Þjóðviljinn - 15.04.1980, Side 9

Þjóðviljinn - 15.04.1980, Side 9
8 StPA — ÞJ6ÐVILJINN Þriðjudagur 15. aprll 1980. Þribjudagur 15. aprll 1980.' ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9 á dagskrá Svo virðist að menn séu í œ ríkari mœli að hverfa frá þeirri hugmynd að koma á einum lífeyrissjóði fyrir alla landsmenn... Hér er um merki- lega stefnubreytingu að rœða, sem virðist hafa farið framhjá fjölmiðlum Hrafn Magnússon: Rammalöggjöf uin starf- semi lífeyrissjóðanna I desember s.l. voru samþykkt lög frá Alþingi um almenn eftir- laun til aldraðra. Með setningu þessara laga var vissum áfanga náö í lifeyrismálum landsmanna. Er nú unnið að breytingum á lög- um um starfskjör launþega, sem munu hafa það i för með sér að komiö verði á skylduaðild aö líf- eyrissjóðum fyrir þá stárfandi menn, sem þátttökuskyldan nær enn ekki til samkvæmt lögum eöa kjarasamningum. Allt eru þetta áfangar i þá átt að koma á ný- skipan lifeyriskerfisins. Næsti áfangi i heildarendur- skoðun lifeyriskerfisins er sá að semja rammalöggjöf um starf- semi lifeyrissjóðanna. Svo viröist aö menn séu i æ rikara mæli að hverfa frá þeirri hugmynd að koma á einum lifeyrissjóði fyrir alla landsmenn. Sú stefnumótun virðist i aðsigi að samræma beri lög og reglugerðir lifeyrissjóð- anna þannig, að lifeyrisþegar njóti sömu bótaréttinda án tillits til i hvaöa sjóði þeir eru gjald- skyldir. I þessu sambandi vekur m.a. athygli að i stjórnarsátt- mála núverandi rikisstjórnar er ekkert ákvæöi þess efnis að stefnt skuli aö einum lifeyrissjóði fyrir alla landsmenn, en hliðstætt á- kvæði var i samstarfsyfirlýsingu fyrri stjórnar. Hins vegar er i stjórnarsáttmála núverandi rikisstjórnar ákvæði um að komiö verði á verötryggðum lifeyri fyrir alla landsmenn, en sambærilegt ákvæöi var i samstarfsyfirlýs- ingu fyrri stjórnar. Hér er um merkilega stefnu- breytingu að ræða, sem viröist hafa farið framhjá fjölmiðlum. 1 ljósi þessara staöreynda væri þvi fróðlegt aö velta þvi fyrir sér, hvað gæti falist i rammalöggjöf um starfsemi lifeyrissjóðanna. Ljóst er að framkvæmd slikrar stefnu er mun átakaminni en þeirrar aö leggja lifeyrissjóðina niður eða steypa þeim saman i eina heild undir einni yfirstjórn. Þær spurningar kunna ennfremur að vakna, hvort slik ráðstöfun sé lögleg með tilliti til eignarréttar og llfeyristilkalls einstaks sjóð- iélaga. Sú hugmynd að lifeyris- sjóðirnir starfi áfram sem lána- sjóðir, þrátt fyrir einn heildar- sjóð, veröur varla talin raunhæf. 1 væntanlegri rammalöggjöf um lifeyrissjóði virðist rétt að taka upp stigakerfi til grund- vallar lifeyrisréttindum. Á þann hátt veröur tekið mið af ævitekj- um launþegans og iögjaldastofn miðast þvi við heiidarlaun, en ekki eingöngu dagvinnutekjur, eins og nú tiökast hjá flestum lif- eyrissjóðum. Komið verði enn- fremur á fót jöfnunarsjóði, sem aðstoði þá lifeyrissjóöi, sem búa við óhagstæða aldursdreifingu, likt og nú tiðkast hjá ASI-sjóðun- um. Lágmarkskjör lifeyrissjóða til útlána og lántökuskilyröi verði lögfest og jöfnuður i lánskjörum náist með aðstoð jöfnunarsjóðs. Til greina gæti jafnvel komiö að lifeyrissjóöir beindu ráðstöfunar- fé sinu i æ rikari mæli til fjár- festingalánasjóða, aðallega Byggingarsjóðs rikisins, sem tæki að sér ásamt bankakerfinu að fjármagna ibúðarbyggingar i landinu. Almannatryggingar veiti á- fram grundvallarvernd i lifeyris- málum, en lifeyrissjóðir veiti hins vegar áfram tekjuháðan við- bótarlifeyri . Við mótun á sam- ræmdum bótarétti verði lifeyris- greiöslur almannatrygginga og lifeyrissjóða samhæfðar. Stefnt verði að fækkun lifeyris- sjóðanna, t.d. stofnaður einn lif- eyrissjóður fyrir starfsmenn rikisins og bæjarfélaga, annar fyrir bankastarfsmenn, þriöji fyrir samvinnustarfsfólk og ýms- ir litlir lifeyrissjóðir lagðir niöur og sameinaöir stærri sjóðum, sem búa við eins eða svipaða starfsskiptingu sjóðfélaga. Sjóðir á samningssviði ASI verði sam- einaðir eftir landssamböndum og/eða svæðasamböndum. Við samningu samræmdrar reglugerðar, sem lifeyrissjóðirnir sniðu sinar eigin eftir, verður varla hjá þvi komist að bótarétt- ur yrði i einstökum tilfellum lak- ari en hann annars mundi verða. Varla er raunhæft aö miöa bóta- rétt i samræmdri reglugerð i öll- um tilvikum við það sem best tiökast hjá lífeyrissjóöunum. Hins vegar yrði við úrskurö lif- eyris sérhvers sjóöfélaga aö miöa viö áunnin lifeyrisrétt hans fram að þeim tima, sem hinar nýju reglugeröir tækju gildi, svo framarlega sem áunninn réttur samkvæmt eldri reglugerö gæfi viðtækari rétt. Gert er ráö fyrir aö I hinu nýja kerfi verði greiddur verðtryggöur lifeyrir, sem taki breytingum annað hvort eftir kaupgjaldi eöa framfærsluvisitölu. A næstu ára- tugum má gera ráö fyrir að flest allir lifeyrissjóðir geti staðið undir greiöslu verötryggös lifeyr- is. Hins vegar mun hæfni þeirra flestra til útlána minnka veru- lega. Sjóðirnir munu smám sam- an breytast úr uppsöfnunarsjóð- um I gegnumstreymissjóði. Þvi er gert ráö fyrir stofnun sérstaks jöfnunarsjóös lifeyrissjóöanna til að létta byröunum af þeim sjóð- um, sem verst kunna að standa. Að lokum skal tekiö fram aó nauðsynlegt er að lifeyrissjóðirn- ir starfi eftir sérstökum sam- skiptareglum, þar sem kveöiö er nánar á um flutning réttinda, bótaréttindi og önnur atriði, sem auðvelda samskipti þeirra. Verð- ur að telja eölilegast að slikar reglur verði lögfestar, enda yrði efni þeirra að öðru leyti i fullu samræmi við væntanleg lög. Að endingu skal áréttað að fullt sam- ráð verður að hafa viö aðila vinnumarkaðarins, þegar hafist verður handa að semja ramma- löggjöf um starfssemi liféyris- sjóðanna. Leiðsögu- menn þinga í Reykjavík Ráðstefna og aöalfundur IFC 1980 (International Guides Club) var haldinn I Reykjavik 9.-14. þ.m., og sátu hann leiðsögumenn frá Norðurlöndunum. Þetta er i fyrsta sinn, sem aðal- fundur IGG er haldinn á Islandi en Félag leiösögumanna (á Islandi) gekk i samtökin 1974. Fundirnir eru haldnir til skiptis á Noröur- löndunum og verður næsti fundur i Þrándheimi trúlega I april að ári. Um 50 erlendir gestir sækja fundinn og ráðstefnuna að þessu sinni og eru þeir mjög ánægöir með dvölina hér. Styrkur fékkst úr Norræna menningarmála- sjóðnum til þessa fundahalds hér nú. Forráðamenn IGC á fundi með fréttamönnum á Hótel Loftleiðum, frá v.: Birna Bjarnleifsdóttir, Aud Mikkelsen, Noregi, Jón Gunnar Arnt- zen, Noregi, Per Olsson, Sviþjóð, Bo Grönholm, Finnlandi, Julla Svein- bjarnardóttir snýr baki I ljósmyndarann. — Mynd: — gel. Fariö var i ferðalög um nágrenni Reykjavikur og til Þing- valla. Ýmsir sérfræðingar eru fengnir til þess aö rabba við ráðstefnu- gesti og fræöa þá um land og þjóð. Þannig hefur Hallgrimur Snorra- son hagfræöingur flutt erindi og trúlega talaö um efnahagsmálin á Islandi Siguröur Þórarinsson jaröfræðingur um jarðfræði ís- lands og Siguröur Lindal pró- fessor um söguna. Á fundi með fréttamönnum á Loftleiðahótelinu lýstu hinir erlendu gestir áhuga sinum á þvi aö auka samstarf Noröurland- anna á sviöi ferðamála og gagnkvæma kynningu þeirra, sem að þeim málum vinna. Nánar verður sagt frá ráöstefn- unni og Félagi leiösögumanna siöar. — mhg veiöum og fiskiðnaöi hér á Islandi að halda vöku sinni og slaka ekki á gæöakröfunum, hvorki á sjó né i landi. Og þar sem slakað hefur verið á i meöferð aflans svo sem blóðguninni á togaraflotanum, þar þarf að færa vinnubrögöin i fyrra horf, áður en þau valda meiri skaða en orðið er. Menn skulu gera sér það ljóst strax, að þvi aöeins höldum við velli á mörkuðunum að við vöndum alla meðferö á fiskinum frá fyrsta handtaki um borð i skipunum til siðasta handtáks á vinnslu- stöðvum i landi. I þessari vinnslu- kveðju verða allir hlekkir að vera jafnsterkir svo árangur geti orðiö viðunandi. A styrjaldarárunum hrakaði meöferö á fiski miðaö viö það sem áður var á Islandi og miða ég þá viö þann tima þegar saltfisk- verkun stóð hér á landi með mestum blóma. Við höfum svo veriö að sækja á i bættri meðferð á fiski á ýmsum sviöum nú i siðasta hálfan annan áratug. En þó vantar mikið á að vöru- vöndunarmál I okkar fiskfram- leiðsiu séu komin i viðunandi horf. Þar þarf ennþá að sækja á brattann og gera betur á ýmsum sviöum. Sú afturför sem orðið hefur á blóðgun fisksins um borð i togurunum siðustu árin og ég hef gert hér i þessum þætti að sérstöku umræöuefni, hún spáir ekki góðu ef þannig verður fram haldið. Þessa ábendingu mina um óviðunandi vinnubrögö ber þvi að skoða sem viðvörun til þeirra sem þarna hafa mestra hagsmuna að gæta. Fiskveiöar ásamt fjölbreyttri fiskvinnslu, hafa skilyröi til að standa undir góðum lifskjörum hér á landi, sé vakað yfir öllum þáttum okkar sjávarútvegs og hvergi slakaö á gæðakröfum i meöferö á fiskinum. Þetta hlýtur á hverjum tima að verða veigamikill þáttur i hinni fjárhagslegu afkomu fyrir- tækja. Hinsvegar veröur að tryggja þaö gegnum fjármála- stjórn rikisins á hverjum tima, aö afkoma vel rekins sjávar- útvegs sé viöunandi, þannig aö hann sé fær um að byggja sig upp sjálfur gegnum afkomu bestu áranna. I þessu sambandi getur oröið nauösynlegt að tryggja meö lög- ciöf. aö fjármagn sjávarútvegs- ins haldist innan hans sjálfs, en sé ekki dælt út I óskyldar starfs- greinar þegar vel gengur. Sjávar- útvegur á Islandi hlýtur um langa framtiö að verða sú undirstaöa I okkar þjóðarbúskap sem treysta veröur á. Þessvegna mega launakjör annarra starfsstétta sem beint og óbeint lifa á sjávar- útveginum, ekki vaxa launa- kjörum fiskvinnslufólks og sjó- manna yfir höfuð, eöa aö þjón- ustustörfum sé hlaðið upp án til- lits til þarfa og getu þeirrar und- irstöðu sem sjávarútvegur er og veröur um langa framtlð. 31/3 1980. Fiskveidar og fiskvinnsla Allir sjómenn á Islenska fiski- skipaflotanum þurfa að vita, að góð blóögun á fiskinum er undir- staða sem veröur aö byggja á I allri fiskverkun. Sé þessi nauð- synlega undirstaða á einhvern hátt vanrækt, þá kemur það fram I lakari hráefnisgæöum og verri nýtingu. Mér er það ljóst að það er ekki vinsælt aö vanda um við menn, en það veröur þó aö gerast, þegar það er að verða algengt að sjómenn framkvæmi blóðgun á fiski um borð I togurum á eftirfarandi hátt: Fiskurinn er hálsskorinn og samtimis ristur á kviðinn og tekiö innan úr honum; siðan gengur hann I þvottakariö. Þetta eru röng vinnubrögð. A þennan hátt tæmast ekki æðar fisksins af blóði til fullnustu. Nýting fisks sem þannig er með farinn, verður bæði viö flökun.i frystingu,svo og við flatningu i salt, lakari en efni standa til væri hann rétt blóðgaður. Vart verður blóöæða i þunnildum slíks fisks, sem verðfellir hann á milli gæðaflokka sem saltfisk. Og i vinnslu frysti- húsanna nýtist fiskur sem þannig er ranglega blóðgaður talsvert lakar heldur en rétt blóðgaður fiskur. Þessu til viðbótar veröur svo geymsluþol fisks sem Isvarins hráefnis talsvert styttra, ef æöar hans tæmast ekki af blóði. Rétt blóðgaður fiskur Rétt blóögaður fiskur, er sá fiskur sem látinn er liggja hreyf- ingarlaus eftir blóðgun þar til blóðæðar hans eru tæmdar af blóði. Þá fyrst má rista fiskinn á kviðinn og fara innan i hann. Svo lengi aö kippir merkjast i fisk- holdinu, þá hefur fiskinum ekki fullkomlega blætt út. Mér er það vel kunnugt, að hin ranga blóðgun á fiski sérstaklega um borð i togurunum hún er réttlætt með þvi, að þetta sé mikið fljótlegri aðferð, og aö ekki vinnist timi til réttrar blóðgunar þegar mikið veiðist, meö þeim mannafjölda I skipshöfn sem nú er algengust á togurunum. Slika skýringu er ekki hægt að taka gilda, þvl sé skipshöfn það fámenn aö hún komist ekki yfir að vinna verkin eins og nauðsyn ber til aö vinna þau, þá verður að fjölga mönnum um borð. Ef við ætlum okkur að lifa I þessu landi af fiskveiðum og fisk- vinnslu sem miklum atvinnuvegi sjóinn I stað þess aö nýta hana i dýra vöru. Sé togari ekki lengur en eina viku að veiðum, sem heföi þurft að lögbinda hér fyrir löngu, þá er lifrin úrvals hráefni til niöursuðu með þvi að setja hana i plastpoka og isa siðan pokana niður i venjulega fiski- kassa. Þetta er ekki sagt út I bláinn, þvi að slika meðferð á lifur er kominn góð reynsla, hjá lifrarniðursuðuverksmiöju þeirri sem norska matvælafyrir- tækið Staburet rekur viö Lófót. Og markaður fyrir niðursoðna lifur,sérstaklega léttreykta, hefur verið meiri en hægt hefur veriö aö fullnægja á undanförnum árum. Það er kominn tlmi til að stöðva þá ómenningu sem hér hefur viðgengist að kasta lifur i sjóinn I staö þess aö nýta hana. Og ef þeir sem rába togaraútgerö sjá ékki sóma sinn I þvl að hirða lifrina og nýta hana, þá veröur rlkisvaldiö að grlpa inn I og banna að lifur úr fiski sé hent aftur I hafið, þvi þaö er ómenning, sem ekki er sam- boðin fiskveiði- og fiskvinnsluþjóð með langa þróun að baki. Með þvi að nýta alla lifur togaranna árið um kring, þá er kominn I landinu grundvöllur undir mikiö full- komnari lifrarvinnslu bæði til niöursuðu og lýsisvinnslu, en nú er fyrir hendi. Það er þvl algjör- lega óforsvaranlegt frá þjóðlags- legu sjónarmiði að nýta ekki þennan iðnaðarmöguleika til full- nustu eins og efni standa til. Samrœmi þarf að vera á milli veiða og vinnslu A s.l. sumri kom það átakan- lega fram i dagsljósið hve mikið skorti á, að nauðsynlegt samræmi væri á milli fiskveiða annars- vegar og fiskvinnslunnar i landi hinsvegar. Fiskur safnaðist fyrir i móttökum frystihúsa sem ekki höfðu undan I vinnslunni, sérstaklega á þeim tima þegar sumarfrl starfsfólks stóö yfir og húsin að hluta starfrækt með óvönu fólki, eða i sumum til- fellum vantaði beilinis fólk til þess að hámarksafköstum yrði náð. Af þessum völdum verð- rýrnaði nokkuð af hráefni sem komiö hafði að landi i forsvaran- legu ástandi sem efni I gæöavöru, vegna þess að biöin eftir vinnslu varð of löng. I nokkrum tilfellum urðu beinlinis stórskemmdir á hráefni sökum of langrar geymslu. Svona mistök verður að fyrirbyggja, þvi þau eru vel viðráöanleg, með góðri skipu- lagningu. Ég hef áður I þessum þáttum bent á að nauösyn ber til, að setja reglugerð um hámarksúti- verutima fiskiskipa sem veiöa i is, en það mundi stuðla að lengra geymsluþoli fisks i landi. Hér i þessum þætti hef ég lika bent á, aö röng aðferö við blóðugun um borð I togurum okkar. afkasta- mestu veiðiskipum flotans, veldur tvennskonar skaða., Annarsvegar lakari nýtingu á hráefninu, sökum þess að æöar fisksins tæmast ekki fullkomlega. Þetta veldur mestum skaða á þunnildum fisksins. Hinsvegar hefur svo fiskur með ekki full- komlega blóðtæmdar æöar minna geymsluþol, en sá sem rétt er blóögaður. Aukinn hraði I aögerð Jóhann J.E. Kúld telur aö afturför hafi oröiö i blóögun á fiski hjá sjómönnum. Hér eru menn aö blóöga. og við fiskvinnslu getur verið góður að ákveðnu marki, svo lengi sem hann veldur ekki skaða á hráefninu eöa fullunnu vörunni. En sá aukni hraði sem næst við hina röngu blóögun um borð i togurunum þar sem það er sam- einað að blóöga fiskinn og fara innani hann, sá hraði er of dýru verði keyptur og veldur skaöa. Sjómenn, útvegsmenn og fisk- stöðvaeigendur, ásamt þjóðinni allri eiga mikið undir þvi, að við veiðar og vinnslu sé rétt staðiö að málum og þau ein vinnubrögð séu viöhöfð sem besta fjárhags- lega afkomu gefa. Allt sem rýrir nýtingu á hráefni ber þvi að varast, en undir þab flokkast tvlmælalaust hin ranga blóðg- unaraðferð um borð I Islenskum togurum. Harðnandi samkeppni frá hendi Kanadamanna framundan Allt fram á slðustu ár hafa Kanadamenn staðið að baki okkur islendingum I meöferö á fiski bæði um borö I skipum svo og á fiskvinnslustöðvum I landi. En þetta hefur verið að breytast siöustu árin, og stefnir nú allt i þeim efnum til bættrar meðferðar. I gangi er nú áætlun um stórauknar fiskveiðar Kanadamanna á austurströnd- inni og reiknað er með að heildar botnfiskafli Kanadamanna verði kominn upp i 700 þús. tonn árið 1985. En samhliða auknum afla er lögð á það mikil áhersla að auka fiskigæðin með bættri meöferö á sjó og i landi. Til aö hrinda þessu 1 framkvæmd á sem skemmstum tima hefur að undanförnu verið lögð á það áhersla að fá til starfa i Kanada annarra þjóða menn sem skarað hafa frammúr I meðferð á fiski á sjó og i landi, og voru nokkrir slikir ráönir frá Noregi á s.l. ári. Það er þvi áreiðanlega betra fyrir forráðamenn i fisk- i framtiðinni, þá er ekki leiðin sú að slaka á vöruvöndun oe íaka upp vinnubrögð þeirra sem aftar- lega hafa staðið i meöferð á fiski, en það er einmitt verið að gera með hinni röngu blóðgun. Margir hafa skrifaö um nauðsyn á betri nýtingu á fiskhráefninu, sérstak- lega i frystihúsunum þar sem hún hefur verið of misjöfn. En menn þurfa að gera sér ljóst, aö til þess að hámarksnýting fáist i fisk- vinnslunni, þá veröur vöruvönd- unin að byrja á sjónum viö veið- arnar og einn veigamikill þáttur þar, er að fiskurinn sé rétt blóögaður. Með rangri blóögun, og þar með slakari vöruvöndun, er verið að grafa undan velgengni okkar sem fiskveiði- og fisk- vinnsluþjóðar en þá þróun er nauðsynlegt að stööva. Að henda verðmœtum í sjóinn Það hefur viögengist til margra ára, að mestallri lifur úr fiski togaranna hefur verið hent i Siglaugur Brynleifsson skrifar um bækur: við Breiðafíörð Játvarður J. Júlfusson: Umleikinn ölduföldum. Agrip ættarsagna Hergilseyinga. Skuggsjá 1979. Játvarður Jökull Júliusson skrifar þessa bók sína um örlög fólks viö Breiöafjörö af ræktar- semi, virðingu og ást og næmum skilningi á samspili þeirra þátta, sem ollu örlögum þess. Sagn- fræðilegur skilningur hans kemur glöggt fram i inngangsköflunum, þar sem hann rekur ástæðurnar fyrir samantekt sinni og dregur upp mynd samfélagsins i stórum dráttum. Höfundurinn rekur at- buröarásina innan vissra ætta við Breiöafjörð. Heimildir segist hann sækja aö mestu til Gisla sagnaritara Konráðssonar, en hann setti saman rit um Barð- strendinga og Flateyinga m.a. Ritið hefst á kaflanum ,,I hópi leiguliða”, en þegar frásögnin hefst á 17. öld var svo ástatt að meginhluti þeirra sem stunduðu búskap hér á landi voru leigu- liðar, rúml. 90% bænda. Vinnu- fólk var fjölmenn stétt og þegar illa áraði jókst stdrlega hópur vergangsmanna, þótt fjöldi þeirra yrði þó aldrei slikur sem Fólk hann var á sama tima viöa i Evrópulöndum. Gunnar heitir sá sem fyrstur kemur til sögunnar að viöurnefni Baröstrendingur. Höfundur álitur að Gunnar þessi og Gunnar Jóns- son bóndi á Auöshaugi á Hjaröar- nesi sé sami maðurinn og siðan freistar hann þess að leiða likur að hverrar ættar móöir Gunnars hafi veriö, en hún hét Bergljót Ormsdóttir, og er hennar og Gunnars getið I manntalinu 1703. Höfundur ætlar aö Gunnar þessi sé afkomandi Hólmara I móður- ætt sina, en þeir frændur voru hirðstjórar hér á landi á fyrri hluta 15. aldar. Steinunn dóttir Gunnars á Auöshaugi giftist Ólafi n. Bjarnasyni frá Haukabergi á á Barðaströnd og átti með honum m m.a. Eggert I Hergilsey, en frá honum og systkinum hans og afkomendum þeirra ,,segir nokk- uð á blöðum þessum...” Ólafur og Steinunn hófu búskap i Tungumúla á Baröaströnd og gekk sú saga af Steinunni að hún hafi smalað sjálf sauðkindum þeirra hjóna og var nefnd „húsmóöirin i hjásetunni”. Tungumúli var kirkjujörö frá Haga samkvæmt Jaröabók A.M og P.V. Þau Steinunn og Ólafur flytjast slöan búferlum frá Tungumúla I Flatey og höfðust viö þar I Vesturbúðum. Þar hefst saga Eggerts ólafssonar sem er kenndur viö Hergilsey og er hann aðalpersóna þessarar bókar ásamt konum sfnum og afkomendum. Játvarður rekur jafnframt frásögninni af uppvexti Eggerts, sögur og ættir þeirra einstaklinga sem siðar snerta sögu Eggerts* þessi þáttur fyllir samtiöar. myndina, því að auk ættfærsla er einnig fjallað um kjör og hag viökomandi. Eggert nemur slðan land i Hergilsey, en eyjan hafði þá verið notuð sem selstaða Flateyjar- bændaog verið óbyggð I þrjár ald- ir eða lengur. Eggert auðgaöist brátt af sjósókn sinni og i Móðu- haröindunum varð hann viða kunnur fyrir að flytja örbjarga fólk af vergangi út I Oddbjamar- sker, alls sextiu eöa fjötiu manns og „næröi þetta fólk allt eigin hendi, skammtaði þvl sjálfur”. Eggert vissi að til þess að koma örbjargafólki sem orðiö hefur aö þola langvarandi hungur, til heilsu, þarf nákvæma skömmtun matar fyrst i stað, enda lifði þetta fólk allt af. Viða vildi það brenna við, aö þegar hungrað vergangs- fólkið komst I mat, þá var farið of geist og fólkið hrundi niöur. Þetta geröist undir Jökli og i Bolungarvik og víðar. Mannlýsingar Játvarðar eru margar hverjar með miklum ágætum, hann lætur persónurnar lýsa sjálfum sér með viöbrögðum sinum eða snjöllum tilsvörum og umsagnir hans um persónurnar, málfarið og næmleikinn bera listamanni ritaðs máls vitni. Innlifun hans á tiðarandann, umhverfiö, lifsbaráttuna og persónuskilningur hans endur- Játvarður Jökull Júliusson lifga þessa löngu liðnu tima á þessum blaðsiðum. Efnið er stór- brotiö, stöðug barátta við óbllð náttúruöfl, hrikalegar slysfarir og lífshlaup þeirra, „sem gæfan átti við erindi næsta fá”, dauöinn var þessu fólki alltaf á næstu grösum, en einnig vorkoman, iöandi fuglinn, græn jörðin oglífs- björgin úr sjó og af landi. Játvarðurrekur siöan ævihlaup afkomenda Eggerts og skyld- mennahans og þeirra allra sem á einhvern hátt tengjast ættum hans og örlögum. Fjöldi manna og kvenna koma hér viö sögu, og þaö furðulega er að höfundi tekst að blása i það lifsanda, það sem á annaö borð snertir at- buröarásina. Höfundur segir i formála: „Veruleikinn i lifinu er stundum skáldlegri harmleikur eða skáld- legra afrek en á nokkurs manns færi væri aö hugsa upp” og hon- um hefur tekist aö koma þessum veruleika þriggja alda til skila. „Hann hefur skilaö arfi for- feöranna vel áleiöis til framtiöar- innar”. Með þessari samantekt sinni hefur Játvarður Jökull gert minnisstæöa mynd af mannllfi við Breiðafjörð i þrjár aldir, alhliöa mynd sem er ekki á færi annarra að gera en manna sem eru f æddir sagnfræðingar og hafa notiö þess besta af arfi forfeöranna i uppvexti og ræktaö þann garö af trúnaöi og virðingu.

x

Þjóðviljinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.