Þjóðviljinn - 05.01.1980, Blaðsíða 5

Laugardagur 5. janúar 1980 Í>JÓÐVILJINN — SIÐA á
Slöastliðinn fimmtudag hófust
umfangsmestu lýðræOiskosning-
ar iheiminum. t Indlandi hafa 361
miljón manna kosningarétt og fór
fyrriumferO kosninganna fram á
fimmtudaginn. Fyrstu tölur fyrri
umferOarinnar um þátttöku
benda til þess aO sjaidan hafi ríkt
jafn mikiO áhugaleysi I jafn um-
fangsmiklum kosningum.
Þrir helstu flokkarnir, Kon-
gressflokkurinn, Janataflokkur-
inn og Lok Dal-flokkurinn, bjóOa
upp á umdeilda frambjóOendur:
Indlru Gandhi, Jagjivan Ram og
Charan Singh. Valiö er spenn-
andi, en áhugi almennings hefur
aö sama skapi verið i lágmarki.
Þessi fátæki heimshluti hefur i
raun ekki efni á þessum kosning-
um. Verstu þurrkar á öldinni
herja á mörg héruö Indlands,
veröbólgan er komin yfir 20 pró-
sent, efnahagsástandiö versnar,
orkuskortur hefur stórdregiö úr
starfsemi kolanáma, samgöngu-
tækja og verksmiöja, i Assam-
-héraöi ri"kir algjört stjórnleysi,
atvinnuleysi eykst stöðugt, osfrv.
osfrv.
Landið stjórnlaust
Charan Singh sem veitir núver-
andi starfsstjórn Indlands for-
Óvinsælar
kosningar
sæti, hefur á undanförnum mán-
uðum oftar en einu sinni gefiö til
kynnaaö hann hyggöistafsala sér
stólnum sem var „æösti draumur
lifsins”. Kreppuástandið gengur
hugsanlega aö flokki hans dauö-
um, menn eru æfir út I rikis-
stjórnina.
„Rikisstjórnina”. Meö rétti má
segja, aö Indland hafi veriö
stjórnlaust siöustu sex mánuöi.
Janata-flokkurinn sem stjórnaöi
landinu eftir aö Indira Gandhi og
Kongressflokkurinn létu af völd-
um fyrir þrem árum, var lamað-
ur vegna innri deilna löngu áöur
en Charan Singh og Lok Dal-
-flokkur hans tóku viö á miöju siö-
asta ári.
Óliklegt er aö kosningaúrslitin
leysi málin. Aöeins tveir mögu-
leikar gefast: Indira Gandhi nær
algjörum meirihluta á þingi, eða
enginn nær meirihluta. Þá hef jast
hrossakaupin og samsteypu-
stjórnarmyndanir.
Ekkertbendir tilþessaö miklar
tilfærslur veröi i kosningunum,
likt og varö áriö 1977. Þá voru
stjórnarandstæöingar nýkomnir
úr fangelsi og gjörsigruöu Kon-
gress-flokk Indiru.
Möguleikar Indiru
Indira Gandhi er talin eiga tals-
vert mikla möguleika á aö ná
valdataumunum á ný. Kjósendur
óska eftir lögum og reglu og
sterkri rikisstjórn. Eftir dug-
lausa rikisstjórn Janata-flokksins
og óstjórn Lok Dal-flokksins telja
margir aö Indira sé eina mann-
eskjan sem sé fær um slikt.
A valdati'ma sinum lýsti Indira
Gandhi neyöarástandi i' landinu
og stjórnaöi þvi I nær tvö ár meö
bráðabirgöalögum. Þaö er langt I
frá aö menn séu búnir aö gleyma
þeim timum. Efn andstæöingarnir
eru ekki eins einhuga og þeir voru
I mars 1977, svo aö fylgi þeirra
mun ekki nýtast gegn Kongress-
-flokknum. Janata-flokkurinn á
helst möguleika á móti Indfru.
Hún litur á kosningarnar sem
þjóðaratkvæöi um neyöará-
standsstjórn hennar. Málaferli
eruigangigegn hennim.a. vegna
misnotkunar valdaaöstööu, en
dómskerfiö er hæggengt, og Ind-
ira hefur óhikað og margoft lýst
sakleysi sinu fyrir kjósendum.
„Þjóöin ákveöurhvortéger sek
um þiaö sem á mig er boriö”, seg-
ir Indira Gandhi. Margir telja aö
ef hún sigri i kosningunum, veröi
þess langt aö biöa aö kosningar
fariaftur fram á Indlandi — þeas.
aö hún muni á ný lýsa yfir neyð-
arástandi.
Indiraféll Ikosningunum i eigin
IndiraGandhi hefur sætt ákærum
fyrir valdniöslu. Hún litur á kosn-
ingarnar i Indlandi sem þjóöarat-
kvæöagreiOslu um sanngildi á-
kæranna.
FRETTA-
SKÝRING
kjördæmi siöast, en I þetta skipti
er hún örugg um sigur, vegna
þess m.a. aö andstæöingarnir
bjóöa fram sitt i hvoru lagi, en
þetta erumeirihlutakosningar, og
hún er i framboöi I tveim kjör-
dæmum.
Innihaldsleysi
Hvorugur þeirra Charan Singh
og Jagjivan Ram hafa verið eins
forsjálir og Indira, aö ganga
þannig frá hnútum aö þeir væru
öruggir meö kosningu i sfnum
kjördæmum. Sérlega er Charan
Singh valtur i kjördæmi sinu,
Meerut. Taliö er aö Jagjivan
Ram sé nokkuö öruggur um aö ná
kosningu.
Hélstu mál kosninganna? Þar
heföi veriö af nógu aö taka, en
frambjóöendurnir láta sér nægja
skitkastiö. Indira Gandhi hefur
ekki þurft aö hafa fyrir þvi aö út-
lista efnahagsstefnu sina. Mestöll
umræðan fer fram I frösum og
slagoröum. Og er flestum oröum
eytt á fortíöina: Janata-floldcur-
inn berst gegn einveldi og fjöl-
skylduveldi. Lok Dal-flokkurinn
berst gegn þvi sama og auk þess
hreppapólitik og sértrúarhags-
munum. Indira Gandhi berst
gegn „pólitiskum ofsóknum”,
hreppapólitik og gamalmenna-
veldi.
Engar skýrar linur
Ikosningunum eru 4600 manns i
framboði, og tvær miljónir
manna hafa umsjón meö 438.000
kjörstööum. Þaö er þvi ekki
hlaupið aö þvi aö öölast yfirsýn
yfir frambjóöendur og flokka.
Margir stjórnmálamenn hafa
stokkiö fram og til baka miili
flokka. Hugmyndafræði skiptir
litlu máli, eöa skýr stefnuatriöi.
Nóg er af loforöum i stefnu-
skrám flokkanna, en alþýöa i Ind-
landi er hætt að taka mark á
þeim.
Þótt ekki sé búist viö mikl-
um breytingum á fylgi stóru
flokkanna, horfir vænlegar
fyrir vinstri vænginn i indversk-
um stjórnmálum Ýms samtök
hafa átt samstarfog stutt fram-
bjóðendur hvorra um sig. Sumir
telja aö vinstrimenn muni jafnvel
tvöfalda þingsætatölu sina.
Þó skyggir sú staöreynd á, aö
vinstriflokkarnir lýstu stuöningi
viö Charan Singh, þegar hann
klauf sig út úr Janata-flokknum.
Samstaöa meö landeigendum er
ekki beint jákvæö afstaöa fram-
sækinna flokka.
Horfur
Fregnir frá Indlandi herma aö
kosningaþátttakan i fyrri um-
feröinni á fimmtudaginn þegar
kosiö var um 244 af 525 þdngsæt-
um, hafi verið mjög dræm. Flest
kjördæmi skýra frá 40-50 prósent
þátttöku, og kjördæmi þar sem
kosningaþátttakan 1977 var yfir
75 prósent tilkynna nú 45 prósent
þátttöku.
Fyrir kosningar sögöu áreiöan-
legustu skoöanakannanir, að út-
koman yröi liklega þessi: Indira
Gandhi og Kongress-flokkurinn
fengju 220 þingsæti, Janata-flokk-
urinn 140 sæti, Lok Dal-flokkurinn
30sæti, vinstrivængurinn 60 þing-
sæti, og loks gamli Kongress U-
-flokkurinn 45 sæti. Til þess aö
hafa algjöran meirihluta á þingi
þarf 272 þingsæti.
Ef úrslitin nálgast spárnar, þá
hefur Jagjivan Ram álika góða
möguleika á aö veröa forsætis-
ráöherraoglndiraGandhi, vegna
þess aö vinstriflokkarnir og gamli
Kongress U-flokkurinn munu
væntanlega styöja hann.
Einn af kunnari leiðarahöfund-
um á Indlandi, Kuldip Nayar
skrifaöi nýlega aö kosningarnar
séuhinum 650 miljónum Indverja
mikiö ólán, „Ef þaö væri hægt aö
færa timann aftur á bak, ættum
viö að láta einskis ófreistaö aö
reyna þaö. Astandiö hefur veriö
slæmt, en þaöá eftiraö versna.”
— (Information/jás)
Afvopnun
fyrir bí?
Washington (Information)
Nýr áratugur hófst s.l. þriöju-
dag og nýársboöskapur Carters
Bandarikjaforseta bendirtil þess,
að mikilvægasta málefni i al-
þjóöastjórnmálum undangengins
áratugar — slökun spennu milii
Bandarfkjanna og Sovétrikjanna
— sé úr sögunni.
I sjónvarpsviötali upplýsti
Carter aö hann heföi gefið Brés-
néf Sovétforseta til kynna, aö
hernaöarihlutun Sovétrikjanna i
Afganistan „muni hafa alvarleg
og neikvæö áhrif” á samskipti
þessara stórvelda — um fyrirséða
framtið.
Bandarikjaforseti sagöi aö orö-
sending hans til Brésnéfs hafi
veriö ,,sú haröoröasta, sem ég hef
nokkurn tfma sent erlendum leiö-
toga”.
„Aögerfár Sovétrikjanna hafa
valdiö gjörbreytingu á mati mfnu
á markmiðum þeirra, þær hafa
haftmeiriáhrif áafstöðu mina en
nokkuð sem þau hafa aðhafst frá
þvi ég tók við embætti”, sagði
Carter.
A alþjóöavettvangi hófst svo-
nefnt tímabil „slökunar spennu”
milli stórveldanna, við undir-
skrift fyrsta samningsins um tak-
mörkun kjarnavopna (SALT I).
Þeim samningi fylgdu loforð á
báða bóga um að foröast skyldi
hernaöarátök I lengstu lög, en
reyna i þess staö aö leita friösam-
legra lausna i deilumálum.
Sambúö Sovétrikjanna og
Bandarikjanna haföi fariö versn-
andi áöur en kom til hernaöari-
hlutunarinnar I Afganistan. Ýms
ir bandariskir fréttaskýrendur
höföu spáö þvi aö sambúöin
mundi enn versna, hvortsem öld-
ungadeild Bandarikjaþings staö-
festi SALT Ilsamninginn eður ei.
Carter Bandarikjaforseti hefur
nú beöiö öldungadeildina aö
fresta umræöum um SALT II,
vegna ástandsins í Afganistan.
Taliö er fullvist, aö samningurinn
veröi ekki afgreiddur frá öld-
ungadeildinni fyrir forsetakosn-
ingarnar f Bandarikjunum i nóv-
ember n.k..
Talsmenn ýmissa ráöuneyta
Bandarikjastjórnar álita aö hugs-
anlega hætti Sovétrikin viö aö
fylgja ákvæöum SALT I samn-
ingsins, sem rann út fyrir 15 mán-
uöum, og hinum óstaöfesta SALT
II samningi. Afleiöingin getur
orðiö sú, aö ástandiö I afvopnun-
armálum yröi þaö sama og var
árið 1969, áöur en viðræöur um
takmörkun kjarnavopna hófust.
Vigbúnaöarkapphlaupiöyröi þá
án alls taumhalds, og telja tals-
menn Bandarikjastjórnar aö ef
Sovétmenn halda áfram aö fram-
leiða kjarnavopn i trássi viö
SALT II (sem Sovétrikin hafa
þegar staðfest frá sinni hálfu)
verði Bandarikin að bæta 30 milj-
örðum dollara viö fjárlögin tíl aö
halda jöfnuði' i vigbúnaöi.
Waldheim
tómhentur
frá Iran
Teheran 4. jan.
Kurt Waldheim, aðalritari
Sameinuöu þjóöanna, hélt frá Te-
heran I dag eftir sviptingasama
þriggja daga heimsókn. Honum
tókst ekki aö koma neinu til leiöar
til lausnar gislunum sem hafa
verið i haldi i bandariska sendi-
ráöinu f borginni i tvo mánuði.
Þvert á moti: skömmu áöur en
Waldheim hélt frá borginni báru
stúdentarnir sem halda gislunum
föngnum fram nýjar kröfur. Þeir
heimta nú, aö sendifulltrúi
Bandarikjanna,sem hefur veriö i
einskonar stofufangelsi i utanrik-
isráöuneytinu i Teheran allar göt-
ur siöan aö sendiráöiö var tekiö,
veröi afhentur þeim. Auk þess I-
trekuðu þeir, aö þeir ætluöu aö
efna til réttarhalda yfir gislunum
49 og m.a. bjóða sendinefnd frá
Vietnam til aö vera viö réttarhöld
yfir manni einum, Roeder að
nafni, en þessi gisl var fyrrum
flugmaöur i bandariska hernum
og tók þátt i loftárásum á Viet-
nam.
Þegar Kurt Waldheim kom
til ZúVich i dag á leið til New
York sagöi hann, aö heimsókn sin
heföi veriö gagnleg, þrátt fyrir
allt, þvi nú þekkti hann aöstæður
allar i tran miklu betur en fyrr.
Hann kvaöst hafa skipst á skoö-
unum viö ýmsa forystumenn bylt
ingarinnar i tran um leiöir til aö
leysa vandann, en gaf ekki nánar
upp i hverju þær mættu vera
fólgnar.
A mánudaginn kemur til at-
kvæðagreiðslu I öryggisráöinu
tillaga um viötækar efnahagsaö-
gerðir gegn Iran sem koma til
framkvæmda ef aö gislarnir
veröa ekki látnir lausir.
Afganistan:
Öryggisráðið
þingar
örygisráö Sameinuöu þjóöanna
átti aö koma saman i gærkvöldi
til aö ræöa ástandiö i Afganistan,
að kröfu 44 aðildarrikja, þar á
meöal tsiands. Utanrikisráðherra
Afganistans, Mohammad Dost,
skoraöi á formann öryggisráös-
ins, Jaques Leprette, aö hafna
umræöum um hernaðarihlutun
Sovétrikjanna I Afganistan.
Mohammad Dost sagöi i bréfi
til öryggisráösins aö umræöurn-
ar væru afskipti af innanrikis-
málum Afganistan.
Carter Bandarikjaforsti var i
gær sagöur undirbúa fækkun
starfsmanna i sendiráði Banda-
rikjanna I Moskvu og áskorun til
Sovét um aö fækka i sendiráöi
sinu i Washington. Talsmenn
Bandarikjastjórnar sögöu aö aör-
ar refsiaögeröir vegna at-
buröanna i Afganistan séu i
undirbúningi, og náin samráö
höfö viö vestræna bandamenn
Bandarikjanna.
Bandarikjaforseti mun aö öll-
um likindum fara fram á aö þing-
iö heimili sér hernaðaraðstoö viö
Pakistan sem liggur að
austurlandamærum Afgan-
istan. Segja Sovétmenn aö
þar i landi hafi nokkur þúsund
afganskir skæruliöar haft aðsetur
i þjálfunarbúöum. Pakistan hefur
ekki notiö hernaöaraöstoðar
Bandarikjanna, vegna þess að
þarlend lög banna aðstoö viö riki
sem talin eru hafa kjarnavopn i
smiöum.
Zia U1 Haq forseti Pakistan hef-
ur enn ekki tekið ákvöröun um
hvort hann muni þiggja hern-
aðaraðstoð Bandarikjanna. Taliö
er aö hann vilji ekki styggja önn-
ur múhameðsk riki og ekki heldur
samtök rikja utan hernaöar-
bandalaga. Zia U1 hefur fordæmt
Ihlutun Sovétrikjanna i
Afganistan, en jafnframt lýst sig
öruggan um aö þau muni ekki
ógna Pakistan.
Reuter-fréttastofan segir aö
sovéskur herafli hafi umkringt
borgina Herat nálægt
vesturlandamærum Afganistan
viö Iran. Uppreisnarmenn i
Afganistan höfðu náö borginni á
sitt vald fyrir þrem dögum.
Einnig mun hafa komið til
átaka milli sovésks herliös og
uppreisnarmanna i Loghar-daln-
um sem er sunnan við höfuö-
borgina Kabúl.