Þjóðviljinn - 23.06.1979, Side 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 23. júnl 1979
Umsjón:
Guðrún Ögmundsdóttir
Hildur Jónsdóttir
Hjördís Hjartardóttir
Kristín Ástgeirsdóttir
Sólrún Gísladóttir
Um eldri konur á
vinnumarkadinum
Nokkrar dæmisögur
• Viö ætlum hér á eftir aörekja
nokkur dæmi sem raunverulega
hafa átt sér staö líti á vinnu-
markaönum.
Viö erum ekki aö álasa þess-
um konum fyrir óstéttvisi,
hvorkikonunum sem ekki sækja
rétt sinn né konunum sem ekki
þola aö bónusinn þeirra sé dreg-
inn niöur af konu sem ekki af-
kastar nógu miklu. Viö erum
aöeins aö reyna aö draga upp
mynd af raunveruieika margra
eldri kvenna á vinnumarkaön-
um f dag. Viö erum aöeins aö
reyna aö sýna fram á hvaöa
áhrif ..launahvetjandi” kerfi
vinnukaupendanna hafa f mörg-
um tilfeUum, reyna aö sýna
fram á hvor græöir meira á
launahvetjandi kerfinu vinnu-
kaupandinn eöa launþeginn.
Staöreyndin er aö eldri konur
er hópur sem er beittur mestu
misrétti á vinnumarkaönum, —
sá hópur sem einna verst er
settur.
Hún þorði ekki
að kæra
I. dæmi.
Fráskiiin, ómenntuö kona 48
ára ákvaö aö skipta um vinnu og
sagði upp þar sem hún vann. 1
hálft ár leitaöi hiin aö heppilegri
vinnu en fékk ekkert. HUn vissi
ekki aö hUn átti rétt á atvinnu-
Þetta var þvi hreint tap fyrir
þær, en þær þoröu ekki aö neita
af ótta viö aö missa vinnuna.
Hvers vegna, jú af þvi að þær
voru vissar um aö þær fengju
ekki aöra vinnu.
Næst geröist þaö aö konan fór
i sumarfri, en þegar hún kom til
baka fékk hún greiddan hluta
launa sinna án nokkurrar
skýringar. Hún fór l bókarann
og gjaldkerann og leitaði
skýringa sem hún fékk ekki. Þá
leitaði hún til stéttarfélagsins
sem tjáði henni aö félagið gæti
ekkert gert nema hún kæröi at-
vinnurekandann. Þaö þorði hUn
ekki af áðurnefndum ótta og þvi
situr allt viö þaö sama. HUn
vinnur sinar vaktir langt undir
taxta ogsama gera hinar af þvi
að óttinn er óánægjunni yfir-
sterkari. ______
Hefur engin réttindi
ii
Kona49ára.búinaövinnamilli 7
og 8 ár i' sælgætisverksmiðju við
erfið störf sagði upp vinnu,þ.e.
vinnan var henni of erfið og hUn
haföi ekki möguleika á annari
léttari vinnu hjá sama fyrir-
tæki. Sótti um alla auglýsta
vinnu, sem mögulegagat komiö
til greina, lét skrá sig hjá ráðn-
ingarskrifstofunni. Konan gekk
atvinnulaus 1 1/2 annað ár áöur
gátu ekki fellt sig viö þaö, hUn
var hrakin yfir á annað borö i
hinum enda salarins. Sama sag-
an endurtók sig, einnig á þriöja
og fjóröa boröinu, — þá gafst
konan uppog hætti. Konan er nú
á 65% örorku, reynir aö komast
á fulla örorku til aö geta lifaö.
HUn er i raun vinnufær, en eng-
inn villráöa I vinnukonu sem er
„sdn”.
Kerlingarskrukkur
IV
A vinnustaö einum hér I bæ
vinnur fjöldi fullorðinna kvenna
við afgreiðslustörf. Fullorðin
hjón sjá um fyrirtækiö og þau
vilja gjarnan hafa fullorðnar
konur I vinnu. Þau fá hins vegar
oft að heyra það hvers konar
kerlingaskrukkur það séu sem
vinna þarna. Einn unglingspilt-
ur ávarpaði eina konuna meö
þessum oröum: „Ekki vildi ég
riöa þér”. Hún svaraöi fullum
hálsi,en þetta mega þær þola af
kúnnunum, vegna þess að sú
skoðun er viötekin að konur sem
komnar eru yfir miðjan aldur
séu einskis nýtar og eigi helst
ekki aö sjást utan dyra.
Of gamlar
v
Kona rúmlega sextug var oröin
þreytt og slitin og óskaði þess
Margar eldri konur vinna f frystihúsum
leysisbótum og var þvl oröin
mjög illa stödd. Hún haföi þrjú
börn á framfæri sinu. Loksins
tókst henni aö fá vinnu á mat-
sölustaö þar sem unniö var á
vöktum.
Þegar hér var komið málum
leigöi hún ibúö nálægt vinnu-
staö, en ákvaö að reyna aö festa
sér húsnæði i Breiöholtinu, hvað
tókst með aöstoð barna hennar
og ættingja. Hún var nú komin
með all,miklar skuldbindingar á
sinar heröar.
Skyndilega geröist þaö aö at-
vinnurekandinn ákvað aö hafa
opið til kl. 11.30 á kvöldin. Hann
bauökonunum 500 kr. á tímann I
næturvinnu, sem er langt undir
taxta, gegn þvi að þaö yröi ekki
gefið upp til skatts. Hann athug-
aöi þaö ekki sá góði maöur aö
konur sem vinna á stööum sem
þessum eru láglaunahópur og
hafa litla sem enga skatta.
en hún gafst upp á aö fá fásta
vinnu. Vinnur nú viö tiltekt i
heimahúsum, er ekki meölimur
i neinu stéttarfélagi, hefur eng-
ann uppsagnarfrest, á engin
réttindi I sambandi viö' veik-
indadaga, sumarfri og fær sum-
staðar borgarö skv. umsömdum
taxta en annarstaöar minna.
Hún er of gömul. Þegar hún
’ hættir aö geta skúraö I heima-
húsum eins og hún gerir núna,
— hvaö veröur þá um hana?
Of „sein” við vinnu
iii.
Kona 45 ára meb skerta vinnu-
getu vegna of mikillar erfiöis-
vinnu tilmargra ára, fékk vinnu
i fiskvinnshistöð. Var strax sett
i bónusvinnu viö borö ásamt 2
öðrum konum, sem voru vanar
vinnunni. Henni gekk iila aö ná
„æskilegum” hraða. Bónusinn á
borðinu minnkaöi, hinar tvær
heitast aö geta minnkað við sig
vinnu. En hún þoröi þaö ekki af
þessum margnefnda ótta og
vissu um aö veröa sagt upp og fá
ekki aöra vinnu. Hún þraukaði
til 67 ára aldurs og hætti siöan.
Sagan endurtekur sig hvaöeftir
annafvþær fá alltaf að heyra það
aö þær séu orðnar of gamlar.
Viö gætum nefnt miklu fleiri
dæmi af þessu tagi.þær konur
sem viö leituðum til kunnu
margar sögur að segja af eigin
reynslu og annarra. En hvers
konar samfélager þaö sem býö-
ur fullorðnufólki einkum konum
upp áannaöeins og þaö sem hér
hefur verið rakiö? Svarið er að
okkar dómi einfalt. Þaö er sam-
félag sem miðast viö hámarks-
gróöa og hámarksafköst en ekki
viö hag mannfólksins.
Hún er ung þessi, en hversu lengi heldur hún áfram aö mala
gull?
Hversu lengi getum
vid malað gullið?
Okkur er flestum i minni
mjólkurbúöamáiiö svonefnda,
þegar lagöar voru niöur all-
flestar mjólkurbúöir og fjöldi
kvenna stóö uppi atvinnu-
laus. Ekki kunnum viö aö rekja
örlög þessara kvenna, en vitaö
er aö stór hluti þeirra gekk
atvinnulaus eitthvaö á eftir og
jafnframt aö hluti þeirra gafst
upp á atvinnuleit.
Stærsti hluti þessarra kvenna
var kominn af léttasta skeiöi og
þvi vitaö mál aö ekki var hægt
aö kreista út úr þeim jafn mikil
afköst I vinnu eins og þeim sem
yngri eru.
Hvernig er staöa eldri kvenna
á atvinnumarkaðnum I
dag? Ekki liggja fyrir neinar
rannsóknir þar aö lútandi. En
viö höfum flest heyrt um erfið-
leika þessarra kvenna i
atvinnuleit og i vinnu. Hverjir
eru þaö sem sagt er upp þegar
er fækkaö i fyrir-
tækjum? Hverjir eru þaö sem
þora ekki aö krefjast jafnvel
sjálfsögðustu réttinda af
hræöslu við að vera sagt
upp? Þaö eru eldri konur i
láglaunastörfum.
Sagt hefur veriö frá i fjöl-
miðlum aö 11 eldri konum sem
unniö hafa viö saumaskap hjá
stórfyrirtæki hér I bænum hafi
veriö sagt upp „vegna breyttrar
vinnutilhögunar”. Sama fyrir-
tæki rekur nokkrar verslanir
hér i bænum, en lýöum er ljóst
aö þessar sömu konur fá ekki
vinnu þar. Málið er aö eftir þvi
sem viö eldumst; slitnum og
þreytumst minnka vonir
atvinnurekandans um aö geta
kreist út úr okkur sem mest af-
köst. Þess vegna hentar herr-
unum best aö láta okkur bara
fara áöur en við förum aö veikj-
ast og hafa þörf fyrir þessi sjálf-
sögöu umsömdu réttindi eins og
veikindadaga. Eins er hætt viö
aö þessar konur séu komnar
með atvinnusjúkdóma og þvi
tryggast aö losna viö þær.
Ótti þessara kvenna viö aö
vera sagt upp störfum veldur
þvi að þær þora ekki að krefjast
umsaminna réttinda. Við vitum
aö margar þeirra eru hlunn-
farnar ekki aöeins i greiddum
launum heldur einnig hvaö
varöar orlofsgreiöslur,
greiöslur i llfeyrissjóö,
veikindadaga og fleira. Oftlega
hefur jú komiö fram aö mörg
fyrirtæki skila ekki inn orlofs-
og llfeyrissjóösgreiöslum. Virö-
ist aldrei hafa veriö tekið á þeim
málum sem skyldi.
Hversu lengi á aö liöast aö
eldri konur séu hraktar milli
boröa i frystihúsunum I „launa-
hvetjandi kerfum” vinnukaup-
enda, flæmdar burtu eöa
reknar úr akkorðum saumastof-
anna? Er ekki timabært aö
verkalýðsfélögin fari aö gæta i
raun sameiginlegra hagsmuna
allra félaga sinna? Þvi raunin
er sú aö öll erum viö þvl marki
brennd, að þvi eru takmörk sett
hversu lengi viö getum malab
gull i vasa vinnukaupenda.