Þjóðviljinn - 13.12.1979, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 13. desember 1979.
Fimmtudagur 13. desember 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Hvérs viröi
er menning?
Nokkrar spurningar til stjórnmálamanna
Nýafstaðnar kosningar hafa vakið
upp ýmsar spurningar með mönnum,
og varla furöa. Stjórnmálamönnum er
óvenju mikill vandi á höndum, og fyrir
kosningar komu að sjálfsögöu
margvíslegar stefnuyfirlýsingar i
margvislegum málaflokkum. En eitt
vakti furðu okkar margra, sem eru að
bjástra viö svokölluð menningarmál,
hversu fáum oröum var eytt til aö
útlista hvers virði menningin ætti að
vera þjóðinni og hvernig skyldi að þvi
stefnt. Og ef skyggnst er um hæl til
fyrri kosninga, ekki bara i fyrra og
þaráður, kemur i ljós, að stjórnmála-
menn og flokkar hafa tamið sér að
sniöganga þennan málaflokk: svo er
ekki aö sjá, að talið hafi veriö brýnt að
marka menningunni stefnu og skapa
henni traustan grundvöll.
Nú væri ósæmilegt að ætla, aö hér sé
um raunverulega meðvitaöa menn-
ingarfjandsamlega afstöðu að ræða,
það væri ósæmilegt að ætla nokkrum
áhrifamanni þjóöarinnar lægri hlut en
svo, að hann telji öfluga innlenda
menningu einn af hornsteinum sjálf-
stæðis hinnar islensku þjóðar.
En af hverju er þá einungis fjölyrt
um islenska menningu i hátiða- og
skálaræöum? Og af hverju er þá litið á
þaö sem 'sjálfsagt, þegar þrengist um
i rikisbúskapnum, að bregöa kutanum
fyrstá loft i menningarmálunum? Eru
þau þegar alit kemur til alls þá ekki
svona mikils virði, ekki svona
nauðsynleg? Og af hverju er þeirri
hugsun lætt inn hjá almenningi, aö
sérhver menningarviðleitni sé i sjálfu
sér hálfgildings lúxus og það, að fólk
fái að hafa afkomu af sliku, sé einungis
af óvenjulegu umburðarlyndi og við-
sýni gert og auðvitað öörum stéttum
fremur árferðisbundiö.
Og rétt er þaö, öll megum við vera
þakklát fyrir að hafa vinnu, en jafn-
þakklát. Og hvert er þá þetta rausnar-
lega framlag til menningarmálanna,
sem riður baggamuninn fyrir rikis-
sjóð? Þvief ekki er hægt að lesa menn-
ingarstefnu úr orðum, þá verður aö
lesa hana úr tölum. Ef teknar eru
nýjustu tölur þaraðlútandi frá
fjárhaldsmönnum okkar, kemur i ljós,
aö til allrar skapandi menningarstarf-
semi i landinu er talið eðlilegt að renni
hvorki meira né minna en 0.46% af öll-
um útgjöldum rikissjóðs. Það liggur
þvi I augum uppi, að þaö hlýtur að
skipta algjörum sköpum fyrir rikis-
búskapinn að klipa af slikri rausnar-
tölu. En hana má lesa úr frumvarpi
þvi til fjárlaga, sem lagt var fyrir
alþingi i haust, en trúlega er til endur-
skoðunar um þessar mundir. Heildar-
tala útgjalda i þeim fjárlögum nemur
drjúgum 330 miljöröum og þaö er sem
sagt ekki hálft prósent af þeirri tölu,
sem rennur til samanlagörar skapandi
menningarstarfsemi. Af þessari
heildartölu eru rúmlega 46 1/2 milj-
aröur afgreiddur um menntamála-
ráðuneytiö.
Aöeins 3.2 % af þeirri upphæð
fer i áðurgreinda menningarstarf-
semi, en 96.8% til annarra mennta-
mála og þar náttúrlega drýgst i skóla-
kerfið. En i þessum 3.2% af fé mennta-
málaráöuneytisins eru framlög til
Listasafns Islands. Sinfóniuhljóm-
sveitarinnar, Þjóöleikhússins, Lista-
safns Einars Jónssonar, Listasafns
Ásgrims Jónssonar, til Leikfélags
Reykjavikur og Leikfélags Akureyrar,
til annarrar leiklistarstarfsemi, til
Bandalags isl. leikfélaga,-heiðurslaun
listamanna, til allra listamannalauna
annarra, rithöfundasjóös, starfslaun
listamanna, kvikmyndasjóður, menn-
ingarsjóður, fé til norræns menningar-
samstarfs o.s.frv. o.s.frv. Auðvitað
eru mörg mál önnur sem flokka má
undir menningu, amk, siðmenningu,
en mönnum ætti samt af ofangreindri
upptalningu að vera ljóst, við hvers
konar menningarmál er átt, nefnilega
einmitt það sem verið er að telja
almenningi trú um að sé að setja rikis-
byttuna á hausinn. En það var þá verið
að ræða um 0.46%!
Við þessar upplýsingar fer það að
verða skiljanlegra, hvers vegna
Leikfélag Reykjavíkur og Leikfélag
Akureyrar afla rikissjóði með sölu-
skatti svipaða fjárhæð og styrkur til
þeirra nemur, þannig að styrkurinn er
ekkert annað en bókhaldslegt gabb;
sama máli gegndi meira að segja þar
til nú á sfðustu dögum um stuöninginn
við áhugaleikfélögin. Þá fer einnig aö
veröa skiljanlegra, svo ég haldi áfram
að tiunda staðreyndir um þær list-
greinar, sem ég er handgengnastur,
hvers vegna frjálsir leikhópar eru i þvi
fjársvelti, að framtið þeirra hangir á
bláþræði. Þá er og skiljanlegt, hvers
vegna óperustarfsemi er ekki öflugri
hér á landi en raun ber vitni, þrátt
fyrir ótviræð fyrirmæli I lögum, vegna
þess að i umræddu fjárlagafrumvarpi
er gert ráð fyrir 0.00 krónum til þeirr-
ar starfsemi. Sama, hvers vegna
dansarar i tslenska dansflokknum eru
allmörgum launaflokkum undir byrj-
endum i leikarastétt og er ekki ætlaður
einn einasti eyrir til aö koma fram
fyrir fólk. Og þá skýrist einnig, hvers
vegna Þjóðleikhúsið neyðist til að
draga saman seglin, þrátt fyrir að það
hefur eitt sambærilegra leikhúsa á
Norðurlöndum aflað um 34—36%
rekstrarfjár sins með eigin tekjum, i
stað 10—15%, sem annars staöar er
aigengast-; undanfarin 7 ár hefur
áhorfendafjöldi leikhússins verið sem
næst 120.000 á hverju ári og eru
sambærilegar tölur óþekktar annars
staðar i heiminum, og þetta hefur
verið að gerast samtimis þvi, að
islensk leikritun hefur risið upp til
átaka og orðið almenningseign, en
islenskt leikhús i fyrsta skipti vakið
eftirtekt erlendis i hópi hins besta. Er
þá sú viljayfirlýsing almennings, sem
i þessum aðsóknartölum felst, einskis
viröi?
Ég hygg stjórnmálamenn þurfi að
staldra við og hugsa dæmiö upp á nýtt
áður en I óefni er komið. Ef menn fara
að velta fyrir sér menningarmála-
stefnu, mætti hafa eftirfarandi atriöi
tii hliðsjónar:
1. Hvernig má skapa forsendur fyrir
menningarlegri og listrænni
nýsköpun?
2. Hvernig má standa vörð um menn-
ingu fyrri tima og vinna að þvi, aö
arfurinn verði þáttur i endursköpun
hvers tima?
3. Hvernig má stuðla að auðgandi
menningarskiptum við aðrar
þjóðir?
4. Hvernig má að þvi vinna, að menn-
ingarverðmæti veröi sem jafnast
aðgengileg öllum þegnum
þjóðfélagsins?
5. Hvernig á að standa vörð um
sérkenni íslenskrar tungu og um
tjáningarfrelsi einstaklingsins?
Hvers viröi er menning, var spurt
hér i upphafi. Auðvitað verður menn-
ing aldrei metin til fjár. En er ekki
hætta samt, að menningin sé metin of
litils virði? Litils virt menning, er þaö
sá hornsteinn, sem er stöðugri sjálf-
stæðisbaráttu þessarar þjóðar nóg?
Sveinn Einarsson.
Silja
Adalsteinsdóttir
skrifar um
bókmenntrir
Lífið 1 Gólanhæðum
Norma E. Samúelsdóttir:
Næstsiðasti dagur ársins.
Mál og menning, 1979.
Dagbækur annarra vekja ævin-
lega forvitni fólks, okkur langar
svo að vita hvað aðrir hugsa og
hvernig þeir lifa. Dagbækur leik-
kvenna, dagbækur eiginkvenna
frægra manna, ofsalega spenn-
andi llf, dans á rósum og svo eitt-
hvað hBrmulegt svona eins og
krydd inn á milli.
Næstsiðasti dagur ársins, dag-
bók Betu húsmóður i Breiðholti,
vekur manniforvitni llka. Hvern-
ig lifir kona einsogBeta,um hvað
hugsar hún, hvernig skemmtir
hún sér, er fif hennar æsilegt?
Það kemur i ljós viö lesturinn að
lif Betu er eins og lif manns s jálfs,
allt i (heila)brotum. Hún heldur
dagbókl eitt ár, frá áramótum til
áramóta, gripur I að skrifa stund
og stund, við fáum sjaldan langa
heillega frásögn, ef til vill liða
margir dagar milli þess sem hún
færirreynslu sina inn, að minnsta
kosti hefur hún oft skipt skapi
milli færslna.
Og til hvers heldur hún dagbók?
Hana langartil að skrifa, húnhef-
ur þörf fyrir það, og hana langar
til að kynnast sjálfrisér. Fyrst og
fremst langar hana þó til að eiga
einkalif, eitthvað út af fyrir sig
sem enginn annar á hlutdeild i:
,, — ég er orðin gegnþurr —
skraufþurr. Ég get ekki lengur
haft eðlilegt samband við fólk, —
vandamál min eru komin á það
hátt stig — ég á ekkert, EKKERT
einkalif!” (100). Skáldsögu gæti
hún ekki skrifað við þær aöstæður
sem hún býr við: „(Þótt ég sé
ekki búin aðskrifa mikið núna, þá
hef ég þrisvar þurft að svara ein-
hverju kalli, ein að greiða þvotta-
húsgjald, Jónsi að kalla og svo
siminn, skakkt númer!)”
(100—101). Dagbók er þvi góö
lausn.
Venjuleg kona
Beta er alin upp I blokk vestur I
bæ, verkamannsdóttir. Hún hefur
landspróf, en hefur litíð gert við
það ennþá. Hún gifti sig ung og
svo komu blessuð börnin. Hún les
bækur þegar hún kemst i þær og
hugsar sitt, veltir mörgu fyrir
sér: „Maðurhugsarsvomargt,of
margt, von maður verði ruglaö-
ur!” (35). En heimilið er þungt,
börnin eru undir skólaaldri og
eiginmaöurinn vinnur á vöktum i
Straumsvík þannig að það er eng-
in stund dagsins sem Beta getur
vitað fyrirfram að hún fái að eiga
fyrir sig. Auk þess gegnir hún
húsvaröarskyldu i blokkinni árið
sem hún skrifar og er þar meö
bundin i báða skó. Þess vegna
dreifast hugsanimar viöa, hún á
bágt með að ná að einbeita sér aö
einstökum málum, hugsanirnar
veröa tætingslegar — eins og lif
hennar — og hún sér ekki fram á
að aðá þessu verði nein breyting:
„ — Ég hugsa en get ekki skiliö
neitt, fæ bara hjartslátt.
öldungadeild er engin lausn á
þeim vanda. Mig vantar senni-
lega járntöflur!” (55).
Betu sárlangar til aö lifa öðru-
visi llfi en hún lifir, komast að
heiman, upplifa eitthvað sjálf og
það á hún sjálfsagt sameiginlegt
með margri konunni. En aöstað-
an er slæm i nýju hverfi þar sem
aðeins 7% barna fá dagvistun,
dagurinn fer i barnaumönnun,
þvotta og þrif, og þegar næðis-
stund gefst á kvöldin er eins vlst
að hún sé notuð til að gleyma sér I
unglingaleik. Við höfum öll þörf
fyrir rómantik i hvunndeginum.
Aö einu leyti er Beta ekki eins
og fólk er flest, hún þjáist af mí-
greni. Það er óhætt að fullyrða
þaðað þótt sá sjúkdómur sélangt
frá þvi sjaldgæfur þá hefur
migrenisjúklingur ekki lýst
reynslu sinni I skáldsögu hjá okk-
ur áður. Þetta gerir bókina
óvenjulega ogrika, einkum vegna
þess að þeir kaflar eru
magnaðastir I bókinni þar sem
köstunum er lýst. Mestur hluti
janúarkaflans fer i að lýsa einum
degi og aðdraganda að kasti:
„... Ég vissi svo sem hvernig
þettamyndienda.Það var enginn
timi til að láta sér batna.” (17).
Og annaö vont kast fær hún á leið
I sumarfrl.
Húsmóðiri
Breiðholtinu
Dagur og Beta eru búin aðbúa I
Breiðholtinu i tvö ár og þóttust
lánsöm að komast þangað i eigin
ibúð úr leiguhúsnæði. „Inn I eigin
paradi's...” (133).
Bókin málar svo upp mynd af
þessari paradis, blokkarlífi meö
tilheyrandi nágrannakriti þegar
sumir gera skyldu sina og aðrir
ekki, (fólk er ekki alið upp til að
vera sambýlisverur), húsfundi,
barnaafmæli — að ógleymdu um-
hverfinu, kuldalegu og mann-
fjandsamlegu, jörðin eins og opið
sár, hraöbraut, innilokaðar kon-
ur: „Ég horfi á konurnar — sé
ekkert annað en konur, það er
einstaka karlmaður sem sést
svona um hábjartan daginn —
(42). Beta hefur þó mestar
áhyggjur af börnunum og
unglingunum sem eru fyrirfram
dæmdir vandræöaunglingar, þeir
flýja á fyllerf og útrás fyrir
sköpunargleðina fá þeir með þvi
aöyrkjaáhúsveggi: ,,... Gvendur
er hommi, hringið I sima (búiö að
krota út)> Gunna feita og Siggi
langi, Rúnar með saurstíflu,
Bergur með saurstiflu, Fia 4G
meö saurstiflu. Ef ykkur vantar
drátt þáhringið Isima 74 (strokað
út). Þarna á einum húsveggnum
nálægt versluninni er myndarleg-
ur túss-teiknaöur tilli og
túss-teiknuð plka.” (87).
Þegar fjöldskyldan kemur
heim eftir að hafa sótt Jónsa i
sveitina og ekiö hringveginn segir
Beta: „Mér leiö eins og ég væri á
leiðinniínnl Gólanhæðir, þar sem
Norma Samúelsdóttir
styrjaldarhætta er ætið yfirvof-
andi...” (96). Og i rauninni getur
lesandi ekki séð betur en eina
lausn á vanda Betu og fjölskyldu
hennar sé að flytja burt úr þess-
um Islensku Gólanhæðum, sú
lausn að bæta og laga umhverfið
frá rótum (að maður nefni ekki
þjóöfélagsgerðina) tekur of lang-
an tima þegar manneskja er eins
langt leidd og Beta er orðin.
Ljósogskuggar
Það er freistandi að leggja
áherslu á dökku hliðarnar sem
þessisaga lýsir, þær taka lesanda
svo föstum tökum. En skuggi
myndast ekki án ljóss og inn á
milli getur jafnvel verið til „eitt-
hvað sem heitir óskastund” (47).
Það sem gleöur Betu mest er að
hitta gamlar vinkonur sem búa
alltof langt i burtu frá henni.
Stundum er hún baráttuglöö og
mælsk enda félagi I Rauösokka-
hreyfingunni. Það er bara erfitt
að berjast þegar maður nær
aldrei að velta fyrir sér hver ó -
vinur manns er og hvernig eigi að
haga baráttunni gegn honum.
Hún gerir grin að læknum sem
ekkert vita hvað þeir eiga að
segja við konu eins og hana og
hlær að rökum þeirra gegn
ófrjósemisaðgerð. Hún er fyrsta
konan I íslenskum bókmenntum
sem er óhrædd við að fara á túr!
Stíll bókarinnar er oft hnyttinn
og fyndinn þótt efnið sé svona
sundurtætt I stuttar dagbókar-
færslur — Beta getur tekið hressi-
lega til orða um það sem veldur
henni sárustum kvölum:
„Mígreni er mitt fylleri,
mánaðarleg útrás...” (22),enoft-
ast er hún fyndin á kostnað
einangrunar sinnar og skorts á
einbeitingu sem þjakar mæður
með ung börn: „Spurning dags-
ins: (I strætó leið 12, á leið I
Breiöholtiö) Veistu hver er fjár-
málaráðherra Islands?
Beta (31 árs húsmóðir): Ha,
Guð, ji, ég sko man þaö ekki, ég
bara, suss vertu kyrr krakki,
reyndu að ná sæti aftast. Ég veit
það, ég bara hef ekkert verið að
hugsa um þaö sko!!!” (82).
Eins og sjá má er það margt
sem gerir þessa fyrstu skáldsögu
Normu E. Samúelsdóttur for-
vitnilega, þó er enn eitt ótalið.
Hún er svo einlæg og sönn að hún
á eflaust eftir að hvetja margar
konur til þess aö fara að skrifa
lika, og þaö er vel.
Fílabeinsturn
Birgis ísleifs
Birgir Isleifur Gunnarsson b'er
formlega séö einna mesta á-
byrgö á þeim vonbrigðum sem
Sjálfstæðismenn urðu fyrir i
kosningunum. 1 grein i Morgun-
blaðinu sl. laugardag reynir
hann að klóra I bakkann og rétt-
læta þá „leiftursókn” sem rann
út I sandinn.
I >greininni er m.a. að finna
þessa fullyrðingu: „Aðalatriðiö
er hinsvegar að með þessu
markvissa starfi hefur Sjálf-
stæðisf lokkurinn verulega
treyst innviði sina, skýrt betur
fyrir sjálfum sér og öðrum þann
hugsjónagrundvöll sem flokkur-
inn hvilir á og styrkt sig I mál-
efnabaráttunni.”
Þaö sem
gleymdist
Svo vel tókst aö skýra leiftur-
sóknarstefnuna fyrir öðrum en
flokkskjarnanum i Reykjavik
að fólk snéri unnvörpum baki
við Sjálfstæðisflokknum. Aö þvi
Ieyti er fullyrðing Birgis Isleifs
rétt. Hitt er aftur á móti undar-
leg staðhæfing að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi styrkt innviöi
sina. Hin nýja stefnumótun
Sjálfstæöisflokksins hefur full-
nægt þörfum nokkurra útópista
frjálshyggjunnar I röðum Sam-
bands ungra Sjálfstæðismanna,
sem hafa verið liprir aö beita
penna á undanförnum árum,
svo og kröfum Verslunarráðs
Islands um algjört frelsi versl-
unarauðmagnsins, en fullkom-
lega hefur láðst að hyggja að
hve samsettur Sjálfstæðisflokk-
urinn er og taka tillit til þeirra
byggöa-framkvæmda-rikisaf-
skipta- og frjálslyndissjónar-
miöa sem uppi eru i flokknum.
Fulltrúar þeirra sjónarmiöa
hika ekki við að fullyrða að nú
ráði ferðinni I Sjálfstæðisflokkn-
um óraunsæir „útópistar” I fé-
lagi við öfgasinnaöa hægri-
menn, „últra-konservativ”1 öfl.
Munurinn á
Geir og Birgi
Ferill Birgis Isleifs Gunnars-
sonar sjálfs er dæmigeröur fyrir
hina nýju og óraunsæju forystu
sem nú er aö taka viö Sjálfstæð-
isflokknum. Uppalinn I Heim-
dalli, Varðbergi og Félagi ungra
Sjálfstæðismanna, læröur I lög-
fræðideild, og otað fram sem
verðandi forystumanni á borg-
arstjórnarlista, borgarstjóri og
siðan þingmaður Reykvikinga.
Alveg eins og Geir, mætti segja.
Þó er eitt úrslitaatriði hér sem
greinir þá I sundur.
Geir gékk sina hægu og hefð-
bundnu braut til frama i Sjálf-
stæöisflokknum meðan Sjálf-
stæðisflokkurinn var meir.i-
hlutaflokkur i höfuðborginni, og
gat haldið andlitinu sem ábyrg-
ur og stór valdaflokkur þótt
hann dytti út úr landsstjórninni.
Þegar sllkur hefðbundinn
stjórnar- og meirihlutaflokkur
missir valdastööu sina tapar
hann lika fljótt fótfestu. Þab er
gamalreynd saga I stjórn-
málum hér og annars staðar.
Meirihlutastrákur
í pólitík
Birgir ísl.
Gunnarsson:
iTPi
I rslitm i Aljiinniskosninnun-
urn iiiii siAusiu hclui urftu sjálf-
suchisiiumniim vnnhrinfti. I*« aft
flukkurinn Iwrtli vift sin alkvæð-
um «r cinuni t>injrmanni. |>á
vonuðusi sjálfsia-ðismimn oftir
stHTri sinri. jufnvcl stórsijíri
Að kosningum
loknum
(Jífurlen vinna var l«nð i að
móta stcfnu flokksins i cfnu
haKsmalum. Su vinna h«f>; |*«*^*-
ar á haustmánuðum l'.'Ts «u >i«ð
fram undir k«s!imuar l'ar !«uðii
hnml a |>l«tfinn hinir fa,ru>iii
scrfra-ðinuar i i-fnahai;>iiialiiit:.
fulltrúar laun|>cna *'i; vmmr.cit
cmla i flokknui.i >v« «>; >m>ir
stjnrnmálamcnn
Stcfnan þarf
nánari útfuTslu.
Arangurinn varð su stcfna.
sem kvnnt var fyrir k«snini;ar
Auðvitað ma dcila utu nufnitift
eins «j; „leiftursnkn" «« visi cr.
að um sumt er stefnan «fullk«m
in «n |iarf nán;iri vinnslu «u
útfaTslu, cnda hyu^isl hun að
sumu leyti á málamiðlun milli
ólikra hópa Aðalatriðið >*r hin>
ve^ar að nieð jn*ssu markvissa
starfi hefur Sjálfstæðisflukkur
inn veruleya treyst innviði sina.
skýrt hctur fyrir sjálfum scr «>;
oörum |>ann huRsjóna>;runilv«ll.
sem flnkkurinn hvílir á i>k styrkt
sír i málefnaharáttunni
L lljunt'umst viA
að virka á mj«u marjra eins ojf
Birgir Isleifur Gunnarsson er
i raun persónugervingur meiri-
hlutastráksins sem allt i einu
þarf að heyja stjórnmálabar-
áttu og gripur mikib fát þar sem
hann á þvi ekki að venjast.
Birgir Isleifur er fyrsti borgar-
stjóri ihaldsins sem missir
Reykjavikurborg úr klóm Sjálf-
stæðisflokksins.
Hann var siðan settur til þess
að endurskoöa málefnagrund-
völl Sjálfstæöisflokksins sam-
kvæmt þeirri kenningu að ekki
sé hægt að lifa á „glundroða-
kenningunni” og óförum vinstri
flokka endalaust. Viðmiöun
Birgis ísleifs reyndist hinsvegar
ærið þröng þegar til kastanna
kom og „Endurreisn I anda
frjálshyggju”, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn lagði fram I vor bar
öll helstu einkenni „útópist-
anna” i Sambandi ungra Sjálf-
stæöismanna og „öfgasinnaðra
hægri aflá” kringum Verslunar-
ráöið og Vinnuveitendasam-
bandið.
Gluggað í
Newsweek
Tengslalausir menn láta sinn
nánasta viömiðunarhóp gjarnan
Einar Karl Haraldsson
blekkja sig með skjalli til þess
aö trúa þvi aö skoðanir tiltölu-
legra fárra trúheitra manna
endurspegli skoöanir fjöldans.
Þannig fór fyrir Birgi Isleifi
Gunnarssyni þegar hann las um
„hrossaskammtinn” banda-
riska i Newsweek, og snaraði
honum I skyndi til þess að nota
sem „Leiftursókn gegn verð-
bólgu” og kosningastefnuskrá
Sjálfstæðisflokksins. Jafnvel
Jónas Haralz, sem ku hafa lagt i
hugmyndasjóð „Endurreisnar i
anda frálshyggju”,hefur visaö
á bug hugmyndunum um að
kveða niður verðbólgu i einu
höggi, enda muni hún verða
vandi vestrænna rikja um alla
fyrirsjáanlega framtíð. Það
sem vakti fyrir Birgi Isleifi og
félögum var aö gefa hér allt
frjálst i einni svipan og láta
verðlag þjóta upp úr öllu valdi
þar til kaupmáttur hefði rýrnað
svo mjög, eftirspurn eftir
vinnuafli orðið neikvæð og
kreppan svo mögnuö, að verö-
lag og verðbólga þrýstust niður
á ný með afleiöingum sem eng-
inn sér fyrir.
Borginni tapað
í annað sinn
Þessi hráþýðing Reykjavlk-
urklíkunnar á bandariska
hrossaskammtinum I efnahags-
málum hreif engan nema hana
sjálfa og hefur örugglega ekki
treyst innviðu Sjálfstæðis-
flokksins. ótviræöasta afhroðiö
beið leiftursókn Birgis Isleifs
Gunnarssonar i höfuðborginni
þar sem D-listinn koltapaði.
Þeir stilltu upp 8. manni I bar-
áttusætið en þaö var 5. maöur
sem haföist inn. 1 annað sinn á
tæpum tveimur árum er Birgir
Isleifur Gunnarsson aðalmaður
D-listans i að tapa Reykjavlk.
Sjálfur bjargaði hann slnu
skinni með þvi að ryðja i próf-
kjöri burtu Ragnhildi Helga-
dóttur úr öruggu sæti og rugla
svo spilum að Ellert Schram
varð aö fórna þingsæti sinu til
þess að friða launamannaarm
ihaldsins i Reykjavik. Eina nýja
nafnið á D-listanum stuðlaði
þvi að sundrunginni og átti
stærstan þátt I tapinu meö at-
höfnum sinum.
Útópistar og
öfgamenn
Flótti Birgis Isleifs yfir I þing-
liðiö sýnir að uppi eru efasemdir
um aö Sjálfstæöisflokknum tak-
ist ab endurheimta meirihluta i
Reykjavik. Það hefði hann ekki
gert með frammistöðunni 2. og
3. desember, hefði verið um
borgarstjórnarkosningar að
ræða. Þeir sem imugust hafa á
áhrifavaldi ihaldsins i islensk-
um stjórnmálum geta fagnað
þvi að helsti hugmyndasmiður
Sjálfstæðisflokksins, og hugsan-
legur eftirmaður Geirs Hall-
grimssonar, skuli vera þeirrar
geröar að kunna best viö sig I
filabeinsturni, og smiða Sjálf-
stæðisflokknum stefnu i félagi
við „útópista” og öfgasinnaba
hægrimenn innan flokksins —
stefnu sem er svo tengslalaus
hjá alþýöu manna, að hún mun
visa Sjálfstæöisflokknum á ó-
æöri skör i islenskri pólitik.
—ekh
Hvers leitar
ungur maður?
Aðalsteinn Asberg Sigurðsson
er ungur rithöfundur, 24 ára
gamall, öi hefur þegar sent frá
sér tvær Ijóðabækur og eina
skáldsögu.
— Ég er fæddur og uppalinn I
Reykjadal 1 Þingeyjarsýslu,
sagöi Aðalsteinn Asberg i
samtali við blaðamann Þjóðvilj-
ans. — Ég gekk i Verslunar-
skólann I Reykjavik og lauk
stúdentsprdfi þaðan, starfaði við
blaðamennsku á Vikunni I tvö ár,
en hef siðan stundað ritstörf nær
eingöngu. Meðfram þeim hef ég
dútlað nokkuð við brauöstrit eins
og kallað er, en ég hef komist
furðu vel af.
— Núerhelst aö skiljaaðungir
rithöfundar lepji flestir dauðann
úr skel. Hvernig stendur á þvl aö
þú ert svona brattur?
— Ætli ég sé bara ekki svona
sparsamur? Annars ég ég mjög
bjartsýnn. Ég held að það sé hægt
að lifa af ritstörfum á tslandi ef
maður ætlar sér það. Hinsvegar
er égekki gottdæmi, þar sem ég
er einhleypur.
Þriðja bók höfundarins, skáld-
sagan „Ferð undir f jögur augu”,
er nýlega komin út. Aður hafði
hann sett saman ljóöabækurnar
Osánarlendur (1977) og Förunótt
(1978). Við beinum talinu að nýju
bókinni.
— Nafnið er mjög táknrænt
fyrir efni bókarinnar. Hún er það
sem ég vil kalla hugsanagangs-
sögu, en samt er hún sett fram i
þvi formi,að það má túlka hana á
fleiri en einn veg. Sagan fjallar
um það skeið þegar ungur maöur
fer að hugsa i álvöru um lifiö og
leita að sjálfum sér I tilverunni.
Sagan gerist hér i Reykjavík og
ytri timi hennar er einn vetur.
Hinsvegar er sá timi afstæður
eins og allur timi og það vikkar út
söguna sjálfa. Sagan er öörum
þræði hugsjónasaga, þ.e. byggist
á spurningunni um það, að hverju
ungt fólk leitar nú á timum, Jeit-
inniað þvi hvaö er rétt og hvað er
rangt.
— Heimspekilegar vangavelt-
ur?
— Það má ef til vill segja það,
en kannski er það svolitiö stórt
upp i sig tekið. löllu falli er þetta
þá aö megninu til byggt á minni
eigin heimspeki.
— Liggureinhver lausnfyrirl
bókarlok?
— Ég held aö lesendur verði aö
finna það út sjálfir. Annars er slik
lausn aldrei svo einföld að hún
geti komið Ut úr bök, en kannski
má finna vfsbendingu um
einhverja lausn.
— Er þetta raunsæissaga?
— Þetta er saga sem vel má
hugsa sér að geti gerst. Hún er
mjög raunsæ en þó lika
rómantisk, það fer bara eftir þvi
hvorhliöin áhennierskoðuð. Hún
er fjölþætt frá minum bæjardyr-
um séð, en auðvitað ersaganallt-
of skyld mér til að ég geti verið
dómbær um hana.
— Er sagan algjör hugarsmíð
eða byggð á reynslu aö einhverju
leyti?
— Hún er hugarsmíö, byggð á
reynslu. öll hugarsmlð sem ekki
er byggð á reynslu er fölsk.
— Hvenær var bókin skrifuð?
— Ég byrjaöi á henni I fyrra-
haust. Ég var þá i rúma tvo
mánuöi á Orkneyjum, fór þangað
gagngert til að skrifa þessa sögu,
sem ég var búinn aö ganga með i
nokkurn ti'ma, en ekki haft tíma
til aðsetja á blað. Sagan er skrif-
uö á 10 mánuðum, enda stutt.
— Hvernig bjóstu á Orkneyj-
um?
— Ég ætlaöi fyrst að búa I
Aðalsteinn
/
Asberg
Sigurðsson
rithöfundur
hjólhýsi, en mér var svo kalt að
ég flúði hjólhýsiö eftir nokkra
daga. Ég fékk þá inni I húsi sem
heitir Hvíta húsið. Þetta er nokk-
uð frægt hús. Það er með elstu
húsum þarna og sá sem byggði
það var einn uppreisnarmann-
anna á Bounty. Þarna varö grind-
in af bókinni til, en öll eftirvinnan
fór fram hér heima.
— Er ekki mikill munur á að
skrifa skáldsögu og ljóöabók?
— Jú, þetta er allt önnur vinna.
Ljóðin byggjast að meira eða
minna leyti á innblæstri, en viö
skáldsögu temja menn sér
ákveöin vinnubrögð. Það er hægt
aövinna að henni jafnt og þétt og
þá er mjög mikilvægt að hafa
nægan tima, þannig aö maður
geti skrifaðþegarmaöurer I góðu
stuði til þess, en sé ekki fastur i
einhverju öðru. A Orkneyjum
hafði ég mjög gott næði, var
reyndar einn meö sjálfum mér
allan timann.
— Og þú ætlar að halda áfram
að skrifa?
— Já, ég er ákveöinn I þvi. Nú
er I bigerö hjá mér önnur skáld-
saga, en hún er rétt á byrjunar-
stigi. Hún gæti hugsanlega verið
fúllgerö eftir tvö ár, þaö fer allt
eftir þeim tíma sem ég fæ.
— Ertu staöráðinn I að gerast
rithöfundur?
— Já, þaö er nokkuð langt sið-
an ég ákvað það. Allt mitt lif hef-
ur stefnt aö þvi, án þess ég fengi
ráðið þvi sjálfur. Þetta er ástriöa
min, en ytri atvik þarf lika til.
Það er eins og örlögin hagi þvi
þannig, að ef ég ætla að opna aör-
ar dyr, þá lokast þær aftur á mig.
— eos
„Eg held
að það
sé hægt að lifa
af ritstörfum”
i