Þjóðviljinn - 18.03.1980, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN
ÞJOÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóöfrelsís
Ctgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, GuÖjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
HandrUa- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Olafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristín Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröar-
dóttir.
Slmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösia og auglýsingar: Sföumúla 6, Reykjavfk.slmi 8 13 33.
Prentun: Biaöaprent hf.
Stefna stjórnarinnar
í kjaramálum
Afstaða ríkisstjórnarinnar til kjaramálanna hefur
verið nokkuð til umræðu. Þegar Ragnar Arnalds f jár-
málaráðherra fylgdi frumvarpi sínu til fjárlaga á
Alþingi í gær vék hann m.a. að markmiðum stjórnar-
innar í verðbólgu -og kjaramálum. Hann sagði m.a.:
• „í stjórnarsáttmálanum eru sérstakar aðgerðir
boðaðar í því skyni að draga úr verðbólgu. Verðhækkun-
um á þeim vörum og þjónustu, sem verðlagsráð f jallar
um, verða sett ákveðin efri mörk ársfjórðungslega,
þannig að einstakar verðhækkanir vöru og þjónustu
fram til 1. maí fari ekki fram úr 8%, til 1. ágúst ekki
fram úr 7% og loks til 1. nóvember ekki fram úr 5%.
Verðhækkanir á búvöru skulu fylgja samskomar reglum
enda er ráð fyrir þvi gert að niðurgreiðslur verði
ákveðnar sem fast hlutfall af útsöluverði árið 1980 og
1981, þóer sú undantekning gerð að á tímabilinu fram að
1. mai er ætlunin að afgreiða sérstaklega hækkunar-
beiðnir fyrirtækja og stofnana sem nauðsynlegar kunna
að teljast til þess að verðbreytingar slíkra aðila geti
siðan fallið innan þess ramma sem fyrrnefnd mörk
setja. Einnig er ráð fyrir því gert að ríkisstjórnin setji
sérstakar reglur um verðhækkanir af erlendum upp-
runa, sem ekki rúmast innan ofangreindra marka."
• Hér er semsagt um að ræða þá niðurtalningu verð-
iags sem mikið hef ur veriðtalað um og á að halda áf ram
á árinu 1980. Ragnar Arnalds tók fram að þetta væru
strangar reglur sem ekki yrði auðvelt að f ramfylgja. En
mikiðveltur á að f ramkvæmdin takist skaplega, því þrátt
fyrir þessar ströngu reglur er gert ráð fyrir í verðlags-
forsendum f járlagafrúmvarpsins að verðlag hækki um
46.5% á árinu.
• Margir hafa rekið augun í það að þó ekki sé miðað
við skerðingu verðbóta á árinu er búist við því að verð-
bætur á laun verði heldur minni en sem nemur verð-
lagsbreytingum, eða u.þ.b. 42%. Þetta skýrist af
ákvæðum Ölafslaga frá i fyrra þar sem tekið er tillit til
viðskiptakjaraskerðingar að einum þriðja við útreikning
verðbóta auk annarra breytinga sem þá urðu á verðbóta-
vísitölunni.
• Fjármálaráðherra minnti sérstaklega á í ræðu sinni
að þótt verðlagshækkunum væru sett ákveðin mörk á
árinu þá væru samsvarandi takmörk launabreytinga
ekki í stjórnarsáttmálanum: „Ríkisstjórnin mun ekki
lögbinda kaup nema í sérstökum undantekningartil-
vikum, enda séu þá allir aðilar að ríkisstjórninni
sammála um það og samráð haft við samtök launafólks,
eins og segir i stjórnarsáttmálanum. Laun verða áfram
verðtryggð, og meðan viðskiptakjör þjóðarinnar fara
heldur versnandi eins og nú er aukast verðbætur á laun
heldur minna en sem nemur verðlagsbreytingum."
• Ragnar Arnalds sagði ennfremur að þróun kjara-
mála á þessu ári myndi ráðast í frjálsum samningum.
En Ijóst væri að útilokað yrði að halda verðhækkunum
innan boðaðra marka ef almennar grunnkaupshækkanir
gengju yfir á sama tíma. „Þetta er flestum Ijóst sem
betur f er og hlýtur það að koma til vandlegrar athugunar
í komandi kjarasamningum launamanna, að áhersla
verði lögð á ýmiskonar félagsleg réttindamál en jafn-
framt hugað sérstaklega að því að bæta hag þeirra sem
lakast eru settir. Það er einmitt þáttur í þeirri viðleitni
rikisstjórnarinnar að bæta kjör þeirra sem lakast eru
settir, að samkvæmt stjórnarsáttmálanum verður tekju-
trygging aldraðra og öryrkja hækkuð um 5% 1. júní n.k.
Margvísleg félagsleg réttindamál eru nú í undirbúningi
eða eru að koma til framkvæmda, þ.á.m. ýmis mál sem
verkalýðshreyfingin kann vel að meta/' sagði Ragnar
Arnalds m.a. um launamálin í f járlagaræðu sinni.
• I þessari stefnumótun ríkisstjórnarinnar eru þrjú
haldreipi fyrir verkalýðshreyfinguna. Afnám verð-
tryggingar launa er ekki lengur til umræðu, skilyrði eru
fyrir hendi til þess að knýja fram félagsleg réttindamál
og vilji til að rétta hlut hinna lægst launuðu. Það skal
ósagt látið hvort öruggt hald í þessum efnum nægir til
þess að tryggja samninga um kaup og kjör. En óneitan-
lega eru þessi þrjú atriði nokkurs virði miðað við þau
eindregnu áform sem uppi hafa verið um stórfellda
almenna kjaraskerðingu i iandinu. —ekh.
Hlrippt

Að geta heimilda
Þaö er oft kindugt aö sjá á
hvern hátt hinir ýmsu frétta-
menn meöhöndla heimildir.
Fréttamennirnir hjá rikisút-
varpinu viröast til dæmis fara
eftir mjög svipaöri uppskrift
hvaö þetta varöar og frétta-
menn hinna óháöu og frjálsu
siödegispressu.
Þaö er til dæmis viötekin
regla hjá útvarpinu, aö þegar
vera eitt af „best reknu”
kaupfélögum landsins. Þá er aö
sjálfsögöu átt viö rekstrarút-
komu i árslok. Samkvæmt rikj-
andi gildismati geta fyrirtæki
veriö vel rakin þó þau fari meö
starfsfólk sitt einsog skepnur,
þaö er jafnvel gert ráö fyrir þvi
aö þau geri þaö, f þaö minnsta
reyni aö fá Utúr þvi hámarksaf-
köst meö sem minnstum til-
kostnaöi.
Ef viö látum rekstrarútkom-
una iönd og leiö, þá er Kaupfé-
lag Arnesinga hvorki vel né illa
rekiö fyrirtæki, heldur aöeins
SAMVINNU-
HREYFINGIN OG
STARFSFÓLKH)
Vésteinn lú4v*sson
sjónvarpsdeild þess eöa hljóö-
varpsfréttadeildin vitnar til
frétta, sem hvergi er annars
staöar aö sjá frásagnir af en 1
Þjóöviljanum en eru samt þess
eölis aö þeirra veröi aö geta aö
einhverju i útvarpi/sjónvarpi,
heitir þaö, aö fréttin hafi birst i
„einu morgunblaöanna,” en sé
hún úr Timanum eöa Moggan-
um hljómar þaö i Utvarpinu aö
samkvæmt frétt Morgunblaös-
ins eöa Timans hefi þetta eöa
hitt átt sér staö. Þannig var frá-
sögn rikisf jölmiölanna af fram-
komu atvinnurekanda i Grinda-
vik viö verkafólk byggö á frétt i
„einu dagblaöanna.”
Þegar rfkisfjölmiölamir fóru
aögreina frá vændisfréttum hér
uppi f kuldanum sem sérstökum
tiöindum, var vitnaö til Visis og
Dagblaösins, þrátt fyrir aö
Þjóöviljinn birti þessa frétt
fyrstur blaöa hér heima. En.
þegar máliö haföi tekiö ákveöna
stefnu og málshöföanir i vænd-
um er fariö aö geta þess i siö-
degisblööunum — og meira aö
setja i Timanum, þótt fréttin
væriekki oröin viku gömul — aö
frétt þessi heföi fyrst birst i
Þjóöviljanum, ef þaö mætti
veröa til þess aö sverta hann
meö einhverju móti, þvf frétt
sem málshöföun veldur hlýtur
samkvæmt skilningi og túlkun
siödegisblaöanna og rlkisfjöl-
miölanna, aö vera vond frétt og
þvi rétt mátuleg á Þjóöviljann.
Ef aö likum lætur mun þess
veröa vandlega getiö I fréttum
útvarps og sjónvarps á næstunni
hvar fréttin birtist fyrst.
Einnu sinni var
Vésteinn Lúöviksson, rithöf-
undur, skrifar kjallaragrein um
samvinnufélagsskapinn i Dag-
blaöiö um helgina. Þar segir
ma.:
„Kaupfélag Amesinga er sagt
dæmigert auövaldsfyrirtæki
sem litur á starfsfólkiö sem
dauöa hluti, hjól I vél eöatölu-
stafi i reikningsdæmi. f mesta
lagi getum viö sagt aö þaö sé
öörum þræöi klaufalega rekiö
útfrá rekstrarsjónarmiöi þess
sjálfs, þvi framkoma kaupfé-
lagsstjórans á sér ekki margar
hliöstæöur hér á landi og gæti
komiö fyrirtækinu illilega i koll.
Fyrir tæpum fimm árum rak
kaupfélagsstjórinn trúnaöar-
mann bifvélavirkja á verkstæö-
um félagsina á Selfossi. Sá haföi
gerst svo óforskammaöur aö
mótmæla fyrirhugaöri hlunn-
indaskeröingu hjá þeim verk-
stæöismönnum. Þessa ger-
ræöisákvöröun varö svo kaup-
félagsstjórinn aö éta ofani sig
eftir þriggja vikna verkfall sem
flestum er enn i fersku minni.
Trúnaöarmaöurinn hóf vinnu aö
nýju.
Allt þetta mál syndi ljóslega
aö kaupfélagsstjórinn leit á
Kaupfélag Arnesinga sem
hvert annaö gróöafyrirtæki og
rak þaö samkvæmt þvi. Starfs-
fólkiö áttiaö lútahonum. Ef þaö
var meö múöur gat þaö étiö þaö
sem úti frys. Hann tók meö öör-
um oröum núverandi rekstrar-
grundvöll samvinnuhreyfingar-
innar hátiölega og blés á allt
hjaliö um gamlar hugs jónir sem
sumir hafa frammi á aöalfund-
um SIS.”
Plássleysi
A öörum staö segir Vésteinn:
„1 fyrirtæki sem hefur ekki
annaö markmiö en hámarks-
gróöa er ekki rUm fyrir hug-
sjónir um manngildi og félags-
þroska, ekki einu sinni slynga
loddara aö leika hugsjónakemp-
ur. Slikt fyrirtæki krefst þess
þvertámóti aö á toppnum sitji
haröjaxl sem lætur sér fátt um
finnast þó starfsfólk og aörir
liöi undir öllu saman.
Kaupfélagsstjórinn á Selfossi
hefur ekki lært neitt nýtt. Hann
heldur aöeins áfram aö vera
sjálfum sér samkvæmur og trUr
samvinnuhreyfingunni i sinni
núverandi mynd. Til andskot-
ans meö starfsfólkiö, þaö er
bókhaldiö sem blifur. Sam-
kvæmt þessu er hann aftur tek-
inn aö reka og er nú öllu stór-
tækari en áöur.
Lengi þótti sjálfsagt aö kaup-
félögin rækju verkstæöi til þjón-
ustu viö bændur og aöra félags-
menn, burtséö frá þvf hvort þau
skihiöu beinum hagnaöi eöa
ekki. Enn má sumsstaöar finna
dæmi um þetta. Á Selfossi er
þetta auövitaö liöin tiö. Kaup-
félagsstjórinn fylgist meö tim-
anum og vinnur nU aö þvi leynt
og ljóst aö leggja þau verkstæöi
niöur sem bera sig ekki sam-
kvæmt bókhaldinu. Uppsagnar-
bréfin eru þegar rituö. Þau fá
þeir starfsmenn sem unniö hafa
lengst á verkstæöum KA, 27-40
ár. Þeirra á meöal er trúnaöar-
maöurinn sem verkfalliö stóö
um 1975. Hann er 65 ára gamall
ogá fjögurár eftir i full lifeyris-
sjóösréttindi. Hans biöur nú
ekkert nema atvinnuleysi.”
Goðsögn án lofts
Greininni lýkur Vésteinn meö
þessum oröum:
„Þegar kaupfélagsstjórinn
segir þeim elstu upp en lætur þá
yngri lafa enn um sinn, þá er
hann ekki aö framkvæma neitt
skömmustuverk. Fyrir honum
er þetta aöeins reikningsdæmi.
Þeir eldri eru ekki eins aröbær
vinnukraftur og hinir, þaö er
þegar búiö aö kreista Ur þeim
safann — og er þá ekki sjálfgert
aö láta þá eldri fjUka? Er hægt
aö taka kapftalismann alvar-
lega og samtimis aö gefa skit i
hann? Getur sókn eftir há-
marksgróöa átt samleiö meö
viröingu fyrir vinnuaflinu sem
lifandi fólki?
Kaupfélagsstjórinn á Selfossi
þarf ekki aö skammast sin fyrir
neitt. Hann er samvinnuhreyf
ingunni trUr. Og samvinnu-
hreyfingin þarf ekki aö skamm-
ast sin fyrir hann. Hann gengur
fram fyrir skjöldu og sýnir
mönnum svart á hvitu hvar
samvinnuhreyfingin er stödd. 1
þaö minnsta hefur honum tekist
vel aö hleypa loftinu úr þeirri
goösögn aö samvinnuhreyfingin
sé til fyrir fólkiö.”
Stöndum saman
Þessa ádrepu Vésteins skyldu
menn taka til athugunar og aö
þeirri athugun lokinni hefjast
handa viö úrbætur og endur-
reisn þannig aö manngildiö
Framhald á bls. 13
Lánamál iðnaðarins:
og sHorrið
Iðnaðurinn er hornreka
1 mars 1979 skipaöi Hjörleifur
Guttormsson iönaöarráöherra
nefnd til aö gera tillögur um
hvernig auka megi framleiöslu og
rekstrarlán til iönaöar meö sér-
stöku tilliti til þarfa samkeppnis-
iönaöarins. Þessi nefnd hefur nú
lokiö störfum og skilaö skýrslu
um máliö.
1 þessari skýrslu kemur fram
m.a. aö á árunum 1970-1978 hefur
hlutur iönaöarins hvaö varöar
heildarútlán innlánastofnana
minnkaö verulega, boriö saman
viö sjávarútveg og landbúnaö.
Áriö 1970 var hlutur landbúnaö-
ar f heildarútlánum innlánastofn-
ana 9,0% en 1978 var hann kominn
uppi 12,1%. Hlutur sjávarútvegs-
ins var áriö 1970 17,5% en var orö-
inn 27,3% áriö 1978.
Hlutur iönaöarins aftur á móti
var 14,6% áriö 1970 en var kominn
niöur i 11,8% áriö 1978.
Sem fyrr segir hefur nefndin nú
skilaö áliti og niöurstaöa hennar
er:
„Hlutur iönaöar I heildarútlán-
um innlánsstofnana veröi ekki
aukinn nema breyting veröi gerö
á endurkaupakerfi framleiöslu-
lána atvinnuveganna, samhliöa
þvi aö bankar og sparisjóöir fái
hvatningu og svigrúm til aö auka
sin lán til iönaöar. Leggur nefndin
til aö dregiö veröi úr endur-
kaupakerfinu á 3-5 árum og
rekstrarfjármögnun atvinnuveg-
anna veröi þannig færö til inn-
lánsstofnana á ný. Byggja tillög-
urnar á þeirri forsendu, aö átt
geti sér staö samhæfö aölögun
meginatvinnuvega þjóöarinnar
aö þessum breytingum.
Nefndin telur ljóst, aö breyting
sú, sem lög er til, muni umfram
þaö aö auka lánveitingar til iön-
aöar veröa til þess aö bæta stjórn
peningamála og jafnframt, aö aö
rekstrarfjármögnun atvinnuveg-
anna veröi þannig fyrir komiö
meö skynsamlegri hætti en nú
gerist.
Alit nefndarinnar er nú til at-
hugunar i iönaöarráöuneytinu og
veröa tillögur iönaöarráöherra I
þessu efni kynntar innan tiöar i
rikisstjórninni”.
—S.dór.