Þjóðviljinn - 01.11.1980, Blaðsíða 2

2 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 1,—2. ndvember 1980
AF VANDARHÖGGUM
MENNINGAR(hálf)VITA
Lunginn af því sjónvarpsefni, sem lands-
menn fá að njóta yf ir árið, er svonef nt „leikið
efni". Láta mun nærri að slíkt efni taki milli
fimm og sex hundruð mínútur á viku af út-
sendingartima sjónvarps. M.ö.o., landsmönn-
um gefst kostur á að sjá 400 klukkustundir af
leiklist á sjónvarpsskjánum á ári hverju.
Megniðaf leikna efninu eru kvikmyndir, en
síðan koma framhaldsþættir, sjónvarpsmynd-
ir og annað það sem á það sameiginlegt að
vera framleitt og flutt af atvinnufólki í svo-
kallaðri leiklist. Hlutur íslenskrar leiklistar í
þessu leikflóði sjónvarpsins er satt að segja
ósköp rýr, verður líklega innan við 5% á þessu
ári. Þessu valda víst blankheit og annað, sem
ég nenni ekki að fara útí hér.
Eitt er það sem valdið hefur mér tals-
verðum heilabrotum undanfarið. Hvernig
stendur á því að 95% af því sem skrifað er um
leikið efni sjónvarpsins er um íslenskan
leikf lutning, sem aðeins spannar 5%?
Undantekningarlaust kveðja allir tiltækir
menningarvitar þjóðarinnar sér hljóðs, þegar
íslenskur höfundur fær fyrir náð að guða á
sjónvarpsskjáinn og þá er nú ekki dregið úr
skítkastinu. En þótt dælt sé yfir landslýð
hundruðum klukkustunda af sjónvarpsefni,
sem að drjúgum hluta getur varla talist sam-
boðið vitsmunaverum, þá láta svonefndir
gagnrýnendur, þessi sjálfskipuðu gáfnaljós
blaða og útvarps^slíkar trakteringar sem vind
um eyrun þjóta.
Auðvitað er ég með þessi heilabrot útaf
nýafstaðinni sýningu á Vandarhöggi Jökulsog
Hrafns, sem orðið hefur fyrir meira aðkasti
en góðu hófi gegnir. Um Vandarhögg hef ég í
sjálfu sér ósköp fátt að segja. Þetta er lítið
leikrit þar sem dregin er upp trúverðug mynd
af hversdagslegum umsvifum Akureyringa á
heimaslóðum og hvorki verra né betra en
annað sjónvarpsefni, en þó hefur það eitt
framyf ir ca. 95% af leiknu efni sjónvarpsins:
Það er íslenskt. Kannske má kalla það svolítið
„útfríkuð" barnabrek í frumbernskui
íslenskrar kvikmyndagerðar.
Það veit sá sem allt veit að ég vil geta gert
sömu kröfur til íslenskra listamanna og
erlendra og kannske meiri. En þá verður lika
að kref jast þess að erlent sjónvarpsefni fái
umf jöllun á sama plani og það sem íslenskt er,
og skítkastið nái yfir allt það sem að góðra
manna hyggju er slæmt. Það væri nú meiri
f jóshaugurinn.
Þau eru mörg gullkornin sem hafa verið
látin fjúka vegna Vandarhöggs. Til dæmis
segir gagnrýnandi Morgunblaðsins 29. okt:
„Það er alltaf fallegt á Akureyri og einhvern
veginn fer vel að láta leikræn vandamál
gerast þar."
Nei annars. Ég held ég nenni ekki að tína
upp gullkorn gagnrýnenda, en skrifi heldur
fyrir þá gagnrýni í þeirra eigin stíl um „Dýrin
mín stór og smá."
DÝRfN MIN STÓR OG SMÁ
Gaggríni
Það má segja að þetta hugljúfa leikrit sé
létt drama í skugga yfirvofandi
heimsstyrjaldar. Af Igjaf i verksins er hin ugg-
vænlega spenna sem fylgir því þegar kjöltu-
rakki kvefast eða páfagaukur fær niðurgang
og fer að stama. Mannleg fórnarlund er höf-
undi afar hugleikin og má meðal annars
glöggt merkja það í atriðinu þegar Alice
McTavish kemur með grísina til Tristans öðru
sinni. Hún er með legsig. Hér er úr vöndu að
ráða. Á hann að laga legsigið og koma of seint
i æskulýðsklúbbinn, eða láta legsigið eiga sig?
Og takið nú vel eftir. Hann segir Alice
McTavish að timinn sé óhentugur þar sem
stríð sé yf irvofandi, en kemur samt of seint í
æskulýðsklúbbinn.
Hér er á táknrænan hátt brugðið upp sálræn-
um átökum. Tristan verður að gera það upp
við sig hvort hann á að bregðast Alice
McTavish og grísinni, eða æskulýðsklúbbnum.
Boðskapur dýranna stóru og smáu verður
ótrúlega skýr I vandaðri þýðingu Dánda
Thorarensen og verður ekki annað séð en loka-
orð síðasta þáttar kristalli í raun og veru
megininntak þessa hugljúfa verks. Þau eru
sögð á því viðkvæma augnabliki þegar
Siegfrid kaupir hundaólina af Blekinshoff
gæludýrabana.
Þá segir Blekinshoff þessi fleygu orð:
„Römm er sú taug er rakka dregur".
Og að lokum ætla ég að leggja til að
sjónvarpsgagnrýnendur dagblaðanna og
pennavinir lesendadálkanna fjalli með líku
hugarfari um Vestrið heillar, A valdi sjóræn-
ingja, Kas, Hjól, Kójak og Kamelot og þeir
gerðu um Vandarhögg Hrafns og að þeir láti
ekki óboðlegt erlent efni njóta þess að það er
ekki íslenskt með því að þegja.
Hér má gjarnan fljóta með vísan úr
Ijóðabréfinu, sem leikritahöfundurinn sendi
gagnrýnandanum sem aldrei skrifaði um önn-
ur sjónvarpsleikrit en íslensk og þá alltaf með
sömu tilþrif um og bóndi sem ber skarn á hóla:
Víst oss þykir vont að sjá
þig vandarhöggum lemja
illu heilli aðeins þá
sem íslensk leikrit semja.
Flosi
eftir yngsta ljós-
myndarann.
Verslunarmannafélag
Reykjavikur hélt félagsfund á
Hótel Esju á miövikudaginn. Þaö
vakti athygli aö Magnús L.
Sveinsson formaöur félagsins hélt
brennandi ræöu til aö lofa Björn
Þórhallsson.formann Landssam-
bands verlsunarmanna. Sagöi
hann aö Björn heföi öldungis frá-
bæra hæfileika og nýgeröir samn-
ingar væru aö mestu leyti hans
verk o.s.frv. Ekki var þó minnst á
forsetaembætti i ASI, en fundar-
menn þóttust vita hvaö klukkan
sló.
Nú
eru uppi kúnstugar bollalegging-
ar um kjör forseta ASÍ i f jölmiöl-
um. Eru einstakir fulltrúar
óspart eignaöir stjórnmála-
flokkunum,og svo langt gekk aö
leiörétting kom frá Framsóknar-
flokknum til rikisútvarpsins þar
sem fullyrt var aö Framsóknar-
flokkurinn ætti fleiri fulltrúa
heldur en haldiö haföi veriö fram.
Þetta er auðvitaö hreinasti dóna-
skapur viö fulltrúa á ASl-þingi
enda mun þaö mála sannast aö
margir fuiltrúar muni vilja kjósa
hæfasta forsetaefniö — jafnvel þó
aö þaö sé úr öörum flokki en þeir
sjálfir.
klukkan?
I
þessum mánuöi kemur til lknds-
ins sovésk æskulýösnefnd til aö
endurgjalda heimsókn fulltrúa
Æskulýössambands Islands i
fyrra. Sovésku ungliöarnir hafa
m.a. óskaö eftir fundi með æsku-
lýösfulltruum stjórnmálaflokk-
anna, og hefur undirbúnings-
nefndin faliö fulltrúa Sambands
ungra sjálfstæöismanna aö koma
þeim fundi á. Veröur hann þvi
haldinn i Valhöll og þykir sumum
þaö dálftiö broslegt.
Svo
viröist sem kvótakerfiö I land-
búnaöinum nái þeim tilgangi sem
til var ætlast þ.e. aö draga úr of-
framleiöslu landbúnaöarafuröa.
Þó er ekki víst aö þeir sem komu
kerfinu á, hafi ætlast til aö þaö
yröi meö þeim hætti sem oröiö
hefur. Sannleikurinn er nefnilega
sá, aö yngri bændur eru flestir aö
gefast upp og ástæöan er einföld;
þeir eru meö miklar skuldir
áhvilandi búi sínu og þurfa því aö
framleiöa mikiö til aö endar nái
saman. Kvótakerfiö kemur I veg
fyrir þetta og endarnir ná þvi ekki
saman.
Þjóöviljinn veit dæmi um ung-
an bónda sem þarf og getur fram-
leitt um 150 þúsund lltra af mjólk
á ári, en hann má ekki framleiöa
meira en 130 þús. litra. Þaö dugir
honum ekki fyrir afborgunum af
lánum og til aö framfleyta fjöl-
skyldunni,og hann sagöist ekki
sjá fram á annaö en aö hann yrði
aö bregöa búi, ef kvótakerfiö
heldur áfram.
Kópavogskaupstaður
á 25 ára afmæli um þessar mund-
ir, og á aö gefa út veglegan
minnispening I tilefni af þvi.sem
Auglýsingastofa Kristinar i
Kópavogi hannar. Þaö vekur at-
hygli aö önnur hliö peningsins er
gerö eftir ljósmynd,sem einn nýj-
asti ljósmyndarinn I stétt blaöa-
ljósmyndara hefur tekiö. Þaö er
Elin Ellertsdóttir (Ella) sem
starfaöi á Þjóðviljanum I sumar
en er nú komin yfir á Visi. Og að
sjálfsögöu er hún rótgróinn Kópa-
vogsbúi.
Þá
er þaö sagan af Pólverjanum sem
þurfti aö skreppa til Moskvu og
langaöi til þess aö gera þrennt I
þeirri frægu borg. Hann vildi sjá
Svanavatniö i Bolshoj, kaupa pels
handa konunni sinni og fara I
grafhýsi Lenins. Hann haföi aö-
eins tveggja daga viödvöl, og
þegar hann sagði vinum slnum
Rússum frá löngunum slnum,
hristu þeir bara hausinn og sögðu
aö þetta væri gjörsamlega ófram-
kvæmanlegt á svona stuttum
tima. Pólverjinn var samt hinn
bjartsýnasti. Fyrst fór hann i
Bolshoj og sagöi miöasölustúlk-
unni aö hann ætlaöi aö fá miöa á
Svanavatniö. Hún sagöi aö hann
hlyti aö vera brjálaöur;þaö þyrfti
aö panta miða 3 mánuöi fram I
timann.
,,Ég ætla aö fá 10 miöa, 9 handa
þér og 1 handa mér”, sagöi Pól-
verjinn. Hann fékk þegar I staö
þaö sem um var beöiö.
Næst fór hann I pelsabúö og
spuröi um pelsa. Afgreiöslustúlk-
an sagöi,aö hann hlyti aö vera
geggjaöur. Allir pelsar væru fyrir
löngu komnir á uppboö I Lenin-
grad,og þar aö auki væri ekki
hægt aö fá þá nema fyrir bein-
harða ameriska dollara.
,,Ég ætla aö fá 2 pelsa, einn
handa þér og einn handa konunni
minni”, sagöi Pólverjinn og fékk
þegar i staö afgreiöslu.
Nú var oröiö töluvert á timann
liöiö, þegar hann kom aö graf-
hýsi Lenins var búiö aö loka þvi.
Pólverjinn gaf sig á tal viö varð-
mennina fyrir framan og spuröi
hvort hann mætti ekki rétt aöeins
lita á Lenin. Hann svipti frá sér
frakkanum, og innan á honum
Grafhýsi Lenins I Moskvu: Pöl-
verjar segja illkvittnar sögur af
Rússum,sem vonlegt er.
voru tveir vodkapottar, sinn
hvoru megin.
,,Þessi er handa mér og þessi er
handa ykkur”, sagði Pólverjinn.
Varömennirnir tóku viö pottinum
og sögöu siöan:
„Viltu fara inn fyrir.eöa eigum
viö aö bera hann út?”
Öþarfi er aö taka fram aö saga
þessi er upprunnin i Póllandi.