Þjóðviljinn - 13.07.1979, Blaðsíða 7

Föstudagur 13. jdll 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Af hverju voru kosningamar í
Geithellnahreppi ógildar?
Af hverju fóru fram nýjar kosningar?
Af hverju fékk þá nreirihlutinn
engan mann kjörinn,
en minnihlutinn alla?
Kristinn Guðmundsson rekur þetta
sérstæða mál í eftirfarandi grein,
sem hér er birt lítið eitt stytt.
Fyrir nokkru birtust fréttir i
dagblööum um aö kosning heföi
fariö fram i Geithellahreppi i
Suöur-Múlasýslu, vegna þess, aö
félagsmálaráöuneytiö, heföi ógilt
kosninguna, sem fór fram 1978. I
einu blaöi var fyrirsögnin:
„Meirihlutinn fékk engan mann
kiörinn. Minnihlutinn fékk alla.
hreppsnefndarmennina”.
Ekki er óliklegt aö ýmsir hafi
dregið þá ályktun af þessu, aö
eitthvaðmeira en litiö væri bogiö
viö þessa kosningu, þvi að þaö
svipt kjósendur lögvernd-
úöum stjórnarskrár- og kosn-
ingarétti að hluta. Og aö einn
atkvæöaseðill heföi ekki veriö
tekinn til greina. Ætla mætti aö
þeir, sem kæröu, hefðu engin af-
skipti haft af undirbúningi og
framkvæmd kosninganna. En það
var þó ööru nær. Efsti maöur
I-listans átti sæti i kjörstjórn og
stóö, að öllum aögerðum hennar
ágreiningslaust, eins og glöggt
kemur fram i fundargerö frá 17.
júli.
Kristinn Guðmundsson:
í stríði við stjórnvöld
mun algerteinsdæmiþarsem lög
og réttur eru einhvers virt, að
úrslit verði eins og aö framan
greinir. En i svona kosningum,
sem voru ekki annað en skopleik-
ur, settur á sviö samkvæmt fyrir
mælum félagsmálaráöuneytisins,
getur allt gerst. Einnig þaö aö
meirihlutinn fái engan mann
kjörinn, en minnihlutinn alla.
Viö kosningarnar 1978 komu
fram tveir listar, H-listi félags-
hyggjumanna og I-listi óháðra.
Orslit urðu þau, að H-listi fékk 3
menn kjörna en I-listi 2. Fyrsti
fundur hinnar nýkjörnu hrepps-
nefndar var haldinn 5. júli. Ekki
varð þá annars vart en allir
hreppsnefndarmennirnir, einnig
fulltrúar I-listans, teldu sig starfa
að hreppsmálum sem löglega
kjörnir. Þeir tóku m.a. þátt i öll-
um kosningum, sem fram eiga að
fara i upphafi kjörtimabils, svo
og afgreiðslu annarra mála, er
fyrir lágu. Og fundargerö undir-
rituðu þeir án nokkurra athuga-
semda.
Kæran
Þrem dögum seinna kærðu svo
aðstandendur I-listans kosning-
una, ogmeöal þeirra sem undir-
rituðu kæruna var annar hrepps-
nefndarmaður listans.
Aöalatriði kærunnar voru þau,
aö kjörseðlar voru lagðir fram i
opnum umbúðum i byrjun kjör-
fundar, að kærendur höföu haft
spurnir af þvi að eitt x fram-
an við listabókstaf gilti bæði
fyrir hreppsneínd og sýslu-
nefnd, að kærendur höföu
fregnað, að kjörstjórn hefði
Þá var annar maö.ur listans
umboðsmaður á kjörfundi, og var
þeim þvi vel kunnugt um hvernig
kosningarnar höfðu fariö fram.
Ráðuneytið ógildir
Hreppsnefndin felldi úrskurö á
þann veg, aö kæran skyldi ekki
tekin til greina. A þessa niöur-
stööu gat félagsmálaráöuneytiö
ekki fallist „þegar af þeirri máls-
ástæðu, sem kemur fram undir
fyrsta lið”, og var ógilding kosn-
inganna byggð á 75. gr. laga um
alþingiskosningar. Þá var lagt
fyrir kjörstjórn að láta fara fram
kosningar að nýju.
Við, sem stóðum aö framboði
félagshyggjumanna og unnum
kosninguna teljum engan vafa
leika á þvi, að hreppsnefndin,
sem kosin var 25. júni' sé lögleg og
úrskurður félagsmálaráöuneytis-
ins hrein markleysa. Þvi til
stuðnings má benda á það, aö i
kosningalögunum kemur fram sú
meginregla, aö verulegir gallar á
framboði eða kosningu, sem ætla
má, að hafi haftáhrif á úrslit, geti
valdið ógildingu. En að sjálfsögðu
hvilir sú skylda á þeim, sem
dæmir eðaúrskurðar, að færa rök
fyrir þvi að svo hafi verið.
1 þessu tilfelli var það ekki gert.
Um svipað leyti fékk þetta sama
ráðuneyti aðra kosningakæru til
meðferðar. Þar voruhelstu kæru-
atriði: Kjörstjórn var ekki kosin
fyrr en kvöldið fyrir kjördag og
engir kjörseðlar voru til þegar
kjósendur mættu, en voru útbúnir
á kjörstað. Þessa kosningu tók
ráðuneytiö gilda með tilvisun til
laga um SVEITARSTJÓRNAR-
KOSNINGAR, en hversvegna
var nú ekki slegið upp i lögum um
kosningar til Alþingis,og hér var
þó sami dómari að verki?
Kjörstjórn segir af sér
I fyrstu var ætlunin eftir aö
ráðuneytið hafnaði tilmælum um
éndurskoðun að visa málinu til
dómstóla. Enáðurentil þesskom
varð kjörstjórn sammála um að
segja af sér. Þar sem efsti maður
I-listans var i kjörstjórn, þótti lik-
legt, að þar með væri þetta mál úr
sögunni.
En félagsmálaráðuneytið vildi
ekki samþykkja afsögn kjör-
stjórnar, og skeyti til sýslumanns
sent 1.11. segir, aö kjörstjórnin
hafi ekki lokið störfum fyrr en
hún hafi séð um að lögleg endur-
kosning hafi farið fram. Þangað
til haldi hún umboði sinu.
A fundi, sem sýslumaður átti
með kjörstjórn 8. nóvember
reyndi hann að fá kjörstjórnar-
menn til þess. að breyta afstöðu
sinni og taka upp störf að nýju,
þar sem kosning væri að hans
áliti óumflýjanleg.
Sýslumaður ákvað síðan að
auglýsa kosningu. En sá var þó
hængur á að hversu vel sem leitað
var fannst enginn lagabókstafur
fyrir þvi að það væri I verkahring
sýslumanns að auglýsa kosningu.
Aftur á móti eru nokkuð skýr
ákvæði I lögum um að sveitar-
stjórn eigi að auglýsa kosningu.
En hún átti hvergi nærri að koma
samkvæmt fyrirmælum ráðu-
neytisins.
Þessi kosning fórst fyrir, vegna
þess, að félagsmálaráðuneytið
gaf ekki réttum aðilá fyrirmæli.
Þettá verður enn augljósara
þegar það'er athugað, að kærur
vegna Alþingiskosninga eru senjj-
ar dómsmálaráðuneyti og það
auglýsir siðan kosningu ogákveð-
ur kjördag.
Kærur vegna hreppsnefndar-
kosninga erusendar hreppsnefad
ogþvi er rökrétt, að hún ákveði og
auglýsi kjördag og tilkynni kjör-
stjórn hvarog hvenær kosningfer
fram.og siðan annast kjörstjórn
þá þætti kosninga, sem henni ber
samkvæmt lögum. En kosningar,
sem aðrir auglýsa án samráðs við
hreppsnefnd eru kjörstjórn óvið-
komandi.
Milli Heródesar og Pila-
tusar
(Næst segir frá þvi að sýslu-
maður reyndi að telja kjörstjórn
á sitt mál á fundi 8. nóv. sl. en
tókst ekki. Þvi hefði verið rökrétt
að hreppsnefnd tæki við málinu
og framkvæmdi fyrirmælin)
Eftir aðkosningin, sem auglýst
var 17. des. féll niður, kom röðin
loks að hreppsnefndinni. t skeyti
frá sýslumanni 22. desember þ.e.
2 1/2 mánuði eftir að kosning átti
að fara fram i seinasta lagi, bein-
ir sýslunefnd þeim tilmælum til
hreppsnefadar, sem kosin var
1974, að kjósa kjörstjórn.
Þar sem hreppsnefnd var ekki
kunnugt um, að félagsmálaráðu-
neytið hefði samþykkt afsögn
kjörstjórnar, þótti rétt að kanna
hvortsúafstaða væri breytt. Svar
við fyrirspurn þar að lútandi
barstfrá sýslumanni Ibréfi dags.
18. jan. þar segir m.a. „Ég svara
að sjálfsögðu ekki fyrir félags-
málaráöuneytið” Viö vorum þvi
jafn nær um afstöðu þess.
Næst var þá að reyna að toga
svar út úr hinu háa ráöuneyti, og
um leiðvarvakin athygli á hinum
erfiða og óvenjulega vanda, sem
hér hafði skapast vegna aögerða
þess. l9.febrúarfékkegsvoeftir-
farandi skeyti:
„Sem svar viö bréfi yðar vill
ráðuneytið taka fram.Sýslunefnd
Suður-Múlasýslu ber að sjá til
þess, að hreppsnefndarmál Geit-
hellahrepps komist á lögmætan
grundvöll sbr. 92. gr. laga nr.
58/1961. Sér þvi ráöuneyti ekki
ástæðu, að svara fyrrgreindu
bréfi, að svo komnu máli.”
Nú var komið annað hljóð i
strokkinn. Nú er ráðuneytið sýni-
lega að reyna að velta vandræð-
um, sem þaðsjálftstofnaöi til,yfir
á sýslunefnd.
En þarmeðvarlikakomiði veg
fyrir, að hreppsnefndiíi gæti
nokkuð aðhafst, þar sem dcki
kom til álita að kjósa nýja kjör-
stjórn fyrr en skýr svör fengust
við þvihvortumboð kjörstjórnar,
sem kosin var 1978, væri i gildi,
þar til hún hefði látið fara fram
löglega uppkosningu sbr. skeytið
frá 1.11. eða hvort þetta væri
breytt og umboð hennar fallið
niður, án þess kosning hefði farið
fram.
Þessari spurningu varð skilyrð-
islaust að svara. En hér þraut
ráðuneytið viskuna. Og þvi varð
hreppsnefnd að hafna tilmælum
sýslumanns.
Sýslunefndarþáttur
Eins og kemur fram i skeyti fé-
‘lagsmálaráðuneytisins til
hreppsnefndar 19. febrúar taldi
ráðuneytið, að sýslunefndbæriað
sjá um, að hreppsnefndarniál
Geithellahrepps komist á lög-
mætan grundvöll. En einsogmál-
um var nú komið var þetta allt
annað en auðvelt.
(I þessu sambandi var þess get-
ið, að sýslunefnd hafði ógilt kosn-
ingu sýsluneindarmanns Geit-
hellahrepps á þeirri forsendu að
óheimilt væri að kjósa hrepps-
nefhdog sýslunefnd á sömu kjör-
seðlum. Telur greinarhöfundur
samt fullvist að þannig hafi ein-
mitt verið kosið i ýmsum hrepp-
um sýslunnar og viðar og heflii
' þvi átt að dgilda allar sýslunefnd-
• arkosningar ef eitt hefði átt að
ganga yfir alla)
Ljóst er að sýslunefnd taldi
þrjár leiðir koma til greina.
1 fyrsta lagi, að sýslunefnd
kjósikjörstjórn. Enfyrir þvi voru
þó engin sett lagaákvæði eins og
sýslumaður orðar það. Þá taldi
sýslunefnd ekkiliklegt, að H-lista
menn mundu taka þátt i kosning-
um, sem væru framkvæmdar
með þeim hætti, og hafði áhyggj-
ur af þvi hvaða afleiðingar það
hefði. Svo virðist, sem sýslunefnd
hafi talið þesa leið allt annað en
álitlega.
1 öðru lagi, að félagsmálaráðu-
neytiðskipi hreppsnefnd,eftir til-
lögum sýslunefndar. Þetta úr-
ræði er talið reist á sanngirnis-
sjónarmiðum og vænlegast til
lausnar þessu viðkvæma og erf-
iða deilumáli.
I þriðja lagi, að biða átekta.
Það var svo I samræmi við
önnur vinnubrögðæðsta yfirvalds
I sveitarstjórnarmálum að hafna
þeirri leið, sem sýslunefnd taldi
reista á sanngirnissjónarmiðum,
Framhald á 14. siðu
Frá
lesendum
Hringvegur
Þegar Aronistar afturhaldsins
ætla að fara að koma hringvegin-
um í varanlegt ástand með hjálp
hernámsliðsins dettur mér i hug
önnur lausn sem ég ætla hér að
kynna meðan timi er til.
Lausn min fellst i þvi að koma
hernum úr landi og taka 1500 hjón
úr flóttamannabúðum Palestinu-
araba i húsnæði það sem Soldát-
um Dauðans er ætlað á Keflavik-
urflugvelli. Þetta fólk gæti gert
hugmynd Aronista að veruleika.
Verið i friðsamri vinnu við að
koma hringveginum i lag, gegn
þvi að fá að fara heim til sins ætt-
lands að 5 árum liðnum. Israels-
menn yrðu að bita i það súra epli.
Aðrar frjálsar þjóðir gætu tekið
Palestinuaraba I sama prósentu-
vis miðað við fólksfjölda og við,
þannig að flóttamannabúðirnar
tæmdust á stuttum tima og þar
með yrði friðsamlegra I Austur-
löndum nær.
Hugsanlega gætu Sameinuðu
þjóðirnar fjármagnað þetta og
fylgst með. En að 5 árum liðnum
færu Leila Kelet og Arafat og ætt-
stofn þeirra til Palestinu. Hvort
sem Gyðingum likar betur eða
verr. Gyðingar hafa sjálfir verið
heimshornaflækingar og ættu að
verakunnugirþvi hvaðerað vera
eyðimerkurráfari með ekkert
ættland.
Bjarni Kristjánsson.
Geðvemd
Það má með sanni segja að orð-
ið geðvernd er nánast abstrakt
hlutur i islensku máli, svo litið er
gert til að aðstoða fólk i þeim efn-
um, sem þó snerta þvinæst allt
mannfólk að einhverju leyti. T.d.
má nefna hversu fáir vita hvernig
aðstoða má fólk, sem fætt er með
geðrænan sjúkdóm og getur t.d.
ekki tjáð sig rétt. Þá á að leiðrétta
fólkið nokkrum sinnum, um það
bil 5 sinnum og mun það þá geta
sagt setninguna rétta eftir að
leiðréttingin er fengin frá heil-
brigðum manni. A þann hátt þarf
ekki að loka slikt fólk inni á geð-
sjúkrahælum á eftir að leiðrétt-
ingunum er lokið. Það lærir þá að
spjara sig að mestu leyti sjálft.
Ekki er þá þörf á neinni hjúkrun
lengur, en fólkið þarf á dálitlum
leiðbeiningum og leiðréttingum
að halda við og við sérstaklega
vegna þess að það hefur ekki
fengið leiðbeiningar fyrr., heldur
verið látið vera afskiptalaust að
mestu. Nú verður fólk stundum
geðsjúkt án þess að vera fætt
þannig. Venjulegast er það þann-
ig að það hefur ekki notið heil-
brigðs kynlifs og byrjað að hata
fólk. Þetta fólk getur stundum
verið hættulegt þjóðfélaginu og á
að sjálfsögðu ekkert erindi á geð-
sjúkrahæli heldur á að vistast i
fangelsum þar til það er ekki
hættulegt umhverfinu á nýjan
leik. 1 fangelsum ætti i miklu rik-
ari mætti að reyna að aðstoða fólk
við að ná fótfestu i tilverunni á
nýjan leik. Þar á að fara fram
kennsla i eðlilegu samlifi og
mætti gjarna taka sér til fyrir-
myndar kennslutilhögum Freuds
| sem var sérstaklega sniðin til
I þess aðfá glæpsamlegar tilhneig-
! ingartil þessaðhverfa. Þessiftök
sem glæpastarfsemi hefur i' fór
með sér hverfa þá með hjálp
góðra manna og það góða hefur á
nýjan leik yfirhöndina.
Unnur Jörundsdóttir
Fíflaskrif
Arni Jóhannsson hringdi og
sagði að ef hann væri Svavar
Gestsson færf hann i meiðyrða-
mál við ritstjóra Morgunblaðsins.
„Við höfum alltaf átt góð við-
skipti við Rússa” sagði Arni „ og
nú erum við að reyna að selja
þeim meiri karfa. Ég vil nú bara
spyrja „sálmaskáldið”, Matthias
Jóhannessen hvort það séu ekki
landráð að vera með eilifar svi-
virðingar um þjóð sem aldrei hef-
ur gert neitt á hluta okkar.
Það gæti endað svo, að Rússar
vildu hvorki selja okkur oliu eða
kaupa af okkur fisk. Og ég óska
ekki eftir þvi að atvinnu islenskra
sjómanna verði ógnað vegna ein-
hverra fiflaskrifa i Aðalstræti 6”
sagði Arni að lokum.