Þjóðviljinn - 09.07.1980, Síða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 9. júli 1980.
MOWIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Otgefandi: Otgáfufélag Þjóðviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan ölafsson
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ölafsson.
Umsjónarmabur Sunnudagsblaós: Þórunn Siguróardóttir
Rekstrarstjóri: (Jlfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: AlfheiÖur Ingadóttir, Einar örn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvöröur:Eyjólfur Arnason.
Augiýsingar: Sigrföur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa :Guörún GuÖvaröardóttir.
Afgreiösia: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir
Simavarsla: ölöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir*
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
(Jtkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavfk, simi 8 13 33.
Prentun: BlaÖaprent hf.
klippt
Skeggöld, skálmöld
• Blöðin eru þessar vikur full með vangaveltur um
það, hvort það sé gagnlegt eða skaðlegt að Giscard
d'Estaing Frakklandsforseti og Helmut Schmidt, kansl-
ari Vestur-Þýskalands, hafa með ekki löngu millibili
farið í austurátt til funda við sovéska ráðamenn.
Schmidt kom að sönnu aftur með einskonar tilboð frá
Brésnjef um aðteknar verði upp viðræður um takmark-
anir á staðsetningu meðaldrægra eldflauga, búinna
kjarnaoddum, í Evrópu. En síðan þá hafa menn ekki get-
að komist að niðurstöðu um það, með hvaða skilmálum
Sovétmenn fallast á slíkar viðræður eða hvernig beri að
túlka þá tengingu á samþykkt við nýjum Nato-eldf laug-
um og samningstilboði til Moskvu, sem Schmidt hafði
einmitt á sínum tíma beitt sér fyrir. Endurvakið kalt
stríð hefur þegar valdið þeim samgönguerfiðleikum, að
þeir sýnast jafnan hafa betur í austri og vestri sem
reyna að eyða samningum og samningstilboðum.
CÞað hefur verið áberandi þessar sömu vikur, að
bandarísk stjórnvöld hafa verið afar tortryggin á við-
leitni evrópskra ráðamanna til að halda opnum samn-
ingaleiðum austur á bóginn. Sjálfsögð viðleitni Frakk-
landsforseta og kanslarans þýska til að hafa sem mestan
hemil á kjarnorkuvígbúnaðarkapphlaupi i Evrópu hef ur
verið óspart túlkuð sem undanlátssemi og allt að því
svik. Þegar Schmidt ítrekaði fyrir Moskvuheimsóknina
þá afstöðu sína, að hann teldi það nytsamlegt f riði ef að
báðir aðilar létu það vera að setja upp nýjar eldflaugar
næstu þrjú árin, þá fékk hann viðvörunarbréf f rá Carter
sem Schmidt taldi svo lítilsvirðandi, að hann sagði í
bræði: Við erum þó ekki fimmtugasta og fyrsta ríki
Bandaríkjanna!
# Haukar ráða ferðinni I Moskvu og Washington.
Afganistanævintýrið, sem ekki sér fyrir endann á, er af-
leitur vitnisburður um dómgreind sovéskra leiðtoga og
snýr friðarhjali þeirra upp f napurt sjálfsháð. f
Bandaríkjunum notar bandalag herforingja og her-
gangnaiðnaðar tækifærið til að brýna klærnar: Það er í
Bandaríkjunum að nú er rætt opinskátt um kosti þess að
segja upp gagneldf laugasamningnum frá 1972, þar birta
áhrifaríkir herfræðingar skilgreiningar á því hvernig
hægt sé að sigra Sovétríkin í kjarnorkuvopnastríði og
drepa „aðeins" 20 miljónir manna. Og það er í
Bandaríkjunum að hatrammir hægrisinnar eygja mögu-
leika á kosníngasigri í haust: Ronald Reagan og það lið.
# Við þessar aðstæður er það einkar þýðingarmikið, að
áhrifamenn Vestur-Evrópu haldi sönsum, og reyni með
sínum hætti að sporna við þeirri kaldastríðsþróun sem
endanlega gerir ekki annað en brjóta niður hindranir á
vegi beinna vopnaskipta. Það er að sönnu Ijóst, að mögu-
leikum þeirra eru takmörk sett af þeim aðstæðum sem
glíma risanna skapar, en engu að síður hefur það verið
jákvætt, að þeir hafa verið gagnrýnir á sovéskan fag-
urgala og bandarískar brýningar.
• Því annað er að sönnu þarfara í þessari þröngt settu
álf u í skotlínu allra eldf lauga, en brýna ráðamenn til enn
meiri hörku, enn meiri vígbúnaðar, enn meiri óbilgirni.
Þessar karlmennskudyggðir kalda stríðsins sýnast til
þess fallnar að skjóta illum f jendum skelk í bringu, en
það er alls óvíst að þær nái einu sinni þeim árangri.
Miklu líklegra er að þær magni upp þær víxlverkanir
sem í versta tilfelli leiða til gjöreyðingarstríðs. En alla-
vega til þess, að vestanmegin verður enn minna svigrúm
en ella til að leysa ýmisleg brýn félagsleg vandamál —
og svo þess, að um austanverða Evrópu munu lifskjör
einnig versna og mannréttindabarátta verður torveldari
en nokkru sinni fyrr — eins og ágætur tékkneskur and-
ófsmaður sem hingað hefur komið, Zdenek Hezjlar,
tekur fram í nýlegri grein í Listy, málgagni tékkóslóvak-
ískra sósíalista í útlegð. —áb.
Heitt í Hita-
veitumálum
Nokkur hiti hefur færst i um-
ræöur um málefni Hitaveitu
Reykjavlkur vegna þess aö
hækkunarbeiðnir hennar hafa
ekki hlotið náö fyrir augum
gjaldskrárnefndar og rikis-
stjdrnar. Forráðamenn Hita-
veitunnar telja sig vera komna
i þrot og að ekki muni takast að
leggja heitt vatn I nokkur hús á
Reykjavikursvæðinu fyrir
veturinnfáist ekki fram veruleg
hækkun á gjaldskránni.
Hér er hitt á viökvæman
áróðurspunkt þvi slst af öllu
vilja IbUar á Reykjavlkur-
svæöinu gera illa við stolt sitt
Hitaveituna, og með öllu er
óverjandi aö kynda með ollu þar
sem fyrir er sllkt þjóöþrifa- og
spa rnaöarf yrirtæki.
Engu að siöur eru stjórnvöld
að reyna að damla á móti verö-
bólgustraumnum og sjálfsagt er
að gefa rökstuðningi gjald-
skrárnefndar fyrir lækkun
eða 1.4% 1974. Gjaldskrárnefnd
gerir ráö fyrir sömu vatnssölu
og I fyrra, þótt ástæða sé til að
ætla að hiín aukist um 0.5% til
1.4%.
I annan stað breytir gjald-
skrárnefnd forsendum Hitaveit-
unnar með þvl aö gera ráö fyri
44% hækkun reksturskostnaðar
milli ára, en Hitaveitan vill hafa
hækkunina 50%. Gjaldskrár-
nefnd miöar við verðlagsfor-
sendur rikisstjórnarinnar og þá
staðreynd aö i reksturskostnaði
fyrirtækja á borö við Hitaveit-
una hækka ekki allir kostnaðar-
liöir i samræmi viö verölags-
vlsitölu. Þvi til sönnunar þá
hækkaöi vlsitala framfærslu-
kostnaðar milli áranna 1978 og
1979 um 44.4% en reksturskostn-
aður Hitaveitunnar aðeins um
36.8%.
Hver er viljinn?
Georg ólafsson birtir töflu
yfir hækkunarbeiönir Hitaveit-
unnar á ýmsum liöum og
eru þær sumar svimandi háar.
Fjárhagsafkoma H.R. 1978—1980
(Allar upphæðir í milljónum króna)
Horfi
Rekstrartekjur 1978 3.247,7 1979 4.867,3 Tillðgur Tillögur G.skr.n. H.R. 6.750,0 8.800,0
Rekstrargjöld 2.251,9 3.265,4 4.330,0 4.330,0
Hagnaður 995,8 1.601,9 2.420,0 4.470,0
Hagnaður sem hlutfall af rekstrartekjum (30,7%) (32,9%) (35,9%) (50,8%)
Framlag rekstrar til eignamyndunar 1.817,4 2.916,3 3.770,0 5.820,0
Afb. lána 633,7 599,4 610,0*1 610,0*1
,Fé til ráðstöfunar 1.183,7 2.316,9 3.160,0 5.210,0
Fjárfestingar 1.251,3 1.573,7 3.550,03* 3.550,02*
Aukning veltufjár -67,6 + 743,2 . -390,0 +1.660,0
1) Samkvæmt fjárhagsáætlun
H.R. afgreiddri í mars 1980.
Þessi tala kann að breytast
eitthvað vegna gengissigs.
2) Samkvæmt áætlun H.R. 3.
mars 1980.
j beiðnarinnar um taxtabreyt-
■ ingu frá Hitaveitunni fullan
I gaum áður en tilfinningahitinn
I tekur völdin.
j Verðbólgu-
I hvetjandi
j framreikningur
Georg ólafsson verölagsstjóri
, geröi grein fyrir afstöðu gjald-
i skrámefndar I Morgunblaöinu
I 20. mal sl. og hefur röksemda-
I færslu hans hvergi verið mót-
i mælt né hún hrakin. Borgarfull-
1« trúar og hitaveitustjóri hafa aö
vlsu látiö hafa eftir sér ýmsar
fullyrðingar um nauösyn 50-60%
, hækkunar á vatnsgjaldi en þeim
| hefur hvergi nærri fylgt full-
I nægjandi rökstuðningur.
1 grein sinni færir Georg
■ ólafsson rök fyrir þvl hvers-
I vegna gjaldskrárnefnd véfengir
I framreikningsaöferðir Hita-
I veitunnar og telur þær I sjálfu
> sér verðbólguhvetjandi. Hita-
I veitan hefur vaðiö fyrir neðan
I sig og reiknar með 5% minni
I vatnssölu en I fyrra, sem gjald-
• skrárnefnd telur enga ástæöu
I til, enda aöeins einu sinni
I siðastliðin 20 ár sem vatnssalan
I hefur dregist lltillega saman,
I
L
Af þvl tilefni segir hann I
greininni:
„í ljósi þeirra miklu hækkana
sem taflan sýnir er það vissu-
lega umhugsunarefni, hver sé
raunveruleg viðleitni stjórn-
valda tilað halda niöri kostnaöi,
hvaða umfjöllun fjárhags-
áætlanir borgarfyrirtækja fái
hjá borgaryfirvöldum og hver
sé meðferð hækkunarbeiðna hjá
viökomandi ráöuneytum.”
Góð staða
Niðurstaða gjaldskrár-
nefndar viö skoðun var sú að
Hitaveitan hefði gott svigrúm til
þess að stand^ við öll fram-
kvæmdaáform sln á þessu ári
meö 10% hækkun nú og hækk-
unum slðar á árinu I samræmi
við áform stjórnvalda I verð-
bólguh jöðnun:
„Miöaö við framangreindar
forsendur geröi gjaldskrár-
nefnd eftirfarandi yfirlit yfir
fjárhagsafkomu H.R. árin 1978
og 1979 og horfur á þessu ári.
Reiknuð voru tvö dæmi um af-
komu fyrirtækisins árið 1980.
Annað þeirra miöaö við tillögu
Gjaldskrárnefndar, þ.e. 10%
hækkun vatnsgjalds og 58%
hækkun heimæöagjalda, en hitt
við beiöni H.R. um 58% hækkun
beggja gjalda. I báðum dæmun-
um var gengið út frá hjöönur
veröbólgu siðar á árinu I sam-
ræmi viö niðurtalningarleiö
rikisstjórnarinnar, og að fyrir-
tækið fái gjaldskrárhækkanir I
samræmi við hana.
51% hagnaðar-
hlutfall? !
Eins og fram kemur I yfir-
litinu jókst veltufé H.R. um 743 |
m. kr. á árinu 1979. Skýring á ,
þessari aukningu er sú, aö •
framkvæmdir uröu ekki eins I
miklar og að var stefnt. Veru- {
legur hluti þessara fjármuna er ,
þvl til ráðstöfunar á árinu.
Af yfirlitinu má ráða, að þrátt
fyrir „aðeins” 10% hækkun |
gjaldskrár getur H.R. með þvl .
að ganga á uppsafnaö veltufé I
engu að slður staðið að fullu við
fjárfestingaráform sln á árinu.
Fjárfestingaráætlunin felur I ■
sér 127% aukningu fram- I
kvæmda að krónutölu, sem aö I
magni til er nálægt 60% aukn- 1
ing.
Ef H.R. hefði verið heimiluö I
umbeðin hækkun, þ.e. um 113% I
á árinu, heföi fyrirtækiö aukið ■
veltufé hátt á annan milljarð og I
hagnaöarhlutfall samkvæmt I
yfirlitinu orðið um 51%. Slfk I
uppsöfnun fjármuna hlýtur að ■
teljast óeðlileg, m.a. vegna I
verðbólgurýrnunar fjárins, og
jafngildir I raun sóun á fjár- I
munum Hitaveitunnar.
Enda þótt varlega hefði veriö I
farið I tillögugerð, taldi Gjald- |
skrárnefnd að Hitaveitu ■
Reykjavlkur væru með henni I
tryggð viðunandi rekstrarskil- I
yröi á árinu 1980. Aö sjálfsögöu |
má ætiö deila um örfá prósentu- •
stig, þegar spáð er fram I tim- *
ann I mikilli verðbólgu, en hitt !
hlýtur þó að vera áhyggjuefni,
að verðbólguhugsunarhátturinn
skuli verða oröinn það rikjandi,
að traust opinber fyrirtæki á .
borð við Hitaveitu Reykjavlkur
reyni aö knýja fram verulega
hækkun gjaldskrár á grundvelli |
Itrustu forsendna án tillits til i
þess höfuðmarkmiðs rlkis-
stjórnarinnar aö draga úr verö- |
bólgu á næstunni.” ■
Svigrúm og
fundið fé
„Þá vaknar sú spurning,
hvort öll sú framkvæmda-
aukning sem H.R. ráögerir á
þessu ári sé jafn nauösynleg og
hvort ekki megi dreifa henni á
lengra tlmabil, t.d. byggingu
bækistöðva við Grensás en til
hennar er áætlað að verja um
340 millj. kr. á árinu. 1 tillögu-
gerð sinni gerir Gjaldskrár-
nefnd ekki ráð fyrir aö dregiö
verði úr áætluöum framkvæmd-
um, en ef sllktþætti nauösynlegt
virðist vera fyrir hendi svigrúm
til þess.
Aö lokum má benda á, að i
tekjuáætlun H.R. fyrir árið 1980
viröast hafa oröið þau „mann-
legu” mistök, aö ekki hefur
verið gert ráð fyrir neinum tekj-
um v/sölu á heitu vatni til sund-
staða borgarinnar. Gjaldskrár-
nefnd geröi ekki athugasemd
þar að lútandi, og er þvf hér um
fundiö fé aö ræöa fyrir stjórn-
endur fyrirtækisins.”
— e.k.h.
skorM