Þjóðviljinn - 23.08.1980, Qupperneq 18

18.SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 23.-24. ágúst 1980
Ingibjörg V. Fridbjörnsdóttir skrifar frá Nuuk, höfuðborg Grænlands:
Flestir hafa heyrt um menning-
arklofninginn i Kalaallit Nunaat
(Grænlandi), áfengisvandamálið,
launamisrétti, atvinnuleysi, kyn-
sjúkdóma o.s.frv. En þar finnast
einnig bjartari hliðar.
Enn eru bæimir ekki orðnir of
stórir og fólkið ekki hólfað hvert i
sinum bás. Kalaallitar leggja
mikiö upp úr samverunni, að
borða saman og eiga ánægjulegar
samverustundir. Núna eru miklir
uppgangstímar hér og þjóðin er
að vakna til vitundar um sjálfa
sig. Listin blómstrar og umræður
eru opnari en fyrr.
Gamlamenningin er I hávegum
höfð. Kalaallitar vilja læra meira
af menningu forfeðra sinna,
inuitanna, sameignarformi
þeirra, réttlátri skiptingu afurð-
anna og ekki sist hinu fullkomna
sambandi þeirra við náttúruna:
veðurguðina og dýrin. t gamla
daga var lifið ein heild, allt hafði
sinn stað, sina merkingu og jafn-
vægi rikti milli efnisheimsins og
heims andans.
Sumir vilja tala um rómantik
þegar minnst er á gamla þjóðfé-
lagiö og nefna fyrst hungurdauð-
ann. bá er hægt að nefna á móti
hina miklu tiðni sjálfsmorða sem
fylgir nútímaþjóðfélaginu. Tadin-
in er enginn björgunarhringur I
sjálfu sér. En það er Kalaallit-
anna að ákveða hversu mikla
tæknivæöingu þeir vilja.
Kalaallitar beina æ meiri at-
hygli að 4. heiminum þ.e. þeim
þjóðum sem eru i minnihluta i
eigin landi t.d. eskimóum i
Alaska og Kanada, indjánum og
sömum. Þeir vilja einníg sam-
vinnu við Norðurlöndin og þar
sem við Islendingar höfum verið
undir sama harðkúluhatti og þeir
ættum við aö geta orðiö þeim að
liði ef þeir óska þess. Þeir hafa
fengiðnógaf óbeðinni „hjálp” frá
Dönum.
Arið 1976 hófu Kalaallitar
(Grænlendingar) að nýju aö
halda samkomur sem nefnast
Aussivik. a hverju sumri söfnuðus
forfeðui þeirra saman á völdum
stöðum i fögru umhverfi. Til-
gangurinn var að safna vetrar-
forða, njóta samverunnar og
sameiginlegra áhugarnála, skipt-
ast á sögum og söngvum, halda
kappleiki, dansa og leita sér að
maka. 1 raun voru þessar sam-
komur mjög þýðingarmiklar fyr-
ir lifsbaráttuna þar sem þeir
skiptustá dýrmætri reynslu, bæði
á hinu andlega og efalega sviði.
Þá voru þeir sjálfstætt fólk. Siðan
hefur mikið vatn runnið til sjávar
og Aussivik verður aldrei eins og i
gamla daga.
Núna eru Kalaallitar bæði und-
irokuð og stéttskipt þjóð og Aussi-
vik þvi baráttusamkoma. Þar er
rædd pólitik og hvað beri að gera,
þekkingu miðlað, sagan rannsök-
uð, ástandiö borið saman við önn-
ur lönd og reynt að nálgast gömlu
menninguna sem næstum týndist
á Vesturströndinni þegar hinir
kristnu komu með boð sin og
bönn, en varðveittist i Thule og A-
Grænlandi þvi að þau svæði uröu
miklu siðar nýlendur.
Frændur frá Alaska og Kanada
koma i heimsókn og sýnd er sam-
staða með öllum 3. og 4. heimin-
um. Listamenn sýna listir sinar,
trommudansarar, söngvarar,
málarar, leikarar o.s.frv. Og um-
fram allt skulu Aussivitar
skemmta sér, dansa og borða
grænlenskan mat sem veiddur er
á staðnum. Tónlistin og ljóðin
hafa skipaðmjög veglegan sess i
Risavaxnir hafísjakar setja svip sinn á landslag
við Diskóeyju.
Aussivik 1979 var haldiö I Qullissat, gömlum
kolanámubæ sem hefur verið yfirgefinn.
Settur var upp skúlptúr á staðnum úr öllum mögulegum hlutum, nýjum og gömlum. Hér sést kúnstner
Esajas Isaksen leggja hönd á verkiö.
Tónlist og ljóð skipa vegiegan sess á Aussiviksamkomunni.
Teiknari og höfundur: Per
— Jæja, hundahaid hefur aftur
verið leyft.
— Já, það er nú gott, þá þarf
maður ekki lengur að dulbúa þá
sem isbirni þegar maður fer aö
viðra þá.
Danker
— Bæjarstjórnin I Nuuk hefur
verið á Færeyjum til aö kynna sér
heimastjórn.
— Kom hún með eitthvaö heim?
— Já, 200 sigarettur og eina flösku
af brennivini.
L -
— Hvað varð um áætlun Þjóð-
vcrja aö losa úrgang úr kjarn-
orkuverum á Grænlandi?
— Hún var fryst.
— Hvað merkir „pressufrelsi”?
— Það þýðir Ifkiega að maður er
laus við dagbiöð og þcss háttar
baráttunni og tvær plötur hafa
verið gefnar Ut: Aussivik 77 og
Qangattarsa Qangattarsartigut
(hinn fljúgandi kajak).
Aussiviksamkoman er einnig
svo mikilvæg þvf hún gefur fólki
tækifæri tilað hittast i þessu stóra
landi þar sem vegalengdirnar eru
geysilegar ogsamgöngur erfiðar.
Árið 1976 var Aussivik haldin i
Narrsaq á Suður-Grænlandi,
bænum sem er svo rikur af úrani.
Arin 1977-79 var samkoman i
Qullissat á Diskóeyjunni. Það er
kolanámubær en þegar olian kom
ákváðu Danir að 1500 ibúar
Qullissat skyldu reknir burt. 1
sumar er Aussivik haldin i
Ameralikfirðinum nálægt Nuuk.
Það voru samtökin Inuit Ata-
qatigiit (þeir sem eiga eitthvað
sameiginlegt) sem grunnlögðu
Aussivik og sjá um framkvæmd-
ina. I.A. starfará sósialfskum og
andheimsvaldasinnuðum grund-
velli og stefnir að stéttlausu þjóð-
félagi. I.A. vill ekki eingöngu
starfa á þingræðisgrundvelli og
láta hina völdu sjá um allar
ákvarðanir og ekki starfa eftir
þeim valdapiramida sem Dana-
veldi hefur troðið upp á þjóðina.
I.A. vill raunverulegt lýðræði I
anda forfeðra sinna sem allir
taka þátt I.
Líklega vaktiþað mesta athygli
aðl.A.vará móti heimastjórnar-
lögunum. Það vill ekki þá heima-
stjórn sem færir aðeins valda-
stofnanirnar til án þess að breyta
þeim. I.A. vill raunverulega
sjálfsstjórn og segir að aðeins
Kalaallitar hafi rétt til lands sins
og ákvörðunarrétt um auðlindir
landsins. Kalaallitar og eingöngu
þeir og ekki aðrir eiga að taka
ákvörðun um atvinnuvegi lands-
ins, verslunina, skólakerfið,
stjórn efnahagsmála og alla póli-
tik landsins.
Danmörk er einnig bundin af
alþjóðlegum samningum sem
heimastjórnin getur engin áhrif
haft á, samningum við Atlants-
hafsbandalagið, Oliubandalagið
og Efnahagsbandalagið. T.d.
ræður EBE hver og hve mikið má
veiða I Kalaallit Nunaat. Þar með
ræður heimastjórnin ekki einu
sinni yfir aðalatvinnuvegi lands-
ins. I.A. telur að KalaaUitar verði
aö vera utan EBE ef þeir ætli að
vernda sjávarútveg sinn og krefj-
ast 200 milna fiskveiðilögsögu til
handa sjálfum sér. Nýverið gáfu
svo I.A. út þá yfirlýsingu að þar
sem heimastjórnin væri orðin að
veruleika muni samtökin einnig
starfa að uppbyggingu hennar og
fyrst og fremst reyna að hafa
áhrif á eignarréttarformið.
spyrjir Konunglegu Grænlands-
verslunina hvort ekki eigi aö
vera verðstöðvun á Grænlandi
lika.
— Ég held aö það sé nú eins gott
að spyrja lögregluna um það
hvort leyfilegt sé að fremja af-
brot.