Þjóðviljinn - 23.08.1980, Qupperneq 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 23.-24. ágúst 1980
Reykjanesskaginn hefur jafnan búið yfir mestu aðdráttarafli allra héraða
á íslandi
Landeyðing er höfuðglæpur og íslenskur sauðfjárbúskapur er viða
vélvædd rányrkja
'V m%.
y HaB
U íd/ f 1

Björn f sköginum.
Gráviöir er mikil prýöi í birkiskógum. (Ljósm.
Agúst Þorgeirsson)
Straumssei mun hafa veriö lagt af á 17. öld. Hér
sést brunnurinn.
(Ljósm. Agúst Þorgeirsson)
Stafafuran er glæsilegt tré. Þessi er komin á
fermingaraldur, 13-14 vetra, og er rúmlega
þriggja metra há. (Ljósm. Agúst Þorgeirsson)
Björn Þorsteinsson prófessor
hefur um áratugaskeiö stundaö
skógrækt i Straumsheiöinni
ásamt nokkrum öörum
áhugamönnum um landgræöslu.
Þar heitir I Straumsseli. Björn tel-
ur Reykjanesskagann vera hiö
mesta gósenland vegna marg-
vislegra landkosta og vill friöa
hann fyrir sauöfé og láta úthluta
fólki þar ræktunarlöndum. Viö
áttum samtal viö Björn fyrir
skemmstu og þar útlistaöi hann
sjónarmiö sfn.
— Já, Reykjanesskaginn hefur
jafnan búiö yfir mestu aödráttar-
afli allra héraöa á fslandi. — Eftir
rækilega rannsókn á landkostum
sló fyrsti landnámsmaöurinn
tjöldum til frambúöar i Reykja-
vik. Þar var: mikiö undirlendi,
varp- og akureyjar, þar var hægt
aö rækta bygg og brugga, góö
fiskimiö, laxár, veiöivötn, sela-
látur, hvalreki og geirfugla-
byggöir skammt undan og fugla-
björg, góöar hafnir, heitar laugar
og talsveröur reki. Auk þess var
beitiland sem aldrei brást á
Reykjanesskaga. Skaginn var
skógi vaxinn og þar gekk sauöfé
sjálfala frá upphafi vega uns Her-
dísarvikur-Surtla féll fyrir hund-
um og mönnum áriö 1952 aö mig
minnir, sællar minningar.
Hvergi var öllum þessum gæö-
um hlaöiö jafnrikulega á eitt hér-
aö og af því býr þar nú rúmlega
helmingur þjóöarinnar. Skaginn
var slöar nefndur Gullbringu-
sýsla, en þaö mun afbökun.
Dönsku umboösmennirnir hafa
kallaö Bessastaöaumboöiö: Den
guld indbringende syssel.
Menn sóttu hingaö á Inn- og
Suöurnes frá upphafi vega,
keyptu sér land eöa hótuöu hern-
aöi fengju þeir ekki jarönæöi. Ey-
vindur f Kviguvogum hrökklaöist
t.d. til Heiöarbæjar undan Hrol -
leifi Einarssyni ölvissonar barna-
karls. Hér uröu menn aö bindast
samtökum, stofna til þinghalds og
stjórngæslu til þess aö verjast
hvers konar ágangi. Upphafs
allsherjarrikis mun aö leita á
Þingnesi viö Elliöavatn.
Blaöam.: Voru ekki útvegs-
bændur á Reykjanesskaga ein-
hverjir rikustu menn landsins hér
fyrrum?
— Jú, fiskimiöin hafa verið svo
stórgjöful viö Reykjanes aö þar
hafa jafnan veriö einhverjar
bestu verstöðvar landsins. Allt
frá þvl á 15. öld hafa stórveldi
glimt um Reykjanesskaga.
Ég vil einnig bæta þvi viö að
jaröhitinn á Reykjanesskaga er
ómældur og litið nýttur enn.
Garöbæingar ættu að vita aö laug
var i Hliöstúni, en hefur aöeins
komiö upp siöustu aldir á blá-
sandi fjöru. Volgra var norðantil
viö Arnarnesi undan Gvendar-
brunni, en á Reykjanesskaga
heitir fersk uppspretta Gvendar-
brunnur. Um skagann liggja
mörk skaparans milli austurs og
vesturs. Þar skiptir hann veröld-
inni meö eldsprungu sem er nú
einna virkust norður I Gjástykki.
—Skaginn er I rauninni ein af til-
raunastöövum skaparans i landa-
smlö. Þar æfir hann tilvonandi
arkitekta sköpunarverksins áöur
én hann felur þeim stærri verk-
efni annars staöar I geimnum.
Þar er hvert náttúruundur ööru
meira. Eitt er Kleifarvatn, ævin-
týravatn, sem menn nýta ekki til
neinnar hlltar af þvi aö i þvl er
flóö og fjara, en láöst hefur aö
binda vatnsborðið. Þaö er auö-
gert meö um 4 km skuröi, en aö
honum gerðum opnast ómældir
möguleikar til fiskræktar og ann-
arrar ræktunar, búsetu og sigl-
inga.
Blm.: Nú er Reykjanesskagi I
vitund margra heldur hrjóstrug-
ur. Ert þú á annarri skoöun?
— Já, skaginn er I raun mjög
frjósamur, en gróöri var eytt þar
gegndarlaust á 19. öld. Eftir 1820
hefur engin stórplága geisaö
hér landi og sveitirnar yfirfyllt-
ust af fólki. Þá flýöi þaö hrönnum
til verstöðva og á Vatnsleysu-
strönd komst fólksf jöldinn upp i
um 650 manns áriö 1870. Þá var
gróöri skagans eytt svo aö hann
hefur staöiö rúinn og eyddur eftir.
Ég tel aö mikill orkusparnaö-
ur yröi aö þvi aö veita ræktuna'r-
fúsu fólki landspildur á skagan-
um gegn ræktunarskyldu. A þann
hátt væri hægt aö breyta skagan-
um i slgrænan gróðurreit á 10-15
árum. Fólk viö Faxaflóa þarf
ekki aö æöa noröur i Aöaldal til
þess aö tjalda á hrauni. Skaginn
er mjög fagur og fjölbreyttur og
sökum orkukreppu er brýnt aö
Faxaflóaþjóöin kynnist þvi aö þar
eru dásemdir tilverunnar engu
minni enn annars staöar á land-
inu.
Blaöam.: — Og þú vilt sem sagt
friða Reykjanesskaga fyrír sauð-
fé?
— Já, meö þvi og aö úthluta
fólki þar ræktunarlöndum vinnst
þrennt: Fólki hættir að leiöast,
orkuvandinn leysist þvi aö menn
losna viö að flýja austur á Héraö
eöa til sólarlanda sér til afþrey-
inga og nytjaskógar og unaösreit-
ir munu prýöa Reykjanesskag-
ann. Siöast en ekki sist er
óhemjukostnaöi viö giröingar létt
af ræktunarmönnum.
Blm.: Hafiö þið Straumsheiö-
ingjar oröiö fyrir tjóni af völdum
sauöf jár I landi ykkar?
— Viö erum lfklega búnir aö
planta um hundraö þúsund trjá-
plöntum slöan viö byrjuöum og þó
aö giröingin sé tvöföld, bæöi
gaddavir og virnet, er tjóniö
ómælt. Þaö þarf ekki nema ein
kind aö brjótast inn til aö valda
miklum skaöa. Island var og er
eignarréttarins land. Hingað
komu menn til þess aö eignast
land og hér voru engir frum-
byggjar fyrir, —landiö var numiö
til séreignar, en meö þvi er ekki
sagt aö eignarrétturinn sé svo
heilagur aö leggja þurfi I auön
hans vegna heil héröö. Ég tel aö
eigendur sauöfjár eigi aö gæta
eigna sinna i heldum girðingum.
Þeir eiga aö vera ábyrgir fyrir
tjóni sem rollurnar valda hjá öör-
um. — Þaö þættu skrýtin lög i landi
ef innbrotsþjófar gætu afeakaö
geröir slnar meö þvl aö læsingar
væru ekki nægilega traustar. Hér
hafa hiröingjasjónarmiö rlkt um
aldir og sauöfé veriö friöheilagt
enda hefur gróöurlendi eyöst
Viðtal við Björn Þorsteinsson um unaðsreiti
Greni vex allvel f Straumsheiöinni, cinkum Sitka-greni. „Vantrú á
vaxtarskilyröin hafa valdiö þvi.aö viö höfum ekki plantaö greni sem
skyldi”, sagöi Björn. Sitka-greni er þó tekið aö teygja sig yfir birki-
skóginn. (Ljósm. AgústÞorgeirsson)