Þjóðviljinn - 18.05.1979, Blaðsíða 7

Föstudagur 18. mal 1979. ÞJóÐVlLJlNN — SIÐA 7
Hér er um að ræða margra ára rógsherferð af hendi
fyrrgreinds aðila og ég er ekki sáttur við að ungir
framagosar, sem koma blautir bak við eyrun beint úr
skóla, reynslulausir í atvinnuháttum landsmanna
misnoti þann trúnað sem þeim hefur verið sýndur
Arni Gislason
f ramkvæmdastjóri
Auglýsingaskrum
í auðgunarskyni
Tilefni þess aö ég tek mér fyr-
ir hendur aö svara Trausta Ei-
rikssyni er vegna siendurtek-
inna ósanninda og þvættings,
um hans framgöngu viö söfnun
loönuhrogna. Nú síöast lét hann
frá sér heyra um þetta mál i
Þjóöviljanum 8. mai siöastliö-
inn. Þar sendir hann einnig fyr-
irtækinu Lýsi & Mjöl h.f. kaldar
kveöjur, sem má vist skilja sem
þakklæti fyrir aö leyfa honum
aö reynslukeyra og athuga
hvort þau tæki sem hann var
meö á bryggju I Hafnarfiröi
voru nothæf. I febrúar 1971 réöst
undirritaöur til Sölumiöstöövar
Hraöfrystihúsanna. Verkefnin,
sem fyrir lágu, voru I fyrsta lagi
aö reyna aö gera sér grein fyrir
hversu mikiö magn væri af
lausum hrognum I dælingar-
vatni loönuveiöiskipanna og I
öðru lagi hvaöa ráö helst kæmu
til greina til að ná þessum
hrognum. Við þetta starf hjá
S.H. vann ég meira og minna i
finim vertlðir eða þar til ég
réöst I annað starf hjá Lýsi og
Mjöl h.f. i Hafnarfiröi.
Óvissuþættir í
tiiraunastarfsemi
í þessu tilraunastarfi voru
margir óvissuþættir, en I góöu
samstarfi viö aðra starfsmenn
S.H. tókst að yfirstiga alla erfiö-
leika. Mestu mun þó hafa ráöið
óbilandi trú þáverandi fram-
kvæmdastjóra Einars Kvaran
um framgang þessa máls og
hver verðmætasköpun gæti orö-
iö. Æfinlega þegar menn tvi-
stigu yfir hvort það svaraði
kostnaöi aö halda sliku áfram,
þá fann hann bjartari hliöina og
áfram var haldiö. Það er ekki
hægt að láta þaö óátaliö aö þeg-
ar búiö er aö ná fullkomnu valdi
á verkun og vinnslu og fram-
leiöa fyrsta flokks vöru (sam-
anber úr settönkunum i Eyj-
um), þá skuli koma fram maður
frá opinberri stofnun, styrktur
af almanna fé til aö vinna þessu
máli eitthvert gagn, en misnot-
ar aöstööu slna á þann hátt að
markaöi fyrir þessa dýrmætu
vöru sé stefnt I hættu. Þá vill
hann einnig halda þvi fram að
allt sem unniö var að þessum
málum frá 1971 til 1975 (þegar
hann kemur til kastanna) sé
einskis nýtt. Þróun þessara
mála er á þá leið, aö i lok vertiö-
ar 1971 settum viö upp frumstæö
tæki á bryggjuna I Hafnarfirði.
Úr einum bátsfarmi náöum viö
35 tunnum af góðum hrognum,
hluti þessara hrogna var hreins-
aöur og frystur og af þessu
magni voru sendar nokkrar
öskjur til Japan. Hinn hlutinn
var geymdur I frosti og notaður
til ýmissa athuganna. Eftir
þetta voru geröar margskonar
tilraunir úti i Vestmannaeyjum
1972 meö ciklona, hristisiur, set-
tanka og margt fleira. Það ár
voru send til Japan 30 tonn.
Góður árangur
Þetta timabij var einnig notaö
til aö átta sig á vinnslurás vör-
unnar og verkunaraöferöum.
Eftir þessa vertiö var þaö á-
kveðiö i samráöi viö útvegs-
mann i Eyjum aö byggja set-
tanka. Til að byrja með var á-
kveöiö aö setja upp tvo 30 tonna
tanka. 1 janúar 1973 var byrjaö
á þessu verki og var þvl aö
mestu lokiö þegar eldgosiö i
Eyjum hófst 23. janúar. 1 þeim
náttúruhamförum tapaöist
meginhluti þeirra tækja og véla,
sem búiö var aö smiöa og nota
viö tilraunir undanfarin tvö ár.
Þegar hér var komið sögu var
Sölumiöstöö Hraðfrystihúsanna
búin að semja um sölu á 200
tonnum af loönuhrognum til
Japan. Möguleikar til þess aö ná
þessu hrognamagni voru nú úr
sögunni, þar sem stærsta ver-
stöö iandsins var úr leik og öll
okkar tæki grafin undir hrauni.
Þaö var þvi brugöið skjótt viö og
byggt á þeirri reynslu, sem viö
höföum áöur aflaö okkur i þess-
um efnum. Smlöaöir voru clkl-
onar og þeim dreift til nokkurra
frystihúsa (löndunarstaða).
Meö þeim hætti tókst aö safna
saman 180 tonnurn, og þar meö
var staöið viö geröa samninga
um sölu loönuhrogna. ■
Næsta ár, 1974, voru settank-
arnir I Vestmannaeyjumteknirl
notkun ásamt ciklonunum, sem
áður er getiö. Meö þessum tækj-
um tókst aö safna milli 200 og
300 tonnum. Hér var búiö aö
sanna allvel aö hægt væri aö ná
þessum hrognum og vinna þau
meö góöum árangri. Þá var
einnig búið að ná góöum tökum
á hreinsun hrognanna og allri
vinnslurás i gegnum frystihús-
in. Aö öllum þessum fram-
kvæmdum og fjárframlögum til
tækjakaupa og tilrauna stóö
Sölumiöstöö Hraöfrystihúsanna
ásamt markaðsöflun vörunnar.
Margir lögöu hér hönd á plóg-
inn, framkvæmdastjórar S.H.,
tæknideildarmenn og frysti-
húsaeigendur. Þaö var mjög á-
nægjulegt samstarf og skilaði
góöum árangri.
4 ára vinna
dæmd ónýt
Eftir vertiöina 1974 fór aö
hringja til min af og til Trausti
nokkur Eirlksson, verkfræöing-
ur. Hann var aö fá upplýsingar
um eitt og annaö varöandi tæki,
sem viö notuöum viö hrogna-
töku. Honum voru veittar allar
upplýsingar, sem hann óskaöi
eftir.
Seint á árinu 1974 var stofnuö
tæknideild viö Rannsóknar-
stofnun fiskiönaöarins, og er
þaö framtak góöra gjalda vert.
Yfirmaður þessarar nýju deild-
ar var ráöinn fyrrgreindur
Trausti Eirlksson. Eitt hans
fyrsta verk var aö senda út bréf
10. desember 1974 þar sem hann
tilkynnir um valdsvið sitt i nýju
starfi. A milli linanna er hægt aö
lesa „Komiö til min allir þér
sem erfiöi og þunga eruö hlaðin
og ég mun veita yöur... ??”.
Næst heyrist frá þessum manni
i bréfi 23. janúar 1975. Fyrir-
sögnin i þvi bréfi er „Söfnun
loðnuhrogna”, og i lok bréfsins
er mönnum stefnt til fundar viö
hann 29. janúar 1975 kl. 10.00
stundvislega. Mér er nær aö
halda aö enginn hafi mætt til
þessa fundar. Þegar hér er
komiö mun R. f. hafa fengið op-
inberan styrk til hönnunar á
þartilgerðum tækjum og könn-
unar á söfnun loönuhrogna.
Fyrsta verkiö var aö smiöa einn
ciklón i Vélsmiöjunni Héöni.
Þessi clklon ásamt tveim öör-
um, annar þeirra var af þeirri
gerö sem S.H. haföi notaö, hinn
var erlendur. Niöurstööur þess-
ara kannana voru birtar I Tim-
anum 25. mai 1975. Þar segir að
ciklon sá sem R.f. lét smiöa hafi
reynst best. Erlendi cikloninn
næstbest, en sistur hafi veriö
S.H.-ciklóninn. Þaö tók þennan
höföingja skamman tima aö á-
kveöa hvaö væri best og þá
sjálfsagt llka hvað kæmi honum
best. Það verk sem starfsmenn
S.H. höföu veriö aö vinna s.l. 4
ár var hér dæmt ónýtt og jafnvel
skemmdarstarf aö nota önnur
tæki en þau sem Traust h.f. hef-
ur á boðstólnum, eins og komiö
hefur fram I áróöri hans æ siö-
an. Þau tæki sem Trausti Ei-
riksson hefur látiö smlöa og tel-
ur sig uppfinningamann aö, hef-
ur hann auglýst I krafti starfs
sins og þeirrar opinberu stofn-
unar, sem hann vann hjá.
leg vara. Þau hrogn, sem talin
eru i hæsta gæðaflokki á Jap-
ansmarkaöi, eru af stæröinni 0,9
m/m til 1,1 m/m. Þaö var þvf á
sinum tima ákveðiö hjá S.H. aö
netband, sem notaö er til þvotta
og þurrkunar á hrognunum,
skyldi vera með möskvastærö
0,9 m/m. Hann notar hinsvegar
möskvastærö 0,6 til 0,7 m/m.
Meö þvi móti er veriö aö hiröa
mikiö af smáum hrognum sam-
LOÐNU HROGN
VINNSLUKAS.
SH.
//- 7 - 73.
'ÆG.
r~\
V£lh.
O
VATÁí TfL L oi'tbujrAf?

L OPA'A TlL VERKSMÍPJU^
SAFNjr*SSAf.
Cynofre
VÍNNSLUIt'ASJ _
___/t'( Lu S tö Isq_________
. t keiSTÍSIA
Fxyzr >/»e
HKÍSTÍSAXD VffaTuy : PoKKUN
wnwnsir
Svar til Trausta Eiríkssonar
vélaverkfræðings
Þjösnaaðferð
Til aö sanna yfirburöi þeirra
tækja, sem hann telur sig hafa
fundiö upp, hefur hann ráðlagt
aö setja þrengingar inni dælu-
slöngur sem dæla upp á sjóskilj-
una, meö þvi móti er meiri
þrýstingur á loönunni sem tætir
hana i sundur. Meö þeirri aö-
ferö er hann að skemma þaö
hráefni, sem fer til bræðslu i
verksmiöjunum og jafnframt
hluta af þvi viökvæma efni, sem
hrognin eru. Auk þess sem þessi
nauögunaraðferð yfirkeyrir all-
an dælubúnaö skipanna, svo
viöhald þeirra vex, þá gerist
þaö ósjaldan aö viö þessa
þjösnaaöferð springa glussa-
slöngur og nipplar gefa sig. Viö
þaö rennur glussinn af dælu-
kerfinu saman viö hráefniö og
fer slðan meö hráefninu upp I
verksmiöju. I þeim skilvindum
og tækjum, sem verksmiöjurn-
ar nota viö lýsisvinnslu er ekki
hægt aö skilja glussann frá lýs-
inu, enda ekki auövelt aö upp-
götva þessi mistök fyrr en um
seinan, jafnvelekki fyrr en var-
an er komin á erlendan markaö,
en þá er orðiö mikiö veröfall á
þvi lýsi, sem átti aö vera sæmi-
an viö þau stærri. Sandur, fisk-
tægjur, ormar og fleiri aöskota-
efni veröa eftir I þeirri vöru,
sem viö seljum á hæsta veröi.
Meö sama áframhaldi getur
ekki hjá þvi fariö aö þetta
snilldarbragö Trausta rýri gæöi
vörunnar og valdi stórkostlegri
verölækkun á henni veröi hún á •
annaö borö seljanleg.
Auglýsingaskrum
Eins og áöur er sagt hafa
margir lagt hönd á plóginn til aö
hægt væri aö höndia þessa vöru,
og flestir þeirra hafa ekki verið
að tiunda hvaö er hvers. Þessi
mál hafa stööugt veriö i fram-
þróun og eru enn. I vetur var til
dæmis sett upp á Norðfiröi sigti,
sem taka á viö öllu dælingar-
vatni frá skipunum. Þarna skila
sér öll föst efni, sem eru I dæl-
ingavatninu. Þessi aöferö mun
hafa skilað hvaö bestum ár-
angri á siðastliðinni vertiö.
Þessi aðferð var notuð sam-
kvæmt ábendingu Benedikts
Sigurössonar hjá S.H., og er
mér óhætt að fullyröa aö hann
telur sig ekki neinn uppfinn-
ingamann að þessu fyrirkomu-
lagi. Allt auglýsingaskrum
Trausta Eirikssonar um hans á-
gæti og forystu hans er blekk-
ing, sem sett er fram i auðgun-
arskyni. Það er hægt aö sanna
aö svo til hvert einasta tæki og
allar aöferöir, sem hann telur
vera sinar, eru teknar annars-
staöar frá. Þar aö auki hefur
hann notað opinberan styrk til
aö vinna aö þessum málum fyr-
ir Rannsóknarstofnun fiskiön-
aöarins, en fer siöan I burtu frá
þeirri stofnun meö allan „vis-
dóminn” og auglýsir sem sina
uppfinningu, sem hann hafi
unniö að i „fristundum” sinum.
Vill ekki alþingi og oröunefnd
athuga þetta mál I sameiningu
og ákveöa hvar slikum afreks-
mönnum er visað til sætis á
verölaunapallinum? Varðandi
tskltkast Trausta I garö Lýsis og
Mjöls h.f., þar sem hann full-
yrðir að L&M hafi neitaö aö
taka á móti loönu frá Sjólastöö-
inni, vil ég taka þetta fram: t
gegnum þetta frystihús var tek-
iö á móti 1200 tonnum af loönu,
og eitthvað mun hafa veriö sent
til annarra verksmiöja. Milli 400
og 500 tonn af þessu magni voru
notuö til aö stilla og prufukeyra
þau tæki sem Trausti kallar
„verksmiðju á bilpalli”. Þar
sem um takmarkaö þróarrými
er aö ræöa, þá getur eitt frysti-
hús ekki vænst þess aö fá for-
gangsaðstöðu framyfir alla
aöra. Þeim sem hér lögöu upp
afla var vel kunnugt um þaö, aö
allt þróarrými var yfirfullt frá
14. til 20. mars.
Verðmætasköpun úr þeirri
loönu, sem Sjólastööin lét keyra
útá tún, Iæt ég Trausta eftir aö
reikna út. Ég veit aö hann notar
sömu reiknisformúlu einsog,
þegar hann reiknaöi út, að úr
400 þúsund tonnum af vertiöar-
loðnu mætti ná 12 þúsund tonn-
um af hrognum. Hitt geta flestir
gert sér I hugarlund að eitthvaö
kostar sá útbúnaöur, sem
Traust h.f. seldi Sjólastöðinni,
og til viðbótar þaö hráefni, sem
keyrt var á túnin. Giskað hefur
veriö á verömæti á 60 til 70 mil-
jónir króna. Þaö er vissulega
ánægjulegt að hagur frystihús-
anna hefur skánaö svo, aö menn
geta tekið upp sina fyrri gleöi.
Um fullyröingu hans um aö
tæki þau, sem Lýsi og Mjöl not-
ar á bryggju viö hrognasöfnun
séu orðin gömul og úrelt og nýt-
ing þar sé 1 til 1 og 1/2%. Ég
held að þeir sem hafa landaö
hér séu þeirrar skoöunar aö þeir
hafi fengið meira en þetta 1 og
1/2% sem fullyrt er um. Þaö er
að mlnum dómi ekki verra, aö
menn fái fyllilega þaö sem þeir
hafa búist viö aö fá, en þeir fái
margfalt minna en þeim er sagt
aö þeir hafi fengið. Um miöjan
mars landaði m/s Eldborg I
Reykjavik tæpum 1500 tonnum.
t fjölmiölum næsta dag var sagt
frá þvi hvaö skipiö hefði landaö
miklu magni og úr þvi heföu
fengist 120 tonn af hrognum.
Enginn veit hvaöan þessi frétt
er komin, en að fá 120 tonn af
hrognum úr 1500 tonnum af
loðnu er óskatala Traustatækj-
anna, en i þeim tækjum voru
hrognin tekin. Sú prósentutala
er 8%. Hinsvegar fékk útgerö-
armaöurinn og skipshöínin upp-
gjört miöaö viö, aö útúr þessu
hafi fengiö 20 tonn eöa 1,3%. Hér
ber æöimikiö á milli, en þessi
frétt er i sama stil og maöur
hefur vanist i gegnum árin þeg-
ar fréttir hafa birst um „upp-
finningamanninn” Trausta Ei-
riksson.
Hér hafa veriö sögö mörg stór
en ekki skemmtileg orð og er
þvi mál aö linni. En eins og aö
framan er getiö, er hér um aö
ræöa margra ára rógsherferð af
hendi fyrrgreinds aöila, og ég er
ekki sáttur viö aö ungir frama-
gosar, sem koma blautir bak viö
eyrun beint úr skóla, reynslu-
lausir 'I atvinnuháttum lands-
manna, misnoti þann trúnað
sem þeim hefur veriö sýndur.
Fordæmi af þessu tagi, sem
slikir menn skapa, þarf aö
stööva.
Hafnarfiröi, 14. mal 1979.
Með þökk fyrir birtinguna.
Arni Glslason