Þjóðviljinn - 23.08.1980, Síða 21

Helgin 23.-24. ágúst 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 21
mannleg samskriptí
Sigrún
Júlíus-
dóttir
Nanna
Siguröar-
dóttir
„Fortíðin getur eitrað í nýja sambandinu”
Viö notum nöfnin Helga og
Jóhann um þessi hjón. Helga er
31 árs, en Jóhann er 34 ára. Þau
hafa bæöi veriö i hjónabandi áö-
ur. Hún i 11 ár, en hann I 6 ár.
Jóhann á 10 ára son frá fyrra
hjónabandi, sem býr meö móöur
sinni og nýjum eiginmanni henn-
ar. Helga á tvær dætur 9 og 11 ára
frá fyrra hjónabandi, sem búa á
heimili þeirra Jóhanns og Helgu.
Þau eiga nú von á barni saman,
sem mun væntanlega fæöast eftir
ca 2 mánuöi.
„Stundum finnst manni
allt vonlaust”.
Að hvaöa leyti er ööru visi aö
búa I endurbyggöri fjölskyldu?
Fyrst og fremst finnst okkur
þaö vera fortiöin, sem alltaf skýt-
ur upp kollinum. Jafnvel þó allt
sé i lagi hjá okkur, þá kemur
þetta fram og maöur er alltaf aö
grufla til baka. Telur sér jafnvel
trú um aö ,,bara ef” þetta og hitt
heföi veriö ööru visi, væru hlut-
irnir ekki svona erfiöir núna.
Þetta er náttúrlega blekking, en
gömul neikvæð reynsla úr fortlð-
inni getur eitraö út frá sér 1 nýja
sambandinu, þó allt önnur
manneskja eigi I hlut. Alis konar
ómeövituö viöbrögö gera vart viö
sig og þessu getur veriö erfitt aö
breyta.
Svo er þaö náttúrlega mjög sér-
stakt aö hafa átt börn áöur með
öörum, sem búa hjá manni og
önnur sem búa ekki hjá manni.
Þaö getur veriö mjög erfitt aö
vera sanngjarn bæöi i samskipt-
um sinum viö fyrrverandi maka
og börnin. Hvaö eiga stelpurnar
t.d. aö sjá pabba sinn oft, til þess
aö hann og þær veröi ánægöar og
þeirra tengsl haldist? — Stundum
vilja þær ekki fara, þegar búiö er
aö ákveöa aö þær eigi aö fara aö
heimsækja hann, eöa hann getur
ekki tekiö á móti þeim þegar þær
langar til að fara til hans utan
þessara föstu heimsókna, og
svona allt.
Þetta getur kostaö rex og
rifrildi hér heima og þegar þetta
allt stangast á og árekstrarnir
koma upp, þá finnst okkur þetta
stundum alveg vonlaust og áöur
en maöur veit af, er maöur farinn
aöskita út gamla makann, pabba
stelpnanna, sem þeim finnst
náttúrlega jafn vænt um og áö-
ur. Eftir á kemur svo sektar-
kenndin yfir þvl aö hafa látið til-
finningarnar hlaupa meö sig I
gönur og aö allt bitni þetta á börn .
unum.En við höfum reynt að tala
um þetta viö stelpurnar og okkur
finnst þaö hafa boriö árangur.
Þaö er áreiöanlega mjög mikil-
vægt aö gera öllum börnútn, ekki
bara börnum sem búa I svona
endurbyggðri fjölskyldu, ljóst aö
fullorðiö fólk er engin ofur-
menni, heldur fyrst og fremst
manneskjur meö tilfinningar.
„Það gildir að standa
saman”.
Hvaö er þaö semreynirhelst á I
svona fjöiskyldu?
Þaö er alveg frumskilyröi, aö
viö fullorðna fólkiö sem búum
saman getum talaö hreint Ut,
hvort viö annaö. Lika um okkar
innstu erfiöu og flóknu tilfinning-
ar. Viö gátum þetta ekki fyrst, og
þaö var oft undirrótin aö miklum
misskilningi og sárindum á milli
okkar og árekstrum á heimilinu.
En eftir aö viö gátum viöurkennt
þessar tilfinningar hvort fyrir
öðru, talaö um og reynt aö fram-
kvæma út frá þvi, hefur þetta
gengiö betur.
Hvers konar tilfinningar eigiö
þiö viö?
Þaö ernú dálitiö flókiö aö koma
oröum aöþessu. T.d. bara þaö aö
þora aö viöurkenna aö maður sé
afbrýöisamur út I fyrri maka og
oft hræddur/hrædd um aö „eitt-
hvaö gerist” þeirra á milli. Þetta
„eitthvaö” er oft alveg óskil-
greint fyrir manni sjálfum. Þaö
getur þó oft veriö pirringur yfir
þessari fortlö, sem viö töluöum
um, ogaöverastööugtminnturá
hana. Eöa t.d. fyrir mig, segir
Jóhann, þá getur þaö fariö
ferlega I taugarnar á mér, aö
stelpurnar búi hér hjá okkur, en
ekki sonur minn. Þaö getur veriö
mjög nærtækt aö fara aö metast
„minn strákur er miklu duglegri
og skemmtilegri en þinar stelp-
ur”, eöa „þetta eru þln börn, þaö
er best aö þú takir ábyrgö á
þeim”. En þaö sem mestu máli
skiptir er aö geta talaö saman og
staöiö saman, þegar reynt er aö
taka á málunum af sanngirni og
skynsemi. Þetta er allt erfitt og
flókiö og krefst mikils tima og
ræktunar. Best er aö taka aðeins
eitt skref I einu. — Jóhann heldur
áfram: „Mér finnst líka, sem
stjúpfööur, aö ég hafi lært, aö
maöur veröur aö sniöa sér stakk
eftir vexti og setja ekki markiö
of hátt. Stelpurnar eiga sinn
pábba og þvl veröur ekki
breytt. Ég er hins veg-
ar nýr karlmaður á heimilinu
ekki „nýr pabbi” en stundum
náttúrlega staögengill pabba
þeirra. Ég hef daglegt samband
viö þær núna,en þær voru orönar
5-7 ára þegar ég.kynntist þeim
fyrst og þaö segir sig sjálft aö
okkar tengsl eru ööru visi en
tengsl þeirra viö pabba sinn.
Sömu sögu er aö segja um son
minn. Hann býr hjá móöur sinni,
meö nýjum karlmanni. Hann
hættir ekki aö vera sonur minn
fyrir þaö, en okkar tengsl hafa
breyst”. Þau Helga og Jóhann
voru sammála um, aö oft væri
erfitt aö vera sanngjarn og sýna
skilning á þörfum barnanna. En
þaö hjálpaöi, ef maöur gæti haft
aö leiöarljósi,, aö þaö er ekki
hægt aö „eiga” aöra manneskju,
hvort heldur sem það er bamiö
manns.maki eöa einhver annar”.
Raunveruleg fjöl-
skylda, þegar við erum
búin að eignast barn
saman.
Hvaö máli skiptir giftingin sem
sllk i ykkar sambandi?
Þaö var mikill þrýstingur frá
vinum og ættingjum aö viö giftum
okkur. Þetta var llka mjög mikil-
vægt fyrir okkur sjálf. Viö þurft-
um á gagnkvæmri staöfestingu aö
halda. Innsigliö er mikilvægt I
fyrsta fasta sambandinu, en þaö
er okkar reynsla, aö þaö sé ekki
siður mikilvægt I þessu sam-
bandi. Einnig fannst okkur, aö viö
værum ekki raunveruleg fjöl-
skylda, fyrr en viö værum búin aö
eignast barn saman. En viö erum
þó meö miklar vangaveltur i þvi
sambandi hvernig stelpurnar,
taki nýja barninu, nú eiga þær t.d.
afa og ömmu, sem þetta nýja
barn á ekki og öfugt. Þarna koma
ýmsir nýir hlutir inn i myndina
og sem viö reynum aö velta vöng-
um yfir og undirbúa sem best”,
Bókahomið
Þaö er ekki bara á persónulega
planinu sem stjúpmál eru þöguö I
hel. I fagbókmenntunum hefur
til skamms tima ekki verið aö
finna staf um þessi mál.
Þaö er ef til vill ekki tilviljun
sem höfundur bókarinnar „Step-
families” bendir á aö stóru fyrir-
tækin I Bandarikjunum sem gefa
út kort meö áletrun til allra hugs-
anlegra aöila og fjölskyldumeö-
lima, hafa ekki treyst sér til að
prenta kort meö áletruninni „til
stjúpmóöur minnar”. Þeir halda
aö þau seljist ekki!
1 tengslum viö starf okkar meö
svokölluöum endurbyggöum fjöl-
skyldum, höfum við viöaö aö okk-
ur faglegum greinum og bókum
en slikar bækur hafa nú verið aö
koma fram á sjónarsviöiö. Ein
þeirra er „Stepfamilies” eftir E.
Visher og J. Visher, útgáfa:
Brunner/Mazel New York 1979.
Ekki síöur viljum viö mæla meö
bókum sem skrifaöar eru af þeim
sem lýsa persónulegri reynslu
sinni. Ein þeirra er „The Half-
Parent,” eftir B. Maddox, út-
gáfa: Signet book, The New
American Liberary, New York
1976. Þar segir höfundur frá
reynslu sinni sem stjúpmóöir og
fléttar saman frásögn af eigin
reynslu, goösögnum og skynsam-
legum hugleiðingum á einkar lif-
andi hátt. Hún sér broslegu hliö-
arnar á erfiöleikunum, og notar
þá hæfileika sina til þess aö leysa
margan hnút.
Aö lokum viljum viö benda sér-
staklega á bókina „Living in
Step” eftir: R. Roosevelt og J.
Lofas, útgáfa: Mc Graw/Hill New
York 1977. Þessi bók er auðlesin
og full af góöum dæmum og ráö-
um.
---------------1 I----------------
Hvaöa munur er á
Ættleiðingu og stjúptengslum?
Stjúptengsl:
1. Stjúptengsl hafa engin laga-
leg réttindi I för meö sér.
2. Stjúptengslin fylgja venju-
lega hjónabandinu, sem stofn-
aði til þeirra.
3. Stjúptengslin byrja um leiö
og nýja giftingin.
4. Ahugi fyrir barninu og
möguleikar eru ekki kannaöir
til hlitar I nýja hjónabandinu.
5. Stjúpforeldriö er í þeirri
stööu aö hafa ekki liffræöi'.eg
tengsl viö barniö eins og mak-
inn.
6. Stjúpbarniö man oftast eftir
þvi foreldri sem stjúpforeldriö
á aö vera staögengill fyrir.
7. Engin viöurkennd fagleg
ráögjöf er sjálfsögö fyrir
stjúpforeldra.
8. Stjúpforeldrið buröast meö
gamlar goösagnir og neikvæö-
ar hugmyndir umhverfisins,
sem getur veriö erfitt aö lita
framhjá.
Ættleiöing:
1. Ættleiöing felur I sér ákveö-
in iagaleg réttindi.
2. Ættieiöingin er varanleg.
3. Hjón sem ættleiöa, veröa aö
hafa nokkur ár í farsælu
hjónabandi aö baki.
4. Viö ættleiöingu hafa báöir
aöilar áhuga á aö eignast
barn.
5. Yfirleitt standa báöir aðiiar
jafnfætis gagnvart barni sem
þau ættleiöa (nema aö um ætt-
ingja og þ.k. sé aö ræöa).
6. Fólksem ættleiðir vill oftast
taka ungbörn sem muna litið
eftir liffræöilegum foreldrum
sinum.
7. Viö ættleiöingu á fólk kost á
ráögjöf og stuöningi frá fag-
fólki, þegarupp koma erfiö til-
finningaleg vandamál.
8. Viö ættleiöingu koma yfir-
leitt jákvæö viöbrögö frá um-
hverfinu. Litiö er á þetta fólk
sem örlátt og gott fólk.
HVAÐ ERU STJÚPTENGSL?
Hver kannast ekki við
goðsöguna um vondu
stjúpuna og kaldlynda
stjúpföðurinn? Það nægir
að benda á ævintýrin um
Mjallhvítu og Hans og
Grétu. Bara orðin stjúpa
og stjúpi vekja neikvæð
hugrenningartengsl. Við
segjum stundum að þetta
eða hitt sé nú hálf stjúp-
móðurlegt og tölum um
„stjúpmóðurskammta".
Eitt er vist að stjúptengsl
eru flókin og tengjast
mjög djúpum, viðkvæm-
um og oft frumstæðum
tilf inningum.
Flestir halda aö þeirra
staöa sé einstök og vandamálin
einstaklingsbundin. Þaö hefur
þó sýnt sig þegar farið er aö
fara ofan i málin og ræöa þau
opiö, aö flestir eiga viö svipaða
erfiöleika aö strlöa og alls staö-
ar eiga sér staö mikil tilfinninga-
átök, þótt dulin séu.
Þaö er bara spurning um þaö
hvort fólk treystir sér til aö
horfast I augu viö tilfinningar
sinar og hversu opiö þær eru
ræddar. Trúlega er algengast að
fólk byrgi tilfinningar slnar inni
og láti sem ekkert sé. Margir
skammast sln fyrir frumstæðar
tilfinningar og reyna að bæla
þær niður eöa jafnvel afneita,
þ.e.a.s. reyna að vita ekki af
þeim sjálfir. Þaö versta er aö
þær brjótast þá bara út á ómeö-
vitaöan hátt, ef til vill þegar sist
skyldi. Þaö er meöal annars
þess vegna sem þaö er svo mik-
ilvægt aö viöurkenna stööuna
eins og hún er, geta rætt um til-
finningar sinar og veitt þeim út-
rás á heppilegan hátt, þ.e. deila
þeim meö öðrum, finna sam-
stööu og fá stuöning og jafnvel
góö ráö.
Þaö er ekki ofsögum sagt aö
þetta sviö mannlegra samskipta
er fordómum hlaöiö og nánast
bannlagt (tabu) aö tala um.
Viö reyndum mikiö til aö fá
fólk til aö tjá sig um reynslu
sina I viðtali viö okkur hér I
þættinum, en án árangurs. Viö
vitum þó af fjölda fólks bæöi
meöal kunningja okkar og I
gegnum starfiö, sem hefur af
miklu að miöla. En enginn vildi
opna sig i blaöaviötali um þetta
málefni. Ekki einu sinni fræöi-
lega. Viö fengum þó ein hjón til
aö spjalla viö okkur meö þvi
móti aö nöfn þeirra kæmu ekki
fram og aö sjálfsögöu vildu þau
ekki láta birta af sér mynd.
Þaö er greinilegt aö þessi
málaflokkur er mjög vanræktur
hér á landi og leyndin og afneit-
unin sem yfir þessum málum
hvllir er mikil. Þaö væri þvl
mjög hvetjandi ef fólk vildi
miöla af reynslu sinni eöa leita
álits og þannig vekja umræöu
hér I þættinum.