Þjóðviljinn - 19.06.1980, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 19. júni 1980
DJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjódfrelsis
útgefandi: útgáfufélag ÞjóBviljans
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann
Riutjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan Olafsson
Fréttastjóri: Vilborg Harftardóttir.
Auglysingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaftur Sunnudagsblafts: Þórunn Sigurftardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóftsson
Afgreiftsiustjóri: Valþór Hlöftversson
Blaftamenn: Álfheiftur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guftjón Friftriks-
son.Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
iþróttafréttamaftur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Safnvörftur:Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigríftur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guftrún Guftvarftardóttir.
Afgreiftsia: Kristln Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Sigurftardóttir.
Slmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlftur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Bárftardóttir.
Húsmóftir: Jóna Sigurftardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pólsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guftmundsson.
Ritstjórn, afgreiftsla og auglýsingar: Slftumúla 6, Reykjavlk, simi 8 13 33.
Prentun: Blaftaþrent hf.
Konur á tslandi
q Jaf nrétti kynjanna er til umræðu í dag, 19. júní. Nú
er sérstaklega spurt hvað miðað hafi sfðasta áratuginn.
Ef til vill var vísbendingu um það að eitthvað haf i gerst
að fá í útvarpsmessu sem f lutt var á þjóðhátíðardaginn.
Þar var leitað orsaka fyrir upplausn og lausung í landi
og sökudólgurinn f undinn í þverrandi virðingu fyrir hús-
bóndavaldinu. Einhvers hljóta þeir aðsakna sem nú vilja
endurreisa virðingu húsbóndans á heimilinu. Og þykir
það brýnna en að ef la gagnkvæma virðing fyrir rétti og
stöðu hvers einstaklings innan f jölskyldunnar.
• Mála sannast er það að karlaveldið stendur enn
óhaggað á heimilum og í valdastöðu þjóðfélagsins eins
og verið hef ur f rá upphaf i byggðar í landinu. En það eru
vissulega gerðar atlögur að því og menntunarbyltingin
heggur að undirstöðum þess. Engum yrði það meir tii
góðs en körlum sjálfum ef veldi þeirra minnkaði. Á
Sturlungaöld, þeirri öld sem „karlmennskan" reis hæst,
keyrðu karlar þjóðveldið í ógöngur og glötuðu sjálfstæði
sínu í innbyrðis hjaðningavígum og valdabaráttu. Þær
hefðu varla farið þannig að ráði sínu þær Sigríður Jóns-
dóttir, Kirkjubæjarhúsfreyjan á Síðu, og „jarlsfrúin"
Gró Álfsdóttir,hefðu þær ríkt í kvennaveldi á þeirri öld.
• Margt hefur áunnist á síðasta áratug. Konur hafa
sótt meira út í atvinnulífið, feður hugsa meira um börn
sín, menntun kvenna hef ur aukist og það er mun algeng-
ara að þær af li sér starfsmenntunar. ( stúdentsárgöng-
um þeim sem nú útskrifast er jafnræði með körlum og
konum. Ef til vill er sókn kvenna til jafnréttis í námi
helsta einkenni síðasta áratugs.
• ( öðru hef ur minna miðað. Launajafnréttislögin f rá
1962 hafa aldrei komist i framkvæmd i raun, og er alls-
staðar smogið f ramhjá þeim. Konur eru í verstu störf un-
um enn og þeim sem verst eru greidd. Mikið skortir á að
jafnrétti sé innan f jölskyldu og heimilis, og afleiðing er
oftar en ekki tvöfalt vinnuálag fyrir konurnar.
• Ekki má þó vanmeta þá hugarfarsbreytingu sem
átt hefur sér stað og vel má hyggja að því að hún gerir
ekkert síður vart við sig hjá miðaldra fólki sem lokið
hefur uppeldishlutverki sínu heldur en hjá ungu fólki
sem er að byrja það. Konur á (slandi hafa líka verið sér
vel meðvitandi um gildi hins táknræna í jafnréttisbar-
áttu sem annarri pólitískri baráttu. Þannig hófu þær
kvennaáratug Sameinuðu þjóðanna með allsherjarverk-
falli í einn dag svo heimsathygli vakti. Á miðjum
kvennaáratug Sameinuðu þjóðanna verða enn táknræn
kaflaskipti með því að kona er í framboði til embættis
forseta Islands.
• Margar konur gegna nú þýðingarmiklum ábyrgðar-
stöðum í þjóðfélaginu og ferst það vel úr hendi. Þó er
hlutfallið miðað við það sem annarsstaðar gerist í
Vestur-Evrópu skammarlega lágt. Hvað sem því líður
sjást þess nú hvarvetna merki að konur hafa meiri
kjark, og eru óhræddari og áræðnári en áður við að
standa á sínu. En margt er þeim andstætt. Ætli það sé
ekki nærri lagi að kona þurfi að sanna að hún sé karl-
mönnum f remri ætli hún að gera tilkall til að vera metin
til jafns við þá. Þá letur það áreiðanlega margar að kon-
ur í ábyrgðarstöðum eru mjög undir smásjá og mistök
þeim síður fyrirgefin en körlum. Síðast en ekki síst
veigra margar konur sér við að taka þátt í opinberri
valdastreitu á forsendum karlaveldisins. Þær vilja
ógjarnan fórna sínum eigin stíl og tilfinningum til þess
eins að falla inn í leikreglur karlaþjóðfélagsins.
• Ef litið er til annarra átta sést að það er ekkert
sjálfsagt mál að ætíð miði áfram í jafnréttismálum.
Öfsatrúarmenn í Arabalöndum herða á kvennakúgun og
reyna jafnhliða að múta Vesturlandabúum til þess að
þegja um þetta grimma afturhald. Fleiri ógnvekjandi
dæmi mætti nefna.
• Hér heima er það brýnt verkefni að knýja stjórn-
málaf lokkana til þess að setja saman samræmda stefnu
í málefnum fjölskyldunnar í víðasta skilningi. Sam-
félagið hefur á engan hátt komið nægilega til móts viö ný
jafnréttisviðhorf og breytta atvinnuhætti. Af því leiðir
aðsá vandi sem ber aö leysa með samhjálp heildarinnar
hefur verið fluttur inn á heimilin og eftirlátinn
einstaklingum hverrar fjölskyldu. Það er þessi þróun
sem margan er að sliga og slíta í sundur, en ekki
þverrandi virðing fyrir húsbóndavaldinu.
— ekh
Hlrippt
Fróðlegt?
í slöasta Reykjavikurbréfi er
Solsjenitsin mjög á dagskrá.
Þar er meöal annars vikiö aö
ummælum eftir undirritaöan og
segir þar:
„I þessu samhengi heföi veriö
frtíölegt aö sjá ummæli Solsjen-
itsins um eftirfarandi orö i bók
Arna Bergmanns, Miöviku-
dagar i Moskvu: „Og þótt
undarlegt megi viröast eiga viö-
horf hans (Solsjenitsins) mörg,
þrátt fyrir allt, fleira sameigin-
legt með gagnrýni nývinstri-
sinna á þróun vestrænna sam-
félaga en ætla mætti”.
Bréfritari gerir sér bersýni-
lega ekki grein fyrir þvi hvað
hér er átt viö, og er sjálfsagt aö
reyna aö bæta úr þvi.
Siðferðilegt mat
Þaö liggur I augum uppi, að i
mörgum greinum er mikiö djúp
staöfest milli manna eins og
Solsjenitsins, sem þykir venju-
legir kratar stórhættulegir
undanlátsmenn, og svo nýja
vinstrisins svonefnda. En þaö
sem þessir óliku aöilar geta átt
sameiginlegt er fyrst og fremst
þaö, aö i dómum um vestræn
samfélög samtimans meta þeir
frammistööu þeirra ekki fyrst
og fremst á efnahagslegan
mælikvaröa, heldur siðferði-
legan. Bæöi nývinstrimenn og
hinn rússneski útlagi hafa ekki
sérlega mikinn áhuga á fram-
leiöslutölum, hagvexti og fleiru
þesslegu. Þvert á móti: þeir eru
tortryggnir á svokallaö neyslu-
kapphlaup, sem Solsjenitsin
finnst aö smækki menn, afvopni
gegn hinu illa og snúi hjarta
þeirra frá Krisi. En nývinstri-
menn margir hverjir telja aö
sama kapphlaup splundri
mannlegri samstööu og sam-
hjálp.
Austur
og vestur
Iþvi köldu strlöi sem nú er
hafiö af fullum krafti hafa
margir veist harölegaaöGiscard
d’Estaing Frakkaforseta fyrir
aö skjótast til Varsjár til aö
ræöa viö Brésnjéf — án þess aö
ráögast um þaö viö nokkurn
bandamann sinn og án þess aö
koma aftur með neinn þann ár-
angur sem sýnilega mætti telj-
ast eöa jákvæöur.
I grein sem viö rákumst á
fyrir nokkru i vikuritinu Le
Nouvel Observateur er aö finna
nokkuö fráölega athugasemd,
sem gæti veriö hluti skýringar á
viöhorfum Giscards (þaö skal
tekiö fram, aö greinin er eldri
en Afganistanmálin og þaö sem
þeim fylgdi). Þar segir á þessa
leiö:
Moskva hefur endanlega glat-
að öllum geislabaug sem „fyrir-
mynd” róttækum öflum i Ev-
rópu, og á seinni árum hefur
byltingarorðstfr Sovétrikjanna
einnig beöiö mikinn hnekki i
rlkjum Afríku og Asiu. Sjálf sú
mynd sem Evrópumenn al-
mennt gera sér af Sovétrikj-
unum hefur tekiö stórfelldum
breytingum. Um þetta hefur
m.a. fjallað þekktur sérfræö-
ingur f samskiptum austurs og
vesturs, Pierre Hassner (i bók
sem heitir „Western European
Perception of the USSR”).
Hann ræöir meöal annars um
þaö, aö sovétf jandskapur
menntamanna Evrópu, sem
seint um siöir geröu sér grein
fyrir alræöinu i Sovétrikjunum,
samsvari með einkennilegum
hætti vissum sovétvinskap
rikisstjórna og viöskiptahölda.
Þeir leggi stund á slikan vin- “
skap i nafni raunsæis og alþjóö- I
legrar verkaskiptingar i efna- I
hagsmálum — og stundum i J
anda einskonar þrár eftir lögum
og reglu, sem ber sterkan I
fúkkaþef „Bandalagsins helga” I
Athyglisvert. Allavega er það J
ljtíst aö evrópskir menntamenn .
hafa aldrei veriö gagnrýnni á J
sovéskt þjóöfélag en nú um ■
stundir — hvort sem sú gagn- I
rýni er stunduö frá hægri eða |
vinstri. Hvort þær taugar sem .
gæslumenn hins óbreytta >
ástands geta boriö til hvers I
annars, hvort sem þeir sitja I |
valdastólum i Parisog Bonneba .
Moskvu, veröa sterkari' þeirri •
firnaspennu sem hlaöist hefur I
upp I samskiptum austurs og |
vesturs aö undanförnu — þaö ■
skal hinsvegar ósagt látiö.
Lítið spennandi \
Peter Jenkins skrifar I siðasta I
Guardian Weekly um kosninga- |
baráttna milli Ronalds Reagans 1
og Jimmy Carters, sem hann ■
spáir aö veröi mjög persónuleg |
og illkynjuð. En hann telur aö 1
þótt aö þessir tveir keppinautar I
sýnist um margt ólikir, hafi ■
óllkan pólitiskan stfl, þá sé mis- |
skilningur aö gera ráö fyrir þvi I
aö stjórn Regans mundi veröa I
svo um munar ööruvisi en ■
stjórn Carters. Hvaö sem ööru I
liöur, segir Jenkins er þaö svo, I
aö þegar kemur aö skoöunum 8
þeirra á kapitalisma, frelsi eöa *
eöli hinnar sovésku hættu, þá er B
munurinn á þeim miklu minni I
en til dæmis á Margaret That- J
cher og James Callaghan.
Jenkins segir að Bandarikja- I
menn séu ekki sérlega hrifnir af |
þvi aö eiga kost á þessum ná- ,
ungum tveim, finnist það litt ■
spennandi.
— ág 1
09 skorié
Norrænt kristilegt
framhaldsskólamót
haldid á Akranesi
í sumar, dagana 25. júli-1.
ágúst, stendur Kristilega skóla-
hreyfingin fyrir norrænu
framhaldsskólamóti á Akranesi.
A hverju sumri koma saman
400—500 framhaldsskólanem-
endur frá öllum Noröurlöndunum
á norrænt kristilegt framhalds-
skólamót, SUM („Skole-ung-
domsmöte”)
Kristilegu skólahreyfingarnar
á Noröurlöndum standa fyrir
þessum mótum og skiptast þær á
um aö halda þau. Aö þessu sinni
kom það i hlut Islendinga aö
halda mótiö. Þetta er fyrsta skipti
sem slikt mót er haldiö hér á
landi, en áriö 1975 var haldiö i
Reykjavik norrænt kristilegt
stúdentamót af sömu aöilum.
Stúdentamótin eru eins og nafniö
gefur til kynna miöuð viö háskóla
fólk en „SUM”-mótin eru miöuö
viö framhaldsskólanemendur, en
aldurstakmark er 15 ár.
Undanfarin ár hafa 20—50
íslendingar fariö á SUM-mót á
hinum Noröurlöndunum og
kynnst unglingum á slnu reki
viöhorfum þeirra og áhugamál-
um.
Yfirskrift mótsins á Akranesi
er GUÐ AÐ STARFI og verður
það efni tekið fyrir á kvöldsam-
komum — sem eru öllum opnar —
mun biskup Islands hr. Sigur-
björn Einarsson fjalla um efniö
fyrsta kvöld mótsins. Fjóra
morgna mótsins mun
framkvæmdastjóri norsku skóla-
hreyfingarinnar, Anfin Skaa-
heim, taka fyrir efniö, þá munu
þátttakendur skipta sér niður I
litla umræöuhópa þar sem rætt
veröur aðalefni mótsins og ýmis
önnur sem tengjast kristinni trú.
A mótinu veröur boöiö upp á
skoöunarferöir um nágrenni
Akraness, fjallgöngur, bátsferöir
um Hvalfjörö, flugferöir, föndur
og kórsöng' einnig veröa leiknir
landsleikir i hinum ýmsu iþrótta-
greinum svo eitthvað sé nefnt.
Bækling og allar nánari upplýs-
ingar er aö fá á skrifstofu Kristi-
legu skólahreyfingarinnar aö
Freyjugötu 27, s: 28710.