Þjóðviljinn - 13.07.1979, Blaðsíða 8

BORGARMAL
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 13. júll 1979
Föstudagur 13. júli 1979 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Sigurður
Harðarson
skrifar:
ÞÉTTING
BYGGÐAR
...en aö sjálfsögöu ber aö foröast vanhugsaöar breytingar á skipulagi..
Breytingar á
skipulagi
I bréfi sinu talar Ingimar fyrir
rétti þeirra ibúa, sem fyrir eru —
þeir hafi á vissan hátt keypt sér
útsýni og aðgang að útivistar-
svæðum, sem ráð hafi verið fyrir
gert i skipulagi. Þetta er að vissu
leyti rétt — almennt séð eiga I-
búarnir rétt á þvi gagnvart
borgaryfirvöldum, að þau gangi
ekki á gæði ibúöarumhverfis
þeirra með vanhugsuöum
breytingum á skipulagi. An þess
aðég ætli á nokkurn háttaö verja
þau fjölmörgu dæmi um slik
vinnubrögð, sem viðgengist hafa
hér I þeim efnum, tel ég ó-
hjákvæmilegt aö borgaryfirvöld
áskilji sér rétt til breytinga á
skipulagi þegar timar liða og að-
stæöur breytast. Hitt er ljóst, að
allar slikar breytingar eru við-
kvæmar gagnvart þeim, sem
vanist hafa ákveönu umhverfi og
jafnvel útsýni gegnum árin.
Verður þvi að grundvalla þær á
traustum forsendum og I sem
mestu og bestu samráöi viö þá
sem þær snerta.
Tilviljim og
endurmat
Endurmat á notkun lands hlýt-
ur alltaf aö koma upp er timar
liöa, og þar sem s.k. græn svæði
hafa tengst umræðunni um þétt-
inguna, er ekki úr vegi að átta sig
Svæöin I Fossvogi (innan þess sem ætlaö var Bogarspitalanum) og kringum öskjuhliöarskólann voru ekki ætluö til útivistar heldur til ann-
arra nota.
Þá var mikill uppgangur I byggingariönaöi og nóg af landi I Breiðholti...
hafin yfir alla umræðu um aöra
hugsanlega notkun.
Má nefna sem dæmi Oskjuhliö,
Laugardal, Elliöaárdal. Þaö er
fyrst með Aðalskipulaginu 62 —
83,sem heildarskipulagergert —
á timum þegar Reykjavik er i ör
um vexti og mikill uppgangur i
byggingariðnaði og öllu efna-
hagsllfi, og nóg af byggingarlandi
i Fossvogi og Breiðholti. Það var
þviekki veriö aðeyða dýrmætum
tima i aö velta fyrir sér einhverj-
um skæklum innan um þá byggö,
sem fyrir var og þaö land sem
skipulagi hafa fengið grænan lit
eru e.t.v. ekki alltaf svo traustar
að þær megi ekki endurmeta
fremur en ýmislegt annað i skipu-
lagsmálum borgarinnar. Ljóst er
þó, aðfara verðurmeð mikilli gát
i slikt endurmat eins og áður seg-
ir, ekki eingöngu vegna um-
hverfishagsmuna ibúanng,heldur
lika vegna hættunnar á þvi, að
þar meö sé verið að loka ákveön-
um möguleikum til að byggja
ýmiss konar þjónustustofnanir
fyrir ibúana, sem siöar meir kann
að veröa þörf fyrir.
veriö frátekin til annarra nota.
1 fyrsta lagi er um að ræða
svæöi I Fossvogi, sem liggur inn-
an þess svæðis, sem ætlað hefur
veriö Borgarspitalanum. Endan-
leg afmörkun lóðar Borgarspital-
ans hefur ekki fariö fram en sýnt
þykir að þar megi koma fyrir
töluverðri ibúðarbyggð.
í öðru lagi er um að ræða
svæöið kringum öskjuhliöarskól-
ann og Veðurstofuna sem skv.
skipulagi er ætlað undir stofn-
anir, einkum sérkennslustofnanir
en ekki er lengur reiknað með
skv. skipulagi er útivistarsvæöi,
en skiiur þó eftir verulegan hluta
þess. Þegar úthlutað var lóðum i
næsta nágrenni þarna á si'num
tima geröi skipulag hins vegar
ráð fyrir öháhýsum af þeirri gerð
sem fyrir er, en 3 vorubyggð, svo
með öllu óviöbúnir ættu amk.
ekki upprunalegir ibúar þarna að
vera. Hitt svæði er i Sogamýrinní,
nánar tiltekið i totunni milli
Suðurlandsbrautar og Miklu-
brautar — dæmigert afgangs-
svæöi, sem ekki hefur verið byggt
á vegna þess, að Suöurlands-
Aðför að
grænum
svæðum?
I bréfi til skipulagsyfirvalda, er
birtist I Þjóðviljanum þann 4. júli
s.l. fjallar Ingimar Karlsson um
þær hugmyndir, sem nú eru til
umræðu varöandi þéttingu
byggðar innan núverandi
byggingarsvæða borgarinnar.
Bréf Ingimars er á margan hátt
góð byrjun á málefnalegri um-
ræðu um málið og get ég aö
mörgu leyti tekið undir hugleið-
ingar hans um rétt borgaranna til
umhverfis sins, um giidi úti-
vistarsvæða og mikilvægi þess,
að hlustað sé eftir áliti fólks áður
en til lokaákvörðunar kemur I
þessu máli sem öðrum. — Reynsl-
una af hinu gagstæða er öllum
kunnugt um. 1 þeirri von, að
framhald verði á umræðunni tel
ég rétt aðkoma á framfæri betur
en hingað til þeim sjónarmiðum
og röksemdum, sem liggja um-
ræddum þéttingaráformum til
grundvallar — ekki sfst þar sem
rauði þráöurinn i bréfi Ingimars
er sá, að þéttingin sé bein aöför að
hinum s.k. grænu svæðum
borgarinnar. Sá skilningur á rót
sina að rekja til málflutnings
þeirra, sem reynt hafa að gera
þessi áform tortryggileg með þvi
að tala um, að nú séu áætlanir
uppi um að byggja á allflestum
grænu svæðunum.
dáh'tið á þessu hugtaki. Reykja-
vik vestan Elliðáa hefur að mestu
leyti byggst upp án þess að til
væri heildarskipulag, þar sem
vandlega væri metið og vegið
með tiiliti til heildarinnar hvernig
háttað skuli notkun á öllu landi.
Tilviljun hefur i mörgum tilvik-
um ráöið t.d. hvar skilin hafa
verið eftir opin sævði, nema þar
sem augljós náttúrferurð eöa
sérkenni hafa svo aö segja veriö
ekki var fyrirsjáanleg þörf fyrir
undir aðra starfsemi fékk þvi
heitið „grænt svæði”. Þannig
voru svæði meðfram hraðbraut-
um, eða inní gatnamótaslaufum
auðkennd á sama hátt og t.d.
Hljómskálagarðurinn eða Oskju-
hliðin. Með þessu er ekki verið að
segja, aðallar ákvaröanir um úti-
vistarsvæði hafi verið vanhugs-
aðar — heldur hitt, að forsendur
fyrir ýmsum þeim svæðum, sem i
Eru ekki
græn svæði
Varðandi hin 5 opnu svæði
borgarinnar, sem athyglin beinist
nú að vegna þéttingarinnar, er
vert aðbenda á, aö 3 hin stærstu
þeirra eru alls engin græn svæöi
— hvaö þá útivistarsvæöi — sam-
kvæmt skipulagi, heldur hafa þau
slikri uppbyggingu þar.
1 þriðja lagi er svo svæðið með-
fram Suðurlandsbraut vestan
Glæsibæjar, en það er einnig
stofnanasvæði og var á sinum
tima ætlað undir menntaskóla
þann, sem nú er I Vogaskóla.
Þá er komið að þeim tveim
svæðum, sem kallast mega græn
svæði. Annað þeirra er viö
Austurbrún og Vesturbrún og
sneiðir þar eitthvað af þvi sem
brautin var þá aðalsamgönguæð-
in út úr bænum og þvi byggð
sunnan hennar ekki I samhengi
við byggðina norðan við. Eflaust
hefúr einnig hjálpað til, að dýpra
er þarna niður á fast og þvi ekki
talin ástæða til að byggja þarna
meðan völ var á öðru og betra
by ggingarlandi. I þeim
hugmyndum, sem nú eru uppi
varðandi þetta svæöi er reiknaö
meö þvi, að Suöurlandsbrautin
borg og vegalengdir allar þvi
miklar og ferðir dýrar — ekki
bara fyrir einstaklingana beint
heldur einnig óbeint vegna gifur-
legs kostnaðar sem leggja þarf i
byggingu og viðhald gatna-
kerfis og rekstur strætisvagna.
Betri nýting borgarlandsins þýðir
þvi meiri hagkvæmni i rekstri
borgarinnar, þetta með fyrirvara
þó um það sem áöur segir um
gæöi umhverfisins o.s.frv. Fyrir-
Þcltinu á byspð gctur átt rctt á sír, cn sú byggð scm
fyrir er á þann rétt, að ibúarnir hafa rétt
til að njóta þcss útsýnis og þcirrar útivistaraðstöðu
scm gcrt hafði vcrið ráð fyrir i skipulagi.
Bréf til skipulagsyfirvalda
góö byrjun á málefnalegri umræöu.
verði íbúðargata og tengist ekki
yfir I Miklubraut og Breiðholts-
braut eins og nú. Varðandi gildi
svæðisins til útivistar hefur verið
litið svo á, að nálægð annarra og
betri svæða til útivistar, svo sem
Laugardals og jafnvel Elliðaár-
dals gerði þetta svæði fremur
þýðingarlitið. En væntanlega fá-
um viöað heyra álit fleiri á þvi.
Rök fyrir
þéttingu
En á hvaða rökum byggjast siö-
an þéttingarhugmyndirnar?
Þróun byggðar i borg er alltaf
háö ýmsum ytri aðstæðum.
Reykjavik heftir um árabil veriö i
hraöri uppbyggingu vegna mik-
illar fóiksfjölgunar og þenslu i
byggingariðnaði —þangað til nú.
Þróunin hefur snúist við af ýms-
um ástæðum, sem ekki verða
raktar hér, ibúum borgarinnar
fækkar og byggingarstarfsemin
hefiir dregist saman. Við sjáum
sem sagt fram á, að þörfin fyrir
ný ibúðarsvæði miðað við sömu
þróun i ibúafjölda er ekki jafn
sjálfsögöoghún virtist fyrir fáum
árum og tiltölulega fáar i-
búðir þurfi til viðbótar til að full-
nægja þörfinni. Þessi þróun gæti
snúist við i einhverjum mæli, en
meðan svo er ekki liggur i augum
uppi, að borgaryfirvöld eru ekki
áfjáö i aö leggja úti miljarða-
kostnaö við að brjóta nýtt land
undir byggö, sem óvist er að þörf
verði fyrir. Meðan þetta millibils-
ástand varir og óséð verður
hvaða stefnu þróun ibúafjöldans
tekur, er eölilegast aö byggja
það, sem byggja þarf innan
núverandi byggingarsvæða
borgarinnar. Það fellur að
sjálfsögðu lika vel að fjárhags-
stöðu borgarinnar, þvi meö
þessu móti má gera töluvert
margar lóðir byggingarhæfar
fyrir lágmarkskostnaðeöabrot af
þvi, sem þaðmundi ella kosta á ó-
numdu landi.
En þéttingaráformin eiga sér
fleiri rök og ekki ómerkari:
Reykjavik er mjög dreifbyggð
sjáanleg þróun orkumála ætti aö
styrkja þessi rök ennbetur. Fleiri
rök mætti nefna — mikilvæg lika:
Höfuöorsökin fyrir þeirri miklu
umferð sem nú er um borgina á
vissum timum og fyrirsjáanlegt
er að muni aukast verulega,verði
ekkert að gert, liggur I þvi mikla
ósamræmi, sem er milli annars
vegar fjölda vinnustaða á svæö-
inu vestan Kringlumýrarbrautar.
oghins vegar þessvinnuafls, sem
býr á sama svæði. Ferðir til og
frá vinnu veröa þvi langar og or-
saka nær óleysanleg vandamál á
ákveðnum stöðum I gatnakerfinu
á morgnana og kvöldin. Meira
jafnvægi þarna á milli — þ.e.
fjölgun ibúa og takmörkun á
aukningu vinnustaða — eykur lik
urnar á þvi, að umferðin minnki
og verði jafnari en ella. Takist
þetta ekki verður erfitt að halda
aftur af Fossvogsbraut og Hliöar-
fæti, sem mundu eyðileggja raun-
veruleg útivistarsvæði.
Virk umræða
Að lokum þetta: Reynsla
undanfarinna ára kennir okkur,
að ákvarðanir i skipulagsmálum
er nauðsynlegt aðkynna og ræða i
tima og áöur en lokaákvörðun er
tekin. Sú vinna, sem fram hefúr
farið fram að þessu hefur beinst
að þvl að kanna stöðu umræddra
svæða i borgarmyndinni og tengsl
þeirra við umhverfiö og aðliggj-
andi þjónustustofnanir. Þegar
umræðu um þessi svæði er lokiö
innan þeirra nefnda og ráða, sem
hlut eiga að máli, er ætlunin að
kynna málið rækilega fyrir al-
menningi áður en lokaákvörðun
um nýtingu þeirra verður tdcin.
Virk þátttaka i umræðum um
þessi mál — ekki bara þeirra,
sem eru umræddum hugmyndum
andsnúnir heldur lika þeúra sem
þeim eru fylgjandi — er þvi mikil-
væg fyrir alla þá aðila, sem segja
slöasta oröið. Einnig væri fróð-
legt aö heyra sjónarmið manna
varðandi hvers konar byggð
stefna beri að á viðkomandi
svæöum ef úr verður og um ann-
að hvaðeina er máli skiptir.
Sigurður Harðarson ■
af erlendum veitvangi
I Mikil olía undir
danska Norðursjó
— en danska
ríkið
fær næstum
ekkert
af gróðanum
Eftir að botni Noröursjávar
hafðiverið skipt á milli þeirra
rikja, er lönd eiga að þvi hafi,
var lengi svo að sjá að feitustu
bitarnir hefðu komið I hlut
Breta og Norðmanna, vitaskuld
fyrst og fremst vegna ollunnar,
sem þar fannst. Minni sögur
fóru lengi af skákinni, sem kom
ihlut Dana. Þar fannst þó einnig
olia sem um munar. Það, sem
helst vekur athygli I þvi sam-
bandi er þó liklega hve herfilega
danska rikið lét snuða sig við-
vikjandi þessari kærkomnu
auðlind.
Nú er giskað á, að um miðjan
næsta áratug geti olia og jarð-
gas úr danska hluta Norður-
sjávar fullnægt orkuþörf Dana
að einum þriðja. Ýmsir
sérfræðingar eru enn bjart-
sýnni. Mörgum kom þetta á ó-
vart, en ef þetta reynist rétt,
hefur hér heldur en ekki hlaupið
á snærið hjá Dönum. Skortur á
eigin orkulindum er einn stærsti
vandi Dana I þeirra þjóðarbú-
skap. Danmörk hefur hvorki kol
eða vatnsorku og flytur inn svo
að segja alla sina orku. Sá inn-
flutningur veldur margskonar
efnahagsvandræðum, svo sem
mjög óhagstæðum greiðslujöfn-
uði I versíunarviðskiptum við
útlönd.
Danska ríkiö
fær hunguriús
Að sögn Dagbladet I Osló eru
tvær orsakir til þess, aö olian i
danska Norðursjó hefur fariö
svo leynt til þessa. I fyrsta lagi
hafa þessar auðlindir fundist
smátt og smátt, ekki nema litið i
einu og það þvi aldrei þótt stór-
tiöindum sæta. I öðru lagi hefur
danska rikið sáralitiö yfir oli-
unni i sinum hluta Norðursjávar
að segja, gagnstætt þvi sem er
met Bretum og Norömönnum. A
dönsku skákinni er voldugt sam
band stórfyrirtækja svo til alls-
ráðandi. Allar horfur eru á þvi
að það eigi ævintýralegan gróða
fyrir höndum, en aö það sem
danska rlkið fær verði ekki
nema skitur á priki. Ekki er
þess að vænta að þetta muni
I
■
I
■
I
öldurmennið á myndinni er A.P. Möller, forstjóri útgeröarfyrirtækis
með sama nafni. Hann var 85 ára, þegar myndin var tekin, en þó nógu
ern til þess að honum tókst að vefja fulltrúum dönsku stjórnarinnar
rækilega um fingur sér I oliumálum.
mælast vel fyrir i Danmörku, ef
það kemst i hámæli, og þess-
vagna vill umrætt stórfyrir-
tækjabandalag sem minnstar
umræður um dönsku oliuna
hafa.
Stærsti aðilinn I fyrirtækja-
bandalagi þessu, sem lempaði
út úr danska rikinu einkarétt
eða þvi sem næst til oliuvinnslu
á þessu svæði, er sá kunni olíu-
hringur Shell, sem á 40% hluta-
fjárins. í öðru lagi er þaö
danska skipaútgerðin A.P.
Möller með 30% og oliuhring-
arnir Chevorn og Texaco með
15% hvor. Bandalag þessara
stórlaxa nefnist Dansk Under-
grunds Consortium (DUC) og
fékk sérleyfi sitt til oliuvinnslu
1962. Sá samningur gildir i 50 ár,
hvorki meira né minna.
Einstök kostakjör
Sérfræðingar um oliumál
segja að önnur eins kostakjör
séu einsdæmi fyrir oliuvinnslu-
fyrirtæki nú á timum. Yfirráðin
á svæðinu og yfir vinnslunni þar
eru nær algerlega i höndum
DUC, og danska rikiö fær ekki
nema 8,5% hagnaðarins fyrir
sinn snúð.
Dönsku oliusvæðin eru gjarn-
an kennd við forn- og sagnkon-
unga þjóðar þessarar. — Dan,
Gorm hinn gamla og Skjöld, son
Öðins. Fyrst var framleiösla
hafin á Dansvæðinu og var það
þegar 1972. Framleiðslan þar er
nú um hálf miljón smálesta ár-
lega. Giskaö er á að á Dan-
svæðinu séu um 20 miljónir
smálesta af oliu undir hafsbotn-
inum. Að liönu tæpu ári hefst
svo framleiðsla á svæöi kenndu
við Gorm gamla, og þar eiga aö
vera um 25 miljónir smálesta af
oliu. Þar er búist viö árlegri
framleiðslu upp á tvær miljónir
smálesta. Þriðja svæðið, er hef-
ur nafn af Skildi, á að geta gefið
af sér eina miljón smálesta um
árið, en óljóst er enn hversu
mikið af olíu þar er undir botn-
inum. Fleiri svæði, sem sum
hafa enn verið litt rannsökuð og
önnur alls ekki, gefa verulegar
vonir.
Þaö eru þvi miklar likur á þvi
að i framtiðinni veröi Danir ekki
eins sárlega háðir öðrum rikj-
um I orkumálum og þeir hafa
verið til þessa. Meira að segja
er aldrei að vita nema þeir verði
eftir nokkur ár að miklu leyti
sjálfbjarga um oliu og jarðgas.
Hins vegar er þetta mikið
feimnismál fyrir dönsk stjórn-
arvöld, sem sömdu svo hrika-
lega af sér að erlend og innlend
stórfyrirtæki koma til með að fá
mestallan gróðann.
Dagbladet/dþ.
Starfsemi SÁA að sprengja utan
af sér húsnœðið
Vilja kaupa Tónabæ
SAA hefur óskaö eftir samning-
um við borgina um kaup á þvl
umdeilda húsi, Tónabæ, en sem
kunnugt er bárust engin tilboð I
húsið þegar það var auglýst til
sölu fyrir hálfu öðru ári. Borgar-
ráð hefur enga afstöðu tekið til
erindisins en vlsað þvi til um-
sagnar Æskulýðsráðs.
Hilmar Helgason, formaöur
SAA, sagði i samtali viö Þj óðvilj-
ann i gær, að samtökin sem nú
eru um 9000 manns i, ættu að geta
fjármagnað þessi kaup, þó aö þvi
tilskyldu að Reykjavikurborg,
sem rekur fjölskyldudeild áfeng-
isvarna i samvinnu við SAA flytti
þá starfsemi einnig i Tónabæ og
fjármagnaði þann hluta kaup-
anna. Þá sagði Hilmar aö SAA
hefði einungis hug á aö kaupa efri
hæð hússins, þannig aðekátar og
æskulýðsráð gætu áfram haft að-
stöðu I kjallara húsins.
Hilmar sagði mikla þörf fyrir
húsnæöi af þessu tagi. Starfsemi
fjölskyldudeildar væri að
sprengja allt húsnæði i Lágmúl-
anum utan af sér, og svo mikil að-
sókn væri i námskeiö sem þar eru
haldin fyrir fjölskyldur áfengis-
sjúklinga að biölistar væru á þau
fram i októbermánuð. Deildin
sem Reykjavikurborg rekur,
sem fyrr segir, hefur um 30 fer-
metra húsnæði og þegar nám-
skeiðin eru haldin 5 kvöld vikunn-
ar eru allir gangar þéttsetnir.
Hver einstaklingur sækir nám-
skeiðið tvisvar i viku i tvo mán-
uði.
Hilmar sagði að nú væri um 60
áfengissjúklingar i meðferð á
vegum samtakanna ogijóstværi
að ekki væri minni þörf fyrir að-
stoð við fjölskyldur þeirra. Þá
sagði hann Tónabæ geta nýst sem
skemmtistað fyrir þá sem ekki
treystu sér út á almenna vinveit-
ingastaði og raunar myndi hús-
næðið nýtast samtökunum til alls
annars en meðferðarinnar
sjálfrar.