Þjóðviljinn - 22.07.1980, Síða 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJJNN Þriöjudagur 22. júli 1980
Þriöjudagur 22. júli 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Judith Ivy
Farandverka-
konurnar sem lentu
í Þórkötlustaöa-
málinu:
„Ætlum
flestar
að
koma
aftur”
— segja þœr Sheila
Grant og Judith Ivy
Flestar okkar eru alvarlega
að hugsa um að koma aftur i
haust til vinnu, sögðu þær
Judith Ivy og Sheila Grant,
farandverkakonur frá N-Sjá-
landi er þær litu við á rit-
stjórnarskrifstofum Þjóðvilj-
ans fyrir skömmu en þær voru
þá á förum til meginlands
Evrópu.
Þær komust i fréttir i mars
s.l. ásamt 9 stöllum sinum er
þær flúðu verbúð Þorkötlu-
staöa h.f. i Grindavik vegna
svikinna kauploforða og lélegs
aðbúnaöar og réðu sig i vinnu
á Suðureyri viö Súgandafjörð.
Þá voru þær mjög langt niðri
og örvæntingarfullar vegna
veru sinnar á Islandi en á
Suðureyri skipti svo gagngert
um til hins betra aö nú eru þær
að hugsa um að koma aftur
eins og fyrr sagði. Þær eru
flestar farnar eða á förum en
ein er þó á flakki um landið til
að skoða sig um og önnur er
kokkur á lhiubát á Suðureyri.
Þær Judith og Sheila sögðu
að fyrst i stað hefði veriö litiö
hornauga á þær á Suðureyri
vegna þess að fólk hélt að þær
væru eitthvert vandræðafólk
vegna blaöaskrifanna um
Þórkötlustaöamálið en það
hefði fljótt farið af og þær
heföu eignast mjög góöa vini
þar vestra. Þá er bónuskerfiö
allt annað þar vestra og heföi
Framhald á bls. 13
Sheíla Grant
Tillögur
orkusparnaðar-
nefndar fyrir tímabilið
1. maí 1980
til 30. apríl 1981
Frá blaöamannafundi orkuráöherra og orku-
sparnaöarnefndar.
Lagt er til að tilraunum
Háskóla íslands með
rafknúinn bíl verði haldið
áfram og hafnar tilraunir
með notkun methanols
í bifreiðum og díeselvélum.
Stefnumótun í orkusparnaöi:
Verkefnin eru mörg og
tíl mikils er aö tínna
Orkusparnaður og
orkusparnaðarmál eru
mjög á döfinni um
þessar mundir. Á fundi
með iðnaðarráðherra og
orkumálanefnd nýlega
kom fram að samstarf
um aðgerðir og skoðanir
i þessum málum hefur
verið haft við aðila á
hinum Norðurlöndun-
um. Sagði Hjörleifur
Guttormsson iðnaðar-
ráðherra að slíkt sam-
starf hefði mikið gildi
m.a. vegna samræmis
ýmissa lagasetninga og
reglugerða um orku-
sparnaðarmál.
A fundinum voru lögö fram
dörg að stefnumótun i orku-
sparnaði fyrir timabilið 1. mai
1980—30. april 1981 sem orku-
sparnaðarnefnd hefur samiöi
Meginmarkmið tillagnanna er
aö minnka notkun benslns, gas-
ollu og svartoliu um 5% á þessu
ári, — koma að mestu I veg fyrir
óhagkvæma raforkuframleiðslu
Betri einangrun húsa
Nefndin hefur lagt til að veitt
verði lán og jafnvel styrkir til
orkusparandi endurbóta á hús-
næði sem kynt er meö ollu og öðr-
um dýrum orkugjöfum. Kom
fram hjá nefndarmönnum að bætt
einangrun húsa væri ein sú besta
fjárfesting sem húseigendur gætu
lagt i og slíkar aögerðir borguöu
sig upp á 1—2 árum þar sem
kyndingarkostnaður er mikill. Þá
hefur nefndin lagt til að hafinn1
verði undirbúningur sérstakrar
Aukin svartoiiunotkun
skipa
Nefndin leggur til að stuölað
verði aö frekari notkun svartollu I
Islenskum fiskiskipum, gerð
veröi úttekt á þeirri reynslu sem
fengisthefur til þessa og Vélskóla
Islands verði falið að semja leið-
beiningarit um viöhald véla i
tengslum við svartoliunotkun.
Þaö kom fram á fundinum aö
meirihluta togaraflotans hefði
þegar veriö breytt þannig að þeir
fjóröungslegar tölur um heildar-
ollunotkun og heildarafla.
Framleiðsluverð á raf-
orku til orkufr. iðnaðar
I iðnaði leggur nefndin til að
mörkuö verði sú stefna að raforka
til orkufreks iðnaöar veröi aldrei
seld á lægra veröi en raunveru-
legur framleiðslukostnaöur á viö-
bótarorku gefur tilefni til, þannig
aö saman fari þjóðhagslegur og
rekstrarlegur ávinningur af orku-
Isparnaðaraögerðum. Kom fram
þörf I dreifbýlinu og I þvi skyni
gerðar tilraunir með notkun
varmadælu á einhverju sveita-
býli. Mun nefndin auglýsa fljót-
lega eftir bónda sem hefur volgru
nálægt bæ sinum til að taka þátt I
þeim rannsóknum og niðurstöður
þeirra siöan hafðar til hliðsjónar
frekari framkvæmda. Þá leggur
nefndin til aö tilraunum með
vindaflsstöö til varmavinnslu
verði haldið áfram, en þær eru
þegar I gangi i Grlmsey og
Kaldalstungu i Vatnsdal. Einnig
leggur nefndin til að leitað verði
til að verk- og tæknifræðistofur
sérhæfi sig I sllkum úttektum
m.a. meö þvi að þeim séu fengin
sllk verkefni af hálfu hins opin-
bera. Einnig leggur nefndin til að
raforkunotkun verslana verði
könnuð og hugsanlegar
sparnaöarráöstafanir næsta
vetur á þeirra vegum.
Endurskoðun innflutn-
ingsgjalda á bilum.
1 samgöngum hvetur nefndin til
áframhaldandi benslnsparnaðar-
herferðar m.a. með auglýsingum
ifjölmiðlum, á bensinstöðvum og
utan á almenningsvögnum.
Endurskoðuð verði innflutnings-
gjöld á fólksbifreiðum þannig að
þau verði stighækkandi með tilliti
til eldsneytiseyðslu og þunga-
skattur á dlselbifreiðum veröi
tekinn til athugunar með það i
huga að opinber gjöld á litlum og
sparneytnum diselbilum verði
ekki hlutfallslega hærri en á sam-
bærilegum benslnbllum. Einnig
verði kannað hvort rétt sé að lög-
festa að nýir bilar séu útbúnir
eyðslumæli sem sýni bensln - og
oliunotkun. Þá er gert ráð fyrir I
tillögum nefndarinnar að að til-
raunum Háskóla Islands með raf-
knúinn bfl verði haldið áfram '
og einnig hafnar tilraunir með
notkun methanols i bifreiðum og
stórum dlselvélum.
Svartoliunotkun
hefur aukist verulega
og nefndin leggur til
að hafin verði herferð
til oliusparnaðar i
fiskiskipum.
Bœtt einangrun húsa
er ein besta fjátfesting
sem húseigendur geta lagt i>
en enn vantar
lánafyrirgreiðslu
til slikra framkvæmda.
með dlselstöðvum næsta vetur, —
kanna hvernig megi draga úr raf-
aflsþörf, einkum með tilliti til
þess að draga úr fjárfestingar-
þörf I dreifikerfinu, — efla
sparnað I notkun jarövarma m.a.
tilaö draga úr fjárfestingarþörf á
næstuárum, — auka rannsóknir á
leiðum til hagkvæmari orkunotk-
unar, — auka þekkingu almenn-
ings á orkusparnaði og orkubú-
skap almennt — og að efla lána-
fyrirgreiðslu til orkusparnaöar-
aðgeröa og jafnvel taka upp beina
styrki Iþvlskyni, Hefurorku-
sparnaðarnefnd lagt til að fyrr-
greindum markmiðum verði náð
með eftirfarandi aðgeröum. m.
a.:
raforkusparnaðar-herferöar sem
verði I gangi næsta vetur, frá 1.
okt. til 1. apríl.
Einnig er fyrir-
hugað að gera sjónvarpsauglýs-
ingar sem minni á orkusparnað I
húshitun, koma á fót námskeiðum
um hagkvæmari orkunýtingu
bæöi fyrir iönaöarmenn og ein-
staklinga og athuga með þátttöku
sveitarfélaga I ráögjafaþjónustu
á sviöi orkuspanaðar.
Stefnt er aö
aukinni fræðslu um orkumál I
skólum og unniö að samvinnu
skóla og heimila I orkusparnaar-
aðgerðum á þessum málum
verður efnt til ritgeröarsam-
keppni um orkumál I skólum.
geta brennt svartollu og sam-
svaraði sú breyting um 6 millj-
arða króna sparnaði I gjaldeyri á
þessu ári. Þá bendir orku-
sparnaðarnefnd á að ef tekið
verði upp sérstakt kvótakerfi i
fiskveiðum, þannig aö hvert skip,
útgerðarfyrirtæki eða útgerðar-
maður fái ákveðið magn til aö
veiða, veröi komið I veg fyrir
kappsiglingar flotans á vertlðum
sem orsaki mikla orkusóun þegar
tillit væri tekiö til þess að 1/4 afla-
verös færi beint i oliukostnaö.
Einnig hvetur nefndin til að hafin
verði herferö til oliusparnaðar I
fiskiskipum, birtar verði tölur um
oliunotkun per. aflaeiningu hjá
einstökum skipum svo og árs-
Nefndin leggur til að sér
staklega verði hugað að út
búnaði opinberra bygginga
þannig að hœgt verði að
takmarka orkunotkun þeirra
um ákveðinn tima gerist
þess þörf.
varðandi þetta atriöi að sama
stefna væri I þessum málum 1
Noregi. Þá leggur nefndin einnig
til að mörkuð verði sú stefna að
nýjar graskögglaverksmiðjur
noti innlenda orkugjafa I stað oliu
og verði þeim valin staðsetning
meö tilliti til þessa. Tilraunir með
notkun varmadælu til upphitunar
eru á döfinni m.a. á Tálknafirði
og einnig er I gangi athugun á
hagkvæmni minni varmadæla til
nýtingar afgangsvarma I frysti-
húsum.
Tilraunir með varma-
dælU í SVeÍt *Nefndin
leggur til að könnuð verði hag-
kvæmni þess ab draga úr rafafls-
samstarfs viö Búnaðarfélag Is-
lands varðandi upplýsingamiölun
til bænda um orkunotkun i land-
búnaði, gerð verði heildarúttekt á
orkunotkun landbúnaðarins,
kannaðar þróunarhorfur á næstu
árum og leitaö leiða til bættrar
orkunýtingar.
Cttekt á orkuþörf ný-
bygginga
1 tillögum nefndarinnar er
mælst til fyrirfram úttektar á
orkuþörf allra nýbygginga á veg-
um hins opinbera og að sérstak-
lega verði hugað að útbúnaði til
að takmarka orkunotkun þeirra,
um ákveðinn tlma, gerist þess
þörf. 1 samræmi við það er hvatt
Samstarf margra aðila
Tillögur þessar varða marga
þætti þjóðllfsins og byggjast á
samstarfi margra aðila á breið-
um grundvelli. Kom fram hjá
Þorsteini Vilhjálmssyni formanni
nefndarinnar að margt I þessum
tillögum væri tiltölulega auövelt i
framkvæmd en á öðrum mál
um þyrfti aö finna tæknilegar
lausnir og þvi væru þaö oft mjög
fjárfrekar framkvæmdir. Sagði
Þorsteinn að lokum að mestu
varðaði um aö tækist aö vekja
fólk til umhugsunar um orku-
sparnaðarmál og að tillögur
nefndarinnar fengju stjórnvöld til
að taka við sér á þeim vettvangi.
-áþj
Endurskoðuð verði innflutn
ingsgjöld þannig að þau
verði stighœkkandi með til-
liti til eyðslu og þunga
skattur á dieselbilum verði
ekki hlutfallslega hærri en á
sambærilegum bensinbilum.
á daaskrá
Vonandi veröur þaö ekki stefna íslenskra
stjórnvalda að fá sér sérfræðing i
hernaðarbrölti fremur en ráða nauðsynlega
starfskrafta til þess að hœgt sé að sinna
þeim verkefnum, sem íslensk stjórnvöld
hafa skuldbundið sig til í þróunarlöndum.
ísland og þróunarlöndin
Björn
Þorsteinsson:
Aöstoð tslands við þróunar-
löndin hefur nú starfað i um 9 ár
eða frá þvl lögin um þessa stofnun
voru samþykkt sem lög frá
Alþingi I apríl árið 1971. Að
setninguþessara laga stóðu menn
Ur öllum flokkum enda ekki um
þetta pólitískur ágreiningur milli
flokka. Þá höfðu einstaklingar og
samtök utan þings þrýst mjög á
um að Islendingar hæfu virka
þátttöku og mótuöu sér stefnu I
málefnum þróunarlandanna.
Voru þar fremst I flokki æsku-
lýössamtök landsins.
Þó ber ekki að skilja þetta svo
að tslendingar hafi ekki tekiö þátt
I alþjóöasamstarfi eöa haft af-
skipti af málefnum þróunarland-
anna. Þvert á móti höfðu
tslendingar starfaö að þessum
málum I tengslum viö alþjóða-
stofnanir og lagt fé til ýmissa
verkefna I þróunarlöndunum
bæöi frá opinberri hálfu og meö
almenningsfjársöfnunum. Allt
þetta var þó lltt skipulagt og upp-
lýsingar til almennings fremur af
skornum skammti.
Ariö 1973 hófu svo Islendingar
virka þátttöku I verkefnum I þró-
unarlöndunum með því aö gerast
aðilar að samningi hinna Noröur-
landanna viö tvö rlki Austur-
Afrlku, þ.e. Kenya og Tanzanlu.
Þessi verkefni voru hin svonefndu
samvinnuverkefni I Kenya og
Tanzanfu og landbúnaðarverk-
efnið I Mbeya I Tanzaniu. Frá
þessum tima hafa yfir 20
Islenskir ráðgjafar veriö við störf
I báðum löndunum um lengri eða
skemmri tíma. Og þessa dagana
hafa fulltrúar frá norræna sam-
vinnuverkefninu I Tanzanlu verið
hértil að ræöa við tslendinga sem
sótt hafa um störf viö þaö verk-
efni. Fyrir utan áðurnefnd verk-
efni eru tslendingar einnig siðan
1976 aðilar að samnorrænu land-
búnaðarverkefni I Mosambique.
Þá eru ónefnd þau verkefni sem
tslendingar hafa sjálfir tekið að
sér í þróunarlöndunum þ.e. tvl-
hliöa aðstoð. Þessi verkefni eru I
tveim löndum Afrlku, annað er I
Kenya þar sem nú starfar einn
skipstjóri við tilraunaveiðar, hitt
verkefnið er nýlega hafiö á Cape
Verde eyjunum en þangað hafa
tslendingar sent 200 lesta skip á-
samt skipstjóra, vélstjóra og út-
gerðarstjóra. Er áætlunin að
hefja þar tilraunaveiöar meö
ýmiskonar veiöarfærum.
Oll þessi verkefni eru lögum
samkvæmt I höndum Aðstoöar
tslands viðþróunarlöndin. Þar að
auki gera lögin einnig ráð fyrir
þvl að stofnunin sjái um upp-
lýsingar- og fræöslustarfsemi.
Eins og málum er og hefur veriö
háttað hjá stofnuninni þá hefur
henni gengiö illa að sinna hlut-
verki slnu aö einhverju gagni. A-
stæöurnar eru þær að sllk sam-
vinna og verkefni kalla á starfs-
krafta. Til þessa hafa stjórnar-
meðlimir sjálfir oröiö aö vinna
sum þessara verka og haft aö vlsu
aöstoðarmann ef á hefur þurft aö
halda en til þessa hefur fastur
starfsmaöur ekki fengist ráðinn,
þrátt fyrir Itrekaðar beiðnir frá
stjórninni. Nú þegar verkefnin
hafa aukist og eiga eftir að aukast
verður þörfin fyrir fastráðinn
starfsmann æ brýnni.
Stjórn aðstoðar tslands viö
þróunarlöndin gerði tillögur aö
breytingum á lögum stofnunar-
innar á s.l. hausti sem sendar
voru utanrlkisráöuneytinu. Til-
lögu num var vel tekiö þar enda
hefur skilningur þar ætlð veriö
fyrir hendi. Samt sem áður var
breytingum á lögum þessum ekki
komiö gegnum Alþingi af ýmsum
ástæðum. Eftir stóð Aöstoð
tslands við þróunarlöndin I sömu
sporunum. Þá hefur upplýsinga-
og fræöslustarfsemi stofnunar-
innar verið hálf-gert kák þar sem
alla aðstöðu vantar til viöbótar
öðrum vandræöum.
A meöan þessu heldur fram
hefur íslenskum stjórnvöldum
ekkert þótt að þvi aö ráða starfs-
menn til hins opinbera i alls kyns
störf. Stofnun sú sem sjá skal um
öll málefni þróunarlandanna skv.
lögum verður aftur á móti að láta
sér nægja áhugamenn til þess að
geta veitt þá minnstu þjónustu
sem hægt er aö krefjast. Og nú
fyrir stuttu var minnst á aö ráða
þyrfti til rlkisins einhverskonar
hermálasérfræðing. Ekki véit ég
til hvers nú þarf allt I einu aö ráða
sllkan mann til starfa frekar en
áöur. Hingað til hafa Islensk
stjórnvöld ekki taliö sllka ráð-
gjafa nauösynlega. Ef til vill á
hér aö verða breyting á? Þvl
nefni ég þetta hér að vonandi
verður það ekki stefna Islenskra
stjórnvalda að fá sér sérfræöing I
hernaðarbrölti fremur en að ráða
nauösynlega starfskrafta til þess
aö hægt sé að sinna þeim verkefn-
um sem Islensk stjórnvöld hafa
skuldbundið sig til að vinna I
þróuna rlöndunum.
Verði ekki breyting á stöðu Að-
stoðar tslands viö þróunarlöndin
væri miklu hreinlegra aö leggja
þá stfonun niöur og láta aðstoö við
þróunarlönd eiga sig. Enda var
stofnun þessi upphaflega sett á
laggirnar meö það fyrir augum
að koma heildarskipulagi á sam-
skipti tslendinga og þróunarland-
anna. Þess I stað stendur eftir sú
grátlega staöreynd aö lögin sem
áttu að koma skipulagi þessu á,
eru nú 9 árum slðar marklltið ef
ekki marklaust papplrsgagn.
Norrænir myndlistarmenn,
listfræðingar og fréttamenn
streyma nú hingað til lands til að
taka þátt I og fylgjast með sýn-
ingunni „Experimental Environ-
ment” sem opnuð verður að
Korpúlfsstöðum 2. ágúst.
Sýningin verður að mestu unnin á
staðnum, og munu listamennirnir
hefjast handa á fimmtudaginn,
24. júil.
Alls munu 44 listamenn taka
þátt I sýningunni, þar af 18
tslendingar. Þetta fólk á það
sameiginlegt að vinna listaverk
sin I tengslum við náttúruna:
jörðina, sólina, loftiö og annaö
sem við köllum umhverfi okkar.
Tjáningarformið er hinsvegar
jafn misjafnt og fólkið er margt.
Eins og sagt var frá I siðasta
sunnudagsblaöi Þjv. hefur veriö
gefin út bók I tengslum við
Nokkrir af aðstandendum sýningarinnar „Experimental Environ-
ment”. Ljósm. Ella.
Tilraunir med umhverfið
sýninguna, þar sem listamenn-
irnir kynna þessa tegund mynd-
listar. Sum verkanna sem I bók-
inni eru veröa framkvæmd á
Korpúlfsstöðum.
Gjörningar eru listform sem
margir þessara listamanna nota.
A blaöamannafundi sem undir-
búningshópur sýningarinnar hélt
I gær hittum við að máli tvo
Finna, Lars Borenius og Hannu
Siren. Þeir ætla I sameiningu að
flytja verk sem þeir kalla „Strag-
edia”.
— Þetta er einskomar leikhús,
— sagöi Lars, — við semjum
handrit, en erum svo sjálfir þátt-
takendur I tilraun og vitum jafn-
litiö hvað kann að gerast og
áhorfendur. Verkiö fjallar um
það sem gerist þegar tvær per-
sónur vinna saman.
Þeir Lars og Hannu hafa þekkst
lengi, en ekki fengist við sllka til-
raun fyrr en nú. Hannu vinnur
mest með stál I anda „konstrúkt-
Ivisma”, en Lars málar abstrakt
og expressióniskar oliumyndir.
Sum verkanna eru þess eölis að
þau geta oröið eftir á Korpúlfs-
stöðum og runnið saman við um-
hverfið þar, ef leyfi fæst fyrir þvl
hjá borgaryfirvöldum. Má t.d.
nefna verk sem er fólgið I þvl að
ein listakonan setur niður 100
trjáplöntur.
Nýiistasafniö hefur allan veg og
vanda af sýningunni hér. Héðan
fer sýningin til hinna Norðurland-
anna og verður hún næst haldin I
Sveaborg í Finnlandi. _ih