Þjóðviljinn - 18.07.1980, Side 7

Föstudagur 18. júli 1980 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7
Fátt er skemmtilegra en fá ein-
hverjar fréttir noröan og austan
frá Islandi. Þaö er svo aö i hinum
frjálsu fjölmiölum og reyndar
hinum rikisreknu hér I Vestur-
heimi eru aldrei eöa nær aldrei
lesnar, skrifaöar eöa sýndar
fréttir frá þessari undraeyju i
Noröurhöfum. Þaöer reyndar svo
aö sumir trúa þvi tæplega aö
nokkuö sé til i sögusögnum um
þetta eyriki hvaö þá aö þar sé til
fólk. Sumir hafa einhverjar hug-
myndir um löngu dauöa vikinga
og spyrja er undrunarsvipurinn
rennur af andliti þeirra er einn af
islenska kynstofninum hefur
veriö kynntur fyrir þeim: „Hvar
geymir þú hornin?”
Island
Islendingar eöa lsland er ekki,
þó svo viö höfum haldiö um
margra áratuga skeiö, miöja al-
heimsins. Og menntunarstig iön-
væddustu og rikustu þjóöa er ekki
hærra en svo aö nær engir (af
þeim er undirritaöur hefur hitt)
vita haus eöa sporö á landinu.
Suma rámar kannski i eitthvert
flugfélag meö nafni er bendir á
Iseyjuna, er hafi um tlma haft
lægstu fargjöld og jafnvel
vingjarnlegustu þjónustu á
Noröur-Atlantshafsflugleiöinni og
enn aöra er hafa gott minni,
dreymir til eldgoss er eytt hafi
manni og mús f einni borg i þessu
landi. Þaö er nú svo.
Viö hverja er aö sakast skal
ósagt látiö. En þaö kemur mér
harla spánskt fyrir sjónir hve
sumir kinverskir menntaskola-
nemendur eru betur aö sér um Is-
lensk málefni en kanadiskir eöa
bandarlskir háskólaborgarar.
Póstþjónusta.
En semsagt, I fréttaleysinu þá
kemur blessaöur Þjóöviljinn
endrum og sinnum, ekkert reglu-
legar eöa þéttar nú en meöan
send voru þrjú blöö tvisvar i viku.
Póstþjónustan kanadlska er slst
betri en sú islenska, og má þar
nefna aö ég var búinn aö lesa af
athygli allan aprilmánuö og
hálfan mai svargreinar viö gagn-
rýnisgrein og svargreinum viö
þær viö upphaflegri grein
Böövars um stefnu og skrif Þjóö-
viljans, er blaöiö meö upphafs-
greininni, aö mig minnir 23.
mars, barst 16. mai. Mér var
semsagt unnt aö fara eftir hinu
fornkveöna, er segir „I upphafi
skyldi endinn skoöa”. Hinu er
ekki aö leyna aö stundum bregst
póstþjónustan hrapallega, og
barst sunnudagur 8. júnl alla leiö
hingaö vestur 12. júni sama ár.
Fréttir
Þegar fréttirnar berast svona
misjafnlega hratt þá eru þær
lesnar 1 belg og biöu og kennir þar
þá margra grasa. Þjóöarsálin er
söm viö sig og rithöfundar eru
enn sem fyrr aö deila um keisar-
ans skegg. Viröist aöalatriöi deil-
unnar á timum hafa algjörlega
gleymst I misheppnaöri oftúlkun
á hinu pólitiska valdi. Rithöf-
undar viröast hafa gleymt þvl aö
„Sameinaöir stöndum vér en
sundraöir föllum” eöa hvaö þaö
nú var sem kerlingin sagöi.
Misskilinn vilji
En þar sem minnst var á pólitlk
þá sýnist Guömundur á Noröfiröi
ég skyldi segja á Neskaupsstaö,
ef ég man rétt frammámaöur i
forustuflokki alþýöu, vera farinn
aö ruglast nokkuö I riminu er
hann segir „Nei blessuö vertufólk
vill alltaf meiri vinnu”.Væri ekki
nær fyrir samfélagssinna (ég trúi
aö G. telji sig til þeirra) aö brjóta
máliö til mergjar. Etv. er hér um
aö ræöa spurninguna um hvort
kom fyrst hænan eöa eggiö. En
vona veröur aö svo sé þó ekki. Aö
visu er llfsgæöakapphlaupiö I al-
gleymingi og fólk vill etv. meira
en þaö þarf. En er ekki mergur-
inn málsins launamálapólitlk?
Þaö viröist vera sameiginlegt álit
fjölmargra, aö fólk lifi ekki af
einni saman dagvinnunni, allra
sist þeir er vinna I eöa viö fisk-
vinnslu. Þar meö er sköpuö þörf
fyrir ásókn I meiri vinnu, þörf
sem fólk leitast viö aö uppfylla til
aö hafa fyrir lágmarks lifsnauö-
synjum. Fólk er gert aö vinnu
þrælum. Etv. er svariö viö fólks-
fjölgunarvandamáli Noröfiröinga
aö einhverju leyti fólgiö I þessu
þrælahaldi. Væri ekki athugandi
fyrir þá þar sem samfélagsstjórn
á aö heita á helstu atvinnufyrir-
tækjum bæjarins aö reyna aö
breyta svo til aö verkafólkiö fái
réttiáta raun fyrir átta stunda
vinnudag. Hér vill etv. einhver
leggja orö I belg og benda á aö 12
stunda vinnudag þurfi, svo verk-
efni dagsins veröi lokiö. En er þaö
svo? Verkamaöur sem fer
þreyttur frá 12 stunda vinnu
hlýtur aö vakna þreyttur næsta
morgun; af þvi leiöir aö afköst
hans veröa mun minni en þann
dag sem hann mætti óþreyttur til
vinnu. Væri nú ekki athugandi aö
greiöa 10 til 12 tlma vinnulaun
fyrir átta stunda vinnu, fyrst I til-
raunaskyni. Þaö hlyti aö mega
meö góöri samvinnu setja upp tvo
hópa verkamanna, sem ynnu
hliöstæö verk, annan hópinn sem
ynni aöeins 8 stundir, hinn sem
ynni eins og tiökast hefur og mæla
vlsu veriö þess umkomnir aö
reka þar veöurathugunarstöö um
nokkur ár. Islendingar hafa I
engu gert tilkall til eyjarinnar ef
undan er skiliö gamalt bréf frá
öörum eöa þriöja áratug þessarar
aldar, en erindi þess bréfs hefur
heldur aldrei veriö afturkallaö af
lslands hálfu.
Lýðræðisleg landareign
Þegar ritaö er um landvinninga
og uppgjöf fyrir Norömönnum,
þessum ágætu frændum og vinum
sem þjóöa lengst hafa sóst eftir
sjálfstæöi okkar og reyndu fyrstir
þjóöa aö koma hér upp herstöö á
landinu, sem þá var hafnaö af
forustumönnum landsins, og
slöar fyrir atbeina þeirra meöal
annarra fengum viö blessaöan
herinn sem aöeins skyldi vera á
ófriöartimum. Nú,viö höfum hann
enn eftir 30 ár sem bendir til þess
aö nýtt þrjátiu ára striö hafi
staöiö I heiminum, aö undan-
förnu. Mergurinn málsins um
landvinninganna er grein Sig-
uröar borgarfulltrúa um lýöræöi
og landareign. Þar leyfir hann sér
aö tala upinskátt um einn horn-
stein lýöræöisins, sem er eignar-
hald á landi. Fróölegt væri aö fá
svör frá málsvörum lýöræöisafl-
anna um hverskonar lýöræöi þaö
sé aö fá prósent landsmanna skuli
hafa yfirráö yfir mörgum já fjöl-
mörgum hundraöshlutum lands-
ins. Væri ekki athugandi fyrir
Stjórnarskrárnefnd, svona um
leiö og hún fjallar um jöfnun at-
kvæöisréttar, aö lita einnig á
og einn einstakling áhrifameiri
um stjórnun félaganna. Reyndar
viröist vera aö gamla kaup-
mannavaldiö, Bogesen og hans
likar, hafi aldrei veriö sigraöir af
kaupfélögunum, heldur hafi þeir
aöeins tekiö sér nafniö kaup-
félagsstjóri I staö kaupmaöur,
rétt eins og fjöldinn allur af hátt-
settum embættismönnum
keisarastjórnarinnar var haldiö I
embættum I Sovét eftir bylting-
una og biöu slns vitjunartlma er
fylgdi I kjölfar slöari heimsstyrj-
aldarinnar.
011 eöa nær öll fyrirtæki á Is-
landi sem rekin eru undir hinu
annars svo hljómfagra nafni
samvinnu eöa almenningsveldi
hafa sligast undir nafni
og hllta nú forstjóraveldi.
Einn maöur er valinn af fá-
mennri stjórn og honum
falin öll forræöi I hendur. í fá-
mennum hreppsfélögum veröur
þessi forstj. siöan allsráöandi,
til sjós og lands. Honum tekst aö
gleyma þvi aö hann er starfs-
maöur starfsfólksins en ekki yfir
þaö settur. Og á sama hátt tekst,
þarsem ekkert er til þess gert aö
halda fólkinu vakandi um rétt
sinna, aö fá þaö til aö gleyma þvi
aö „stjórinn” er starfsmaöur
þess. Verst eru þessi dæmi þar
sem fámennar stjórnunarein-
ingar meö aöstoö bankavaldsins
hafa komiö þvl svo til leiöar aö al-
menningshlutafélög hafa veriö
gefin I hendur fárra einstaklinga
meö misnotkun á hlutafélagalög-
um og almennings-fé. Yfir slíkum
millifærsium er þagaö. Þetta
Emil Bóasson skrifar:
IFRETTALEYSI
siöan afköst og ekki slöur gæöi
eftir hvern dag og slöan viku og
mánuö og sjá hvort ekki yröi hag-
ræöi af, etv. fyrir bæöi fyrirtækiö
og launþegann. Þvl auövitaö
veröur aö viöurkenna aö fyrir-
tækið hverju nafni sem þaö nefn-
iast þarf einhvern hagnaö.þó ekki
nema til viöhalds og nauösyn-
legrar endurnýjunar. Þaö er ekki
aö efa aö meö ólúnum höndum
nást betri afköst, og nýting, svo
ekki sé talaö um fækkun vinnu-
slysa. Nú,launþeganum gefst svo
ef til vill kostur á aö njóta lifsins
utan frystihúsveggjanna.
Landbúnaður
En fleira ber fyrir augu I Blaö-
inu. Ný búskapargrein viröist
vera aö fæöast. Er þetta etv. angi
af nýrri landbúnaöarstefnu
stjórnvalda? Fjölgun I íslenska
dýrarikinu er þaö allavega, ef
sunnlenskir bændur ætla aö fara
aö ala I úthögum ffla og ljón. Etv.
tekst aö skapa nýja útflutnings-
grein svo sem filabein sem kváöu
seljast háu veröi I útlandinu, og
ljónaskinn.
Heimsvaldastefna?
Þá er ekki aö efa aö Bretar
munu taka vel eftir fréttinni um
Islenska heimsvaldastefnu, rétt
eins og þeir bentu á að liskveiöi-
lögsagan væri á slnum tima. Þaö
er semsagt komiö I ljós ef marka
má frétt Þjóöviljans 4. júnl s.l. aö
rikiö Jórdania er á Miöaustur-
landi. Þetta þýöir einfaldlega þaö
aö kort Landmælinga þarfnast
endurskoðunar þvl Aöalkort Nr. 8
er enn nefnt Miðausturland en
þar er aö finna Austfiröi og
Héraö. En semsagt; Islenska
heimsveldið hefir nú teygst
austur aö botnbotnum Miöjaröar-
hafs. Væri gaman aö fá frekari
fréttir af þessum landvinningum.
Þeirra hefir ekki á nokkurn hátt
veriö getið I sjölmiölum hér
vestra. Einnig mætti spyrja hver
áhrif þetta kann ab hafa á vanda-
málin i sambúö Irsraelsku og
arabisku þjóöanna sem deilt hafa
á þessu svæöi um áratugi.
Heimsveldið hrunið
En einhvern veginn viröist
Heimsveldið standa höllum fæti.
Svo er aö sjá á fréttum aö geröur
hafi verið Nýr Gamli-Sáttmáli
um Jan Mayen. Eyjarkrlli
sem á til sömu forfeöra aö
rekja og Island og hlutar Austur.
Grænlands en er á allan hátt f jar-
skylt Noregi. Norömenn hafa aö
jöfnun eignarréttar, fyrst i staö á
landi og auölindum. Einfaldasta
jöfnunin væri aö sjálfsögðu aö
gera landiö allt aö almennings-
eign, sem stjórnvöld svo ráöstöf-
uöu sem handhafar almennings.
Hverskonar eignarréttur er þaö
ef viökomandi ber ekki ábyrgö á
þvl sem hann á? Ef unnt er aö
selja jaröhita, þá hlýtur „eig-
andi” eldfjalls aö vera ábyrgur
fyrir eldgosum, „eigandi” þess
staðar þar s, þar sem jarðskjálft-
ar eiga upptök sin, aö vera ábyrg-
ur fyrir þeim skaöa sem af hlýst
osfrv. Lýðræöi verður aldrei
framfylgt þar sem einokun og
einkaréttur er rlkari og sterkari
en þjóðarheill.
Eftir þvl sem næst veröur kom-
ist þá teljast oilulindir Kanada
eign þess fyikis sem þær finnast I
en ekki þess einstaklings sem
landiö á. Auövitaö fær sá sem
veröur fyrir baröinu á oliufurst-
unum greiddar bætur fyrir þaö
tjón sem hann kann aö verða
fyrir, en hann fær engar greiöslur
fyrir þá olfu, er kann aö vera
undir landinu „hans”.
Hnignutv samrekstur og
millifærsluleiðin
Hnignun Samvinnufélaganna
viröist af fréttum vera aö veröa
hverjum deginum ljósari, eftir
þvl sem samvinnumenn gera einn
væri vlst kallaöur þjófnaöur eöa
glæpur ef unglingur á glapstigum
millifæröi súkkulaöipakka úr
búöarhirslu kaupfélagsins I eigin
vasa. En þaö er eins og stundum
er bent á:,,Að allir menn eru
jafnir, en sumir eru jafnari en
aörir”.
Verkalýðsfélög
Auövitaö á almenningur slna
sök á þessu, etv. ekki slst hinir
svo veröandi verkalýösforstjórar.
Nú viröist sem sagt svo komiö
fyrir verkalýösfélögunum aö þau
eru ekki lengur tæki til kjara-
baráttu, heldur veita þau fram-
færi nokkrum svokölluöum samn-
ingamönnum. Þeir eru siöan aö
slitna úr samhengi við raunveru-
leikann vegna langra og strangra
samningafunda. Formennirnir
eru eins og forstjórar stórfyrir-
tækja, gefa einu sinni á ári árs-
skýrslu, og slöan er samninga-
vertiöinni lýkur koma þeir og
segja: þessi er aflinn, þið veröið
aö samþykkja. Yfirgnæfandi
minnihluti mætir á fundi og sam-
þykkir þaö sem forstjórinn biður
um. Þaö er nú sem sagt svo komiö
ab lágkúran er farin aö risa ansi
hátt á öllum sviöum.
Prósentureikningur
og kjarabarátta
Þrátt fyrir þaö eru einstaka
menn sem greina skóginn fyrir
trjánum. Tveir svonefndir
háskólamenn hafa ritaö greinar
og bent á aö þaö sé ekki um neina
nauösyn aö ræöa fyrir hálauna-
fólk aö krefjast sömu hundraös-
hlutahækkunar á laun og hinir
lægstlaunuöu hljóti. Þarna töluöu
loksins menn aö viti. Reyndar er
margt sem bendir til þess aö rétt-
læta megi afnám prósentu-
reiknings I þjóöarbúinu. Þar sem
álagning er I hundraðshluta, ýtir
hún undir óhagkvæm innkaup,
sem eru hækkuö I veröi meö
hundraöshlutasköttum og tollum.
Allt rúllar þetta svo áfram dag og
nótt,veröbólguprósentan fitnar og
dafnar. Vextir eru I prósentum
allt aö 40. Stingur þaö nokkuö I
stúf viö vaxtastefnu sem fylgt er I
iðnrikinu Kanada, þó efnahags-
kerfi þess sé etv. ekki nein sér-
stök fyrirmynd. En aöalbanka-
stjóri Kanada-banka telur aö
ekkert efnahagskerfi ráöi til
lengdar viö vexti sem fari yfir
15%. Hér náöu vextir aö visu
rúmlega 16% en viö hverja vaxta-
hækkun um eitt % jókst atvinnu-
leysi um 0,1% mibað viö undan-
gengin ár. Þaö er takmarkalaust
tillitsleysi I kjarabaráttu aö halda
þvi fram aö stétt A þurfi X ein-
ingar til aö lifa af og þá þurfi stétt
B sökum meiri menntunar, sem
stétt A hefur gert mögulega,
2— 3svar sinnum X til aö skrimta
af. Þetta er dæmalaus ruglingur
og sýnir etv. ööru fremur aö mik-
iö skortir á 1 menntuninni. Þaö
sem svokallaöir menntamenn
eiga aö gera aö kröfuatriöi eru
námslaun. Þar meö veröur
draugurinn heimatilbúni um
miklar fórnir kveöinn niöur. Ef
viö gefum okkur litiö dæmi og
segjum aö menntamaöur eyði 10
árum lengur innan skólaveggja
en sá sem fer á eyrina þá þýöir
þaö aö starfstlmi hans veröur 10
árum skemmri, I raun 7.5 árum
skemmri þvi skólamaöurinn fær
3— 4 mánaöa sumarleyfi, þar sem
honum gefst kostur á nokkrum
tekjum aö öllu jöfnu. Segjum sem
svo aö báöir hætti eöa fari á eftir-
laun 67 ára þá veröur dæmib sem
hér segir:
Fer til vinnu aö loknu skyldu-
námi 16 ára, vinnuár 51. Fer til
framhaldsnáms og kemur til
vinnu 26 ára, vinnuár 41 + 2,5
sem unnin voru 1 sumarleyfum.
Þetta þýöir þá 43,5 ár. Mismunur
7.5 ár sem langskólamaburinn
hefur fórnaö. Meö notkun hlut-
fallsreiknings og prósentu þó á
móti henni hafi verið mælt hér
rétt á undan, þýöir þetta, aö ef sá
sem hætti aö loknu skyldunámi
þénar 51 einingu launa á 51 áriþá
þarf langskólamaöurinn aö þéna
51 einingu á 43,5 árum svo bábir
sitji viö sama borö hvaö laun
snertir. I prósentum þýöir þetta
aö launamunurinn þyrfti að jafn-
aöi aö vera 17% ef hinum skóla-
gengna yröi gefinn kostur á aö
greiöa námslaun sin á 43.5 árum
miðaö viö aö greiddar séu verö-
tryggöar upphæðir.
Ef miöað er viö skemmri
starfsaldur þá breytist dæm-
iö nokkuö. Ef t.d. er reikn-
aö meö eftirlaunaaldri um
60 ára, þá yröi launamun-
urinn aö vera um 30% þ.e. 30%
hærri laun til þess langskóla-
gengna en til þess er hætti námi
eöa varö aö hætta. Báöar þessar
prósentutölur eru óraveg frá
þeim launamun er nú ræöur rikj-
um. Ég hefi ekki fyrir framan
mig launatöflur. En slðast er ég
haföi spurnir af voru laun
menntaskólakennara um 500 þús
kr/mán meðan verkamaöur I
fiskvinnslu haföi um 1600
kr/tlmann sem þýöir um 170 klst
á mánuöi miðaö viö átta stunda
vinnudag, eins og menntaskóla-
kennari hefur. Þetta leiöir til 272
þús. kr. á mánuöi. Semsagt
helmingi lægri laun. Ef vibur-
kennt er ab menntaskólakennar-
inn þurfi 500 þús. til aö kosta nám
og lifa.þá þýöir þaö skv. þvl sem á
undan er fariö að starfsmaöurinn
I fiskvinnslunni þurfi amk.
385—427 þús. kr/mánuöi, miöaö
viö 30 og 17% launamun. Þessi
laun eru miöuö viö átta stundir
eingöngu. Sama á hér viö um hin
svokölluðu ábyrgöarstörf I þjóö-
félaginu. Mér er spurn, eru ekki
öll störf jafn ábyrgöarmikil fyrir
þjóöfélagiö? Er þaö ekki einsog
ein heild, segjum vél. Þar sem
allir hlutar veröa aö starfa rétt og
vel svo árangur náist. Þetta á
ekki slst viö er viö horfum upp á
þaö mánuö eftir mánuö, ár eftir
Framhald á bls. 13