Þjóðviljinn - 31.01.1980, Blaðsíða 5

Fimmtudagur 31. janúar 1980 tJOÐVILJINN — StÐA S'
FRÉTTASKÝRING
Kreditkortin:
Blessun
eda verri
en eiturlyf?
Á sama tíma og umræður eru að hef jast hér á landi um
notkun kreditkorta eru aðrar þjóðir að fá sig fullsadda
af útbreiðslu þessara litlu plastspjalda. Þau hafa verið í
notkun árum saman í Evrópu og sérstaklega f Banda-
ríkiunum, en nú nvverið hef ur bandaríska bankaeftirlit-
ið varað við frekari umsvifum þeirra og kratar í Svíþjóð
haf a lagt til að þau verði bönnuð enda eigi þau ekki lítinn
þátt í verðbólguaukningunni þar í landi. Verslun Banda-
rikjamanna með kreditkortum nam í október 305
miljörðum dollara en þá var aðalkauptíðin í nóvember
og desember eftir.
1 Bandarlkjunum einum eru
eftir 600 miljónir kreditkorta i
notkun. Flestir þeir sem not-
færa sér þetta greiöslufyrir-
komulag eiga 3-4 slik kort og
þaöer sama hvort menn eru að
fá sér glas á barnum, kaupa
bensin á bilinn, gera helgar-
innkaup eöa borga stööumæla-
sekt, —allar greiöslur má inna
af hendi meö framvisun litla
plastkortsins. Auövitaö hefur
þetta mikið hagræöi i för meö
sér fyrir neytandann. Hann
þarf ekki að bera á sér peninga
og hann getur fengið vörur eöa
þjónustu, þó hann hafi ekki efni
á þvi þann daginn. Reikninginn
borgar hann ekki fyrr en i
næsta mánuði.
Stærstu kreditkortafyrir-
tækin i Bandarikjunum, „Visa”
og „MasterCard” eru I eigu
bankanna þar vestra og hefur
hvort um sig 60 miljónir korta I
umferö. Hreinræktuö kredit-
kortafyrirtæki eins og Ame-
rican Express og Diners Club
hafa mun færri kort i umferö
(8,5 miljónir og 1,5 miljónir
Bandarikjamanna bera kort
frá þessum fyrirtækjum) en
þau þykja finni og er u dýr ar i en
þau stærri. Gjaldiö fyrir kred-
Kreditdiskur I verslunarhúsiI New York: Aöeins fjóröungur sölunnar greiddur meöpeningum.
itkortin er 1,5-4,5% af veltunni,
ódýrara hjá stóru fyrirtækjun-
um en dýrara hjá þeim minni,
sem jafnframt hafa viöskipta-
vini sem eru rikari og eyöa
meiri peningum.
Umsvif kreditkortaverslun-
ar hafa margfaldast á undan-
förnum árum og nú er svo
komiö aö I stærstu verslunum
New York borgar er aöeins
fjóröungur sölunnar greiddur
meö beinhörðum peningum —
þrir fjóröu hlutar meö kredit-
kortum. Fátitt er aö upphæö
sem er hærri en 10 dollarar sé
greidd I peningum og eru þaö
þá sérvitringar eöa útlending-
ar sem I hlut eiga.
En þó hagræðiö af þessu
verslunarfyrirkomulagi liggi i
augum uppi eru neikvæöar af-
leiöingar þess ekki eins aug-
ljósar. Þaö kemur aö skulda-
dögunum og staöreyndin er aö
þaö er mun auöveldara aö lifa
um efni fram og safna skuldum
meö aöstoö þessara litlu korta
en meö þeim hætti sem viö ís-
lendingar erum snillingar i —
meö vixlum, afborgunarkaup-
um, lánum eöa þvi aö yfirdraga
tékkheftin. Ef mánaöarlegir
reikningar kreditkortafyrir-
tækjanna eru ekki greiddir
skilvislega falla 20% dráttar-
vextir á upphæöina og þeir
veröa i flestum tilfellum ekki
greiddir nema meö nýjum lán-
tökum.
1 kaupæðinu kringum jólin
nær skuldasöfnun af þessu tagi
hámarki. Flestar stórverslan-
ir gefa þá út sérstök kreditkort
„Holyday Credit Cards” sem
veita gjaldfrest i tvo mánuöi I
staö eins, og reikningar fyrir
jólahaldiö hellast þvi ekki yfir
fyrr en I febr úarmánuöi.
Bandariskur félagsfræöingur
og prófessor I New York, Dav-
id Caploritz, telur aö 10-15
miljónum Bandarikjamanna
liggi viö örvilnun I febrúar-
mánuöi ár hvert, þegar reikn-
ingarnir hellast yfir, og hans á-
lit er aö þaö sé verra að ánetj-
ast kr editkor tunum en eitur-
lyfjum.
En þegar neyöin er stærst þá
er hjálpin o.s.frv... A undan-
förnum misserum hafa
sprottiö upp i Bandarikjunum
sérstök ráögjafafyrirtæki,
sem sérhæfa sig i aö aöstoöa
fólk sem safnaö hefur skuldum
viö kreditkortafyrirtækin.
Fyrir 10 dollara á mánuöi gera
fyrirtækin áætlun um hvernig
viöskiptavinurinn geti greitt
skuldir slnar niöur og jafn-
framt hversu mikið hann hefur
efni á aö kaupa út á kreditkort-
in. Endurtaki sagan sig eru
menn látnir rifa kortin, og taka
aftur upp gamla verslunar-
mátann og greiöa út i hönd.
Ráögjafaþjónusta af þessu
tagi er vel þegin og eins og fyrr
segir er ástandiö verst i febrú-
armánuöi og þá er aöalvertið
þessara fyrirtækja. Nú brá
hins vegar svo viö hjá þeim
ráögjafafyrirtækjum sem
starfa i New York aö kominn
var langur biölistifyrir jólin og
þykir þaö ills viti.
(— AI.Endursagt úrSpiegel).
Abdol Hassan Bani-
sadr, fyrrum efnahags-
málaráðherra, var um
síðustu helgi kosinn fyrsti
forseti Irans. Það sem
hann lagði mesta áherslu
á meðan á kosningabar-
áttunni stóð var nauðsyn
efnahagslegrar endur-
reisnarog sjálfstæði and-
spænis risaveldunum.
Eins og vænta mátti var þaö
styrjöldin i Afganistan og svo
Fyrsti
forseti
r
Irans
kosinn
gislarnir i bandariska sendi-
ráöinu ITeheran sem Banisadr
var spuröur aö fyrst af öllu
þegar nokkurnveginn var ljóst
aö hann heföi unniö yfirburöa-
sigur.
Sovétríkm
Banisadr lýsti þvi yfir aö
íran væri reiöubúiö aö styöja
meö öllum hugsanlegum ráðum
uppreisnarmenn I Afganistan.
Hann bætti þvi viö aö ef Sovét-
menn heföu haldiö aö lranir
ætluöu aö þegja sem mest þeir
mættu um Afganistan vegna
þess aö þeir ættu i höröum deil-
um viö Bandarikin, þá væri þaö
misskilningur.
Hér er komiö aö veigamiklu
atriöi. Þegar sovéskur her var
sendur inn i Afganistan til aö
bæla niöur uppreisn sem mest
hefur á lofti fána Islams, þá
var sú áhætta sem þvi fylgdi
ekki aöeins bundin þvi að-sam-
búöin viö Bandarikin mundi
versna, heldur og þvi aö Sovét-
rlkin mundu fá mestallan hinn
múhameöska heim upp á móti
sér. Þetta sýnist einmitt aö
vera aö koma fram þessa dag-
ana, bæöi I samþykktum utan-
rikisráöherra 43
múhameöskra þjóöa i lslama-
bad og svo I yfirlýsingum hins
nýja forseta Irans.
Þaö er ekki út I hött hjá Bani-
sadr aö telja, aö Sovétmenn
hafi vonaö aö fjandskapur Ir-
ana 1 garö Bandarikjanna
mundi deyfa viöbrögö þeirra
viö innrásinni gegn trúbræör-
um ajatollanna i Afganistan.
Meöal annars þess vegna
beittu Sovétmenn neitunarvaldi
1 öryggisráöi Sameinuöu þjóö-
anna á dögunum gegn refsiað-
geröum gegn Iran, sem Banda-
rikjamenn vildu fá fram vegna
gislatökunnar i Teheran. En sá
greiöiSovétmanna viö tran hef-
ur ekki boriö tilætlaöan árang-
ur. Banisadr hefur meira aö
segja tekiö svo djúpt I árinni aö
saka Sovétmenn um aö þeir
hafi gert sér áætlanir um aö
Banisadr: Viö munum hjálpa
nppreisnar mönnum.
Verdur erfidur risa-
veldunum báðum
skipta upp irönsku landi og
komast á þann veg til áhrifa viö
Persaflóa.
Gislamálið
A hinn bóginn þýöir þessi af-
staöa til Sovétrikjanna ekki að
Banisadr hyggi á vinfengi viö
Bandarikin. Hann hefur að visu
ympraö á lausn gislamálsins
og fellst ekki á framgöngu
þeirra stúdenta sem hafa
bandariska sendiráöiö i Teher-
an á sinu valdi. En hann hefur
Itrekað þaö viðhorf, aö lausn á
þvi máli veröi ekki fundin nema
frumkvæöi komi til frá Banda-
rikjunum sjálfum. Sjálfur
kvaöst hann reyna hvaö hann
gæti án þess aö skilgreina nán-
ar hvernig hann vildi fara aö.
Banisadr heldur fram utan-
rikisstefnu sem byggir á gagn-
rýnni afstöðu til risanna
beggja. A blaöamannafundi i
Teheran kvaöst hann standa
viö fyrri hugmyndir sinar um
náiö samstarf viö Evrópu, Jap-
an og „kúgaöar þjóöir um allan
heim”.
Nóg að starfa
Eiginleg stjórn hefur ekki
setið i Iran siöan Bazargan
gafst upp á duttlungum Khom-
einis erkiklerks, sem hefur
áfram mikil völd i þeim málum
sem mestu skipta, völd sem nú
hafa veriö staöfest i stjórnar-
skrá. Þaö er þvl ekki gott um
þaö aö spá, hve mikil völd Bani-
sadrs I raun reynast. Hann
ætlar sem fyrr segir, aö snúa
sér aö efnahagsmálum. Af þvi
sem hann hefur áöur starfaö aö
þeim málum má nefna, aö I
fyrra þjóönýtti hann banka,
tryggingafyrirtæki og nokkur
iönfyrirtæki. Hann var þá for-
maöur efnahagsmálanefndar
Byltingarráösins, sem veriö
hefur staögengill rikisstjórnar
i lran. Hann afnam einnig vexti
af ibúðalánum og tók i staöinn
upp fjögurra prósentu gjald
vegna stjórnunarkostnaöar —
og má nærri geta aö hann hlaut
miklar vinsældir fyrir hjá
skuldugum mönnum. Hitt er
svo annað mál, aö ókyrrö og
átök eftirbyltingartimans hafa
leitt til þess aö framleiðslugeta
landsins nýtist ekki nema tæp-
lega hálf nú um stundir. — AB