Andersson mjög
hlynntur slfkum rekstri. Hann
segir aö riki eöa sveitafélög ættu
aB" reka kvikmyndahús og sýna
þar myndir sem annars fengjust
ekki sýndar.
A siöari árum hefur komiö
fram tilhneiging til aö hafa kvik-
myndasalina litla, meB 50-250
sætum. Þetta er eölileg þróun,
vegna þess aö staöreyndin er sú,
aö 10% þeirra kvikmynda sem
sýndar eru sjá fyrir 90% af tekj-
um kvikmyndahúsanna — þ.e.
þessu svæöi fá styrk til aö borga
flutningskostnaB af kvikmyndum
sem uppfylla ákveönar gæöakröf-
ur. Þetta telur Andersson vera
spor I rétta átt. Ef vel tekst til
veröur þetta tekiö upp I öllum
héruöum landsins.
Bio-16 heitir gagnmerkt þjóö-
þrifafyrirtæki f SviþjóB. Þaö er f
þvi fólgiö aö Svenska Filminsti-
tutet stendur fyrir sýningum á
nýjum gæöamyndum frá ýmsum
löndum utan hins venjulega kerf-
is og á I6mm filmu. Þetta hefur
staöiö yfir f nokkur ár, og nú er
veriö aB gera könnun á árangrin-
um, en undir honum er þaö komiö
hvort haldiB veröur áfram meö
þessa starfsemi eBa ekki.
Sýningum I Bio-16 er fylgt eftir
meö ýmiskonar fræöslustarf-
semi, fyrirlestrum, námskeiöum
osfrv. Rikiö styöur alla þessa
starfsemi. 16 mm filma er mjög
meöfærileg i notkun og þvf er
hægt aö sýna myndirnar á hinum
óliklegustu stöBum — á vinnu-
stööum, i skólum, osfrv. — sem er
bæöi ódýrt og liklegt til aB laöa aö
fleiri áhorfendur en ella.
Ingibjörg
Haralds-
dóttir
skrifar um
kvikmyndir
Myndin „Við sem elskuðumst svo heitt”eftir Italann Ettore Scoia er ein þeirra „óþekktu” mynda sem fengiðhafa góða aðsókn I Sviþjóð.
Einhæfni
KvikmyndaúrvaliB I Svfþjóö
skiptist semsagt þannig, aö 75%
mynda sem sýndar eru i kvik-
myndahúsum eru bresk-banda-
riskar, 15% eru sænskar myndir,
og 10% eru frá afganginum af
heiminum.
Andersson telur margar ástæö-
ur vera fyrir þvf aö þetta ástand
hefur komist á. Hann tekur þaö
fram, til aö foröast misskilning,
aö þaö skipti engu máli hvort
yfirgnæfandi meirihluti mynd-
anna er bandariskur eöa frá ein-
hverju ööru landi. Þaö sé ein-
hæfnin f valinu sem skipti máli.
Værum viö á ööru menningar-
svæöi fengjum viö bara aö sjá
myndir frá einhverju ööru stór-
veldi, segir hann — og þaö væri
ekkert betra.
En viö erum á bandarfsku yfir-
ráöasvæði, og allt frá þvf I seinni
heimsstyrjöldinni — eöa jafnvel i
enn lengri tima, hefur sænskt
þjóöfélag veriö aö „amerikani-
sérast”. Hliöiö til austurs hefur
veriö læst. Ljórarnir sem snúa aö
evrópskum menningarmiöstööv-
um hafa i mesta lagi staöiö i hálfa
stórt. Meö þvi móti veröur kostn-
aöurinn viö sýningar i hverju
landi tiltölulega litill, og er að
þessu mikil hagræöing. Þaö eru
stórar upphæðir i spilinu.
Markaöspólitfk bandarfsku
dreifingarfyrirtækjanna veröur
stööugt tæknilegri og þróaöri: nú
gerist þaö t.d. æ oftar aö kvik-
mynd er aöeins hluti af stórum
„pakka” sem inniheldur allt frá
sleikipinnum til nýrrar fatatfsku.
Sem dæmi nefnir Andersson, aö
hljómplöturnar meö lögunum úr
Saturday Night Fever og Grease
muni koma til meö aö seljast I 30
miljón eintökum hvor plata!
Bíó í einkaeign
Þriöja atriöiö sem Andersson
nefnir til útskýringar er uppbygg-
ing sænska kerfisins, þar sem
meirihluti kvikmyndahúsa er i
einkaeign og rekinn með gróöa-
sjónarmiö aö helsta leiöarljósi.
Þetta kerfi segir hann leiöa til
þess aö oftast sé ráöist á garöinn
þar sem hann er lægstur. Þaö
hafi t.d. sýnt sig aö þaö borgar sig
aö sýna bandarfskar myndir —
þaö gefur hagnaö — og þessvegna
sé haldiö áfram á þeirri braut.
Andersson telur fráleitt aö ráö-
ast á þessi fyrirtæki, þ.e. kvik-
og stendur stundum ekki undir
sér fjárhagslega, hvaö þá meir,
og eru þó arösemiskröfur þær
einu sem geröar eru til slfkrar
framleiöslu.
Hafa ber í huga aö kvikmynda-
framboöinu veröur ekki breytt i
einu vetfangi. Þaö leysir engin
vandamál aö þjóönýta kvik-
myndahúsin og fara aö reka þar
stffa menningarpólitik. Fólk læt-
ur ekki reka sig á bfó, og enginn
er bættari þótt góöar myndir séu
sýndar ( tómum sölum.
Anderssón flokkar allar myndir
sem ekki eru annaöhvort sænskar
eöa engilsaxneskar sem „óþekkt-
ar” myndir. Og fólk fer ekki

„stórmyndirnar” eru fáar og
stórar bfóhallir eru dæmdar til aö
standa mjög oft auöar. Hér heima
höfum viö Regnbogann sem dæmi
um þessa þróun i kvikmynda-
húsamenningunni.
Andersson fjallar þvinæst um
innflutning á „óþekktum” kvik-
myndum og nefnir margar tölur i
þvi sambandi. 1 ljós kemur aö
áhættan við aö sýna óþekkta
mynd er talsvert stór, þegar litiö
er á máliö af sjónarhóli einka-
rekstursins og gróöahugsjónar-
innar.
Kvikmyndin „Viö sem elskuö-
umst svo heitt” eftir ttalann
Ettore Scola hefur fengiö mjög
góöa dóma I Sviþjóö og aösóknin
ergóö, ef tekiö er miö af „óþekkt-
um myndum”. A 47 dögum höföu
samtals 12.736 áhorfendur séð
myndina. En Andersson hefur
reiknaö út, aö eigi kvikmynd aö
standa undir beinum kostnaöi viö
innflutning, textun, auglýsingar
osfrv. þurfi a.m.k. 20.000 manns
aö sjá hana.
Nýjar leiðir
Nú um áramótin var hafin
framkvæmd tilraunar I sjö héruö-
um Sviþjóöar. Kvikmyndahús á
Gagnrýnendur
gagnrýndir
I lok greinar sinnar fjallar
Andersson nokkuð um hlutverk
kvikmyndagagnrýnenda. Hann
segir aö þeir eigi nokkra sök
á þvi aö hægt sé aö kalla allar
aörar myndir en sænskar og
engilsaxneskar „óþekktar”; þeir
hafi ekki sinnt sem skyldi þvi
hlutverki sinu aö fræöa almenn-
ing um þaö sem er aö gerast i
kvikmyndalfstinni I hinum ýmsu
heimshlutum.
„Burt meö allt snakkiö um
Travolta og hans fylgdarliö!” —
segir hann. —„Grease þarfnast
ekki smurningar, og Ókindin II
klárar sig áreiöanlega sjálf.”
1 staöinn vill hann fá meiri og
betri skrif um nýjar kvikmyndir
frá öllum löndum, um nýja kvik-
myndasmiði, stefnur og viöfangs-
efni.
Þetta er langtfmaverkefni, en
meö þrautseigu puði mun árang-
ur nást, og þá munu kvikmynda-
húsin bjóöa okkur upp á þaö fjöl-
breytta „mataræöi” sem kemur i
veg fyrir aö viö fáum andlegan
skyrbjúg.