Þjóðviljinn - 10.03.1979, Blaðsíða 2

2 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 10. mars 1979.
AF MAKARÍNI
Sjáið hvað Ljóminn er Ijómandi góður,
Ljóminn er betri en hamsar og mör.
Ljóminn er betri en búvörufóður,
borðum við ekki því óhollt er sm jör.... o.s.f rv.
Og þá er komið að síðasta þætti smjörlíkis-
gerðarinnar Ljóma í því að endurvekja
íslenska Ijóðhefð, en það er fyrripartur sem
auglýstur var til botnunar:
Ljóminn er á landi hér
langbestur að gæðum.
Fjölmörgum botnum var hnýtt við þessar
fleygu Ijóðlínur, og er mér til dæmis kunnugt
um þessa:
Þegar ég var að alast upp hérna vestur í bæ
þótti það hámark niðurlægingarinnar að
þurfa að leggja sér makarín til munns. Víða
var þó svo þröngt í búi að ekki var annars
kostur en að nota þetta viðbit, sem bæði þótti
vont og ókræsilegt í alla staði. Ég man eftir
því, að amma mín reyndi einu sinni að koma
ofart í mig því sem hún kallaði ,,hnoðað
smjör", en þá hafði hún sett klípu af makaríni
í smjöriðog hnoðað saman til drýginda. Þetta
var bara reynt í þetta eina skipti og með eng-
um árangri. „Hnoðaða" smjörið var bara
ekki étið.
En hvað um það. Margir voru á þessum árum
svo fátækir að þeir höfðu ekki efni á því að
kaupa smjör, svo smjörlíkisgerð varð umtals-
verður iðnaður í landinu og smjörlíkisgerðir
blómstruðu.
Nú á síðari árum haf a læknavísindin keppst
við að halda því f ram, að makarín sé ekki eins
bráðdrepandi og íslenskt smjör, og hefur það
að vonum aukið eftirspurnina eftir makaríni
til muna. Það er ekki lengur hámark smánar-
innar að leggja sér smjörlíki til munns.
Það sem mér hef ur löngum þótt merkilegast
við makarín er það, að þetta dæmalausa viðbit
hefur orðið til þess að lyfta menningunni á
Islandi á hærra plan. Þannig er upphaf eins
mesta velgerðamanns lista á íslandi fyrr og
siðar, sjálfs Ragnars Jónssonar, i smjörlíki,
og er hann raunar enn kenndur við fyrirtæki
sitt, Smára.
Það verða sjálfsagt aðrir en ég til þess að
mæra Ragnar í Smára. En fullyrða má, að
músiklíf, bókmenntir, málaralist og raunar
flestar listgreinar á íslandi væru ekki svipur
hjá sjón, ef hans hefði ekki notið við.
En eftilvill hafa umsvif Ragnars mest
menningarsögulegt gildi vegna þess fordæm-
is, sem hann hef ur skapað með umsvif um sín-
um. Og þetfa fordæmi er nú þegar farið að
bera ríkulegan ávöxt. Iðn- og smjörlíkisjöfur
íslensku þjóðarinnar, Davíð í Ljóma, er nú
orðinn ötull liðsmaður íslenskrar Ijóðlistar og
er á góðum vegi með að bjarga frá glötun
þeirri tegund ijóðagerðar, sem kölluð hefur
verið „ferskeytlan".
Viðbit hef ur á Islandi löngum verið auglýst
með Ijóðum. Nægir í því tilef ni að benda á vísu
kerlingarinnar:
Ef þú ekki étur smér
eða það sem matur er,
dugur allur drepst í þér,
danskur Islendingur...
Svo hressilega hef ur smjörlíkisgerðin Ljómi
tekið Ijóðlistina uppá sína arma, að ekkert er
auglýst af framleiðslu fyrirtækisins nema í
bundnu máli. Allir þekkja þessa nokkurn veg-
inn:
Borði ég hann batnar mér
blóðtappinn í æðum,
Og annar:
Hann er betri heldren smér,
hann á trosið blæðum.
Og þessi:
Ef hann á brauðið borðum vér,
bumbunni af oss næðum.
Fjölmargir aðrir bárust, en sá botn sem
verðlaunaður var hefur hins vegar verið mjög
til umræðu að undanförnu í menningardálkum
dagblaðanna, og eru víst ekki allir á eitt sáttir
um ágæti hans, en með honum lítur vísan
svona út:
Ljóminn er á landi hér
langbestur að gæðum,
fáanlegt ei betra er
er smjörlíki við bræðum.
Þessi botn er merkilegur fyrir margra
hluta sakirog ef til vill helstfyrir það, að hann
sannar hið fornkveðna:
Ef að þjóðin ekki smér
útá fiskinn bræðir,
Davíð múltímiljóner
á makaríni græðir. Flosi
STEINN SKRIFAR:
Ameríkubréf
Það var kalt hér á austurströnd
Bandarikjanna fyrst á árinu og I
einni vikunni fór frostið niður fyr-
ir 20 stig á selsius, og hafnar-
verkamenn lögðu niður vinnu af
kulda. Kuldinn kemur illa við
marga, ekki sist nú þegar ýmis
vandamál blasa við i sambandi
viö orkumál. Margt kemur þar
til. Bæöi er aöoliubann Irans rikir
enn, og vantar þar á um 5—10% af
innflutningi oliu til Bandarikj-
anna, þar sem tran var. Einnig
er hér mikil og vaxandi mótstaða
gegn kjarnorkuverum, sem bæöi
eru talin hættuleg vegna mengun-
ar og svo óhagnýt i rekstri.
Hér i norð-austur rikjunum
kostar aö jafnaði um 475 dollara
að hita meðal-ibúðarhús á ári með
oliu. Aftur á móti kostar það 350
dollara með gashitun og hvorki
meira né minna en 720 með raf-
magni, en aðeins 325 dollara meö
eldiviö. Þaö færist þvi nú mjög I
vöxt aö fólk hiti upp hjá sér meö
viðar-ofnum, og er eldiviöarhögg
nú orðinn fastur liður i heimilis-
störfum um helgar hér i út-
hverfunum, rétt eins og mennþvo
bflinn á sunnudögum.
Stjórnin stefnir nú að þvi aö fá
fólk til að fara sparlega með oliu,
og stendur nú til að loka öllum
bensinstöövum á sunnudögum i
sparnaöarskyni.
Áhugi á Mexíkó
nokkurn veginn jöfn oliukaupum
Bandarikjanna fyrrum frá Iran.
Þetta er nú bara rétt byrjunin,
þvi enn hefur oliuleit aðeins verið
framkvæmd á 10—15% af landi
Mexikós. Mexikó hefur sennilega
álika birgðir af oliu og Saudi-
Arabia, en þeir hafa farið sér
hægt með að nýta auðæfin i jörðu
og kemur það sér vel. 1 samnings-
viöræðum Bandarikjamanna við
Mexikana um oliukaup hefur
gengið á ýmsu.
eru nú að kynnast málum
nágrannans i suðri i fyrsta sinn.
Mexikó hefur nú um 65 miljónir
ibúa, og hafa þeir leitað mjög
norður yfir landamærin til at-
vinnuleitar á þessari öld. Fólks-
fjölgun er geysileg þar syðra,
borgirnar þenjastút, atvinnuleysi
er mikiö, og áætlað er aö mann-
fjöldi verði kominn i 120 miljónir
um aldamót. Um 800.000 mexik-
ana flytjast ólöglega yfir landa-
mærin á ári hverju til at-
Nú hafa ameríkanar skyndi-
lega fengið mikinn áhuga á
Mexlkó, eftir margra ára af-
skiptaleysi af nágrannanum i
suðri. Hér hefur nýfundinn oliu-
auður Mexikana auövitað sitt að
segja, en framleiöslan þar er
Mexikanar vilja semja á breið-
um grundvelli, og blanda þar inn
málum um versiun og vandamál
mexikanskra innflytjenda og far-
andverkamanna i Bandaríkjun-
um. Margir Bandarikjamenn
vinnuleitar, og eru Bandarikja-
menn nú að reyna að halda
þessum straumi i skefjum.
Annars er Mexikó fimmti stærsti
verslunaraðili Bandarikjanna, en
landiö flytur út 70% af öllum út-
flutningsvörum slnum til Banda-
rikjanna. Hvaö snertir olfukaup,
er vandinn sá aö Bandarikja-
menn vilja ekki borga Mexikön-
um sama verð fyrir oliuna og þeir
borga fyrir oliu frá Arabalönd-
unum. Mexikönum þykir þetta
hart og neita að lækka verðið, og
þar við situr. Mexlkanar hafa nú
lagt 150 cm viða oliuleiöslu frá
lindunum, allt norður aö landa-
mærum Bandarikjanna, og
standa þeir þar tilbúnir að skrúfa
frá strax og samningar takast.
Innrás bænda
Fyrir nokkru héldu þúsundir
bandariskra bænda mikla innrás i
Washington og orsökuðu margra
daga umferðartruflanir. Borgur-
um þótti nóg komiö þegar
karlarnir rótuðu upp túnum og
görðum með traktorum sinum
umhverfis þinghúsið, keyrðu nið-
ur garöbekki öskutunnur og
stöðumæla. Bændafólk hefur að
jafnaði um 500 dollara lægri
árslaun en borgarbúar hér I landi,
en meðal-tekjur einstaklings i
sveit eru um 6000 dollarar á ári.
Nú vilja bændur hækkaö verö fyr-
ir hveiti og mais, en verð á þess-
um afurðum hefur farið lækkandi
siðan 1974, á meðan verö á kjöt-
vörum hefur hækkað. Ekki horfir
velhjá sumum bændum, og er nú
töluverð hreyfing á þeim til borg-
anna i atvinnuleit.
Leifur bóndi heppni
Bóndinn Leifur heppni komst
hér I fréttirnar nýlega, þegar Kol-
björn Skarre myntfræðingur Osló
Háskóla, upplýsti aö peningur
sem fannst hér á norð-austur
strönd Bandarikjanna væri
reyndar norskur og sleginn á
tlmabilinu 1065—1080. Peningur-
inn fannst i gömlum indiánabúð-
um i Maine-fylki og er talið að
indiánarnir hafi annað hvort
verslað við eða rænt vinlands-
fara. Peningur þessi er reyndar
aöeins þriöji öruggi víkinga-
gripurinn sem fundist hefur
hérna megin hafsins, auk eir-
nælu og sápusteins-snældu sem
fundust I Lanse-aux-Meadows á
Nýfundnalandi hér um árið.
Fyrst peningurinn er greinilega
sleginn eftir fyrstu vinlands-
Framhald á 18. siöu