Þjóðviljinn - 29.10.1980, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 29.10.1980, Blaðsíða 5
Miðvikudagur 29. október 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5 Kreppuráðstafanír danskra krata Bitna mest á ungum atvinnu- leysingjum Afhendist á Félagsmáiastofnun,stendur á öskutunnunni; ráöstafanir stjórnarinnar svipta um 10 þúsund ungra manna atvinnuleysisstyrk og visa þeim á framfærslustyrk (úr So Da). Hér i Danmörku verða æ fleiri samfélagssvið fyrir barðinu á kreppunni. Nýlega upplýstu hag- fræðingar rikisstjórnarinnar að kaupmáttur hefði almennt rýrnað um 10% á siðustu átján mánuð- um, og er þá tekið tillit til skatt- breytinga en ekki til áhrifa alls kyns samdráttar I opinberri þjón- ustu. Sömu hagfræðingar spá áframhaldandi vexti atvinnuleys- is á næsta ári, en gefa jafnframt fyrirheit um að i árslok 1981 rétti auðvaldsheimurinn við undir forystu Bandarikjanna og Japan. Sömu fyrirheit voru reyndar gef- in fyrir rúmlega tveim árum, en siðan hefur kreppan rist dýpra. Rikisstjórn krata tekur nú æ rækilegar til hendinni að velta byrðum auðmagnskreppunnar yfir á verkalýð og þó enn frekar yfir á atvinnulausa og sjúka. Slik- ar skottulækningar hafa þó litil sem engin áhrif á rás kreppunn- ar, en auka svigrúm rikissjóðs til að fjárstyrkja atvinnurekstur. Niðurskurður atvinnu- leysisbóta Eitt nýjasta afrek rlkisstjórn- arinnar er að skerða atvinnu- leysisbætur, bæði almennt en einkum þó bætur hinna yngstu. 1 gær, 21. okt., lagði atvinnuráð- herra Svend Auken fram laga- breytingatillögur um fyrirkomu- lag bótagreiðslna. Þegar er full- vist að þær verða samþykktar breytingalitið og munu gilda frá flutningsdegi, þ.e. 21. okt.. Meginbreytingin er sú, að fólk þarf að hafa verið tryggt gegn at- vinnuleysi i 12 mánuði áður en það öðlast rétt á bótum, i stað 6 mánaða nú. Þetta er fyrst og fremst árás á æskuna, en stór hluti hennar kemst ekki I árs- vinnu, á meöan tiundi hver starfsreyndur maður gengur at- vinnulaus. Atvinnubótavinna varir aldrei lengur en I sex mán- uði og veitir þvi ekki rétt til bóta. Ungir menn, sem koma úr her- þjónustu, hafa hingað til fengið bætur strax, ef þeir fá enga vinnu. Sú undanþága er nú afnumin, þannig að sá helmingur þeirra sem aö jafnaði fyllir flokk at- vinnulausra verður að leita'at- hvarfs á félagsmálastofnunum, eins og þúsundir annars æsku- fólks. Framlög félagsmálastofn- ana eru mun minni en atvinnu- leysisbæturnar, duga vart til að skrimta, svo að stór hluti æskunn- ar, sem ekki á annars úrkosta, hrekst út i afbrot eða til aö vinna „svart” langt undir taxtakaupi. Hið nýja fyrirkomulag skeröir verðmætur atvinnuleysisbóta um helming, og jafngildir það 20% skerðingu á tveim árum. Enda reiknar atvinnumálaráðherra með að spara 405 miljónir danskra króna á næsta ári en 705 á þarnæsta. Hins vegar verði sveitarfélög að greiða um 100 miljónum meira i gegnum félags- málastofnanir vegna breyting- anna. Atvinnumálaráðherra segist ætla að láta bæturnar ná þeim til- gangi að vera trygging en ekki fátækraframleiðsla. Þetta er þó yfirvarp eitt, þvi að markmið rikisstjórnarinnar er að efla at- vinnusókn atvinnuleysingjanna, ekki til að fleiri kdmist 1 vinnu, þvi meiri vinnu er ekki aö fá, heldur til að veikja kjarabaráttu verkafólks, bæta aðstöðu auð- magns og rikis til að skerða kaup- mátt enn frekar. Alþýðusambandið sam- þykkir! Viðbrögð verkalýöshreyfingar- innar koma enn spánskara fyrir sjónir en menn eru þó vanir úr þeirri átt. Þau lýsa meiri hollustu við rikisstjórn krata en við eigin félaga. Alþýöusambandið hefur ne.'alega fallist á þessar skerð- ing.ir atvinnuleysisbóta, hvern einasta lið. Verkamannasam- bandið hefur hins vegar mótmælt kröftuglega árásunum á yngstu atvinnuleysingjana, enda er félagssvæöi þeirra i mestri hættu fyrir ásókn örvæntingarfulls fólks sem tekur hvaöa sultarlaunum sem bjóðast. Iðnnema- og æsku- lýössamtök hafa mótmælt af enn meiri ákafa. Afstaða Alþýðusambandsins vekur þá spurningu hvort dönsk verkalýöshreyfing sé að búa sér sömu örlög og hin gamla, flokks- stýrða verkalýðshreyfing Pól- lands. Sambandið lætur hagfræð- inga rlkisvaldsins skammta sér laun, atvinnuleysisbætur og félagslega þjónustu og hefur ekki annað á lofti en sýndarkröfur um efnahagslýöræði o.fl. umbætur. Þeirri kröfugerð er beint til þingsins þar sem mikill meiri- hluti er andsnúinn henni. Niðurskurður heilbrigðis- og menntamála Rikisstjórnin kann að beita hnifnum á fleira en atvinnuleysis- bætur. A fjárlögum 1981 verður dregið verulega úr útgjöldum til Framhald á bls. 13 Frá stofnfundi nýs verkalýðsfélags I Gdansk: Hvar lýkur „hreinum” kjaramálum og stjórnmál taka við? Togstreitan um hin nýju verklýössamtök PóUands Svo hefur farið sem spáð var: ekki var blekið þornað á sam- komulagi milli pólitiskra ráða- manna Póllands og verkfalls- manna i nokkrum helstu iðnaðar- borgum landsins en togstreita hófst um þaö, hvernig bæri að túlka ogframkvæma réttinn til að stofna sjálfstæð verkalýðssamtök og efna til verkfalla. Nú siðast hefur það gerst, að dómstóll I Varsjá hefur sett inn i lög hins nýja verkamannasambands, Solidarnosc (Samstaða) ákvæöi, sem þar voru ekki: um að sam- tökin viðurkenni forystuhlutverk kommúnistaflokksins og um tak- markanir á verkfallsrétti. Lech Walesa og aðrir forystu- menn verkamanna hafa lýst megnri óánægju með þessi úrslit ogenngetur svofariðaðþetta til- tæki. yfirvalda leiði til átaka, kannski verkfalla. Walesa og aðrir forystumenn Solidarnosc hafa að visu lýst þvi yfir hvað eftir annað, að þeir viðurkenndu hlutverk kommúnistaflokksins og væru ekki að fara af staö með eigin flokk. „Það er ekki okkar aö stjörna, segir Walesa i viðtali við Sovialistisk Dagblad. Okkar er að vema hagsmuni meðlima i sam- tökum okkar. Við setjum fram kröfur um laun og vinnuskilyrði og það er stjórnarinnar að mæta þessum kröfum”. Hvert stefnir? 1 ummælum sem þessum má sjá vissar þverstæöur: þau hljóta að bera fram sigilda spurningu: hver er munurinn á faglegu og pólitisku starfi verkalýðsfélaga? Þetta er einmitt sú spurning sem engum hefur tekist til þess að svara, og það er einmitt þess vegna að menn vita ekki gjörla hvert stefnir I Póllandi. Menn vita þaðeitt.aðnýttaflhefurorðið til i Póllandi, og að rikisstjórnin og ráðandi flokkur verður að viður- kenna það, ef ekki á að koma til meiriháttar átaka aftur. En menn vita ekki hvers hin nýju verka- mannafélög eru megnug — varla einu sinni hvaða hlut þau ætla sér. öflug samtök Hitt er vist: Solidarnosc eru nú þegarorðin mjög öflug samtök að meðlimatölu. t þeim eru 6—8 miljónirmanna, sem er um helm- ingur vinnandi fólks i pólskum borgum. Talið er að um 80% verkafólks i stórum borgum eins og Varsjá, Gdansk og Katowice séul Solidarnosc. Um tima máttu þeir, sem höfðu sig i frammi á vegum hinna nýju samtaka, sæta nafnlausum hótunum og abbast var upp á börn þeirra og eigin- konur af hinum og þessum. Einnig voru i gangi flugrit með niði um Lech Walesa, þar sem þvi var haldið fram að hann væri fylliraftur og kvennabósi hinn mesti og æki um Pólland á mikl- um lúxusbil bandariskum. Að- ferðir af þessu tagi hafa heldur hert upp Solidarbosc-menn og aukið vinsældir þeirra. Ótti við skriffinnsku En sem fyrr segir: það er margt á huldu um framtiö sam: takanna. Til dæmis að taka: til þessa hefur öll vinna á skrit- stofum hinna nýju verklýðs- samtaka verið unnin af sjálfboða- liðum. Nú er liklegt að þau verði aö ráða sér launað starfsfólk og það list mörgum verkamönnum ekki á: þeir óttast alla skrif- finnsku eins og fjandann sjálfan. Einn áhugamaður segir I samtali við danskan blaðamann: Við eigum aö halda áfram á sömu braut og I verkfallinu. Allir mæta og eru meö i að taka ákvarðanir og framkvæma þær. Solidarnosc verða byggð upp meðsterkum héraðssamböndum, sem taka allar helstu ákvarðanir. Þau kjósa sér sameiginlega stjórnarnefnd — en það er enn ekki ljóst hvaöa völd hún muni hafa, m.a. vegna þess, aö meðal óbreýttra liðsmanna er sterk andúð á mikilli miðstýringu. Velja þeir forstjórana? Erfiðust spuminga er þó sú, hvort og hvemig hin nýju samtök skipta sér af pólitiskum ákvörð- unum. Til þessa er það helst að heyra á Walesa og öðram odd- vitum samtakanna, að þeir vilji halda sig sem mest við stéttar- félagsverkefni i þrengri skilningi. Walesa kveðst vilja leggja sitt af mörkum til að leysa efnahags- vandræöi Pólverja, en hann og félagar hans eru mjög efagjarnir um áform um sjálfstjórn verka- manna i fyrirtækjum.” Ég hefi ekki áhuga á þvi, hvernig for- stjórinn er kosinn,*« segir Lecg Walesa. Ef að forstjórinn er ómögulegur verður verka- mönnum kennt um. Eins og stendur eiga verkamenn ekki að vasast í þvi að kjósa forstjór- ana”. Samstarfsmenn Walesa, Madeysky og Karpinsky segja m.a.: Við getum ekki tekið á okkur ábyrgö á hnignun pólsks efnahagslifs. En einhverntima I framtiðinni munum við kjósa for- stjórana.... Með öðrum oröum : það er engu líkara en öllum vangaveltum um sjálfstjórn verkamanna (og þar með hina júgóslavnesku fyrir- mynd, sem stundum er nefnd sé skotiö á frest. Það er kannski ekki nema von: þeir hjá Solidarnosc hafa meira en nóg að starfa eins oger. En fyrr en siðar munu þeir standaandspænis þvi, að þurfa að taka afstöðu til vissra grund- vallaratriða i uppbyggingu efna- hagslifsins, sem miklu afdrifa- rikari eru en sjálfur verkfalls- rétturinn.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.