Þjóðviljinn - 14.11.1980, Qupperneq 7

Föstudagur 14. nóvember 1980. ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7
Avarp á
vetrarfundi
Sambands
íslenskra
rajveitna
10. nóv. s.l.
kerfum, „mildum” orkugjöfum (vatnsafl,
sól, vindur, lífrænn massi) og litilli orku-
notkun í staö miöstýröra kerfa, „haröra”
orkugjafa (kol, kjarnorka) og vaxandi
orkunotkunar. 1 umræöum örlaöi á undir-
tektum viö þessi sjónarmiö, ma. aö velja
beri orkustefnu, sem haldi opnum sem
flestum leiöum i tækniþróun. Athyglisvert
var einnig, að margir töldu endurnýjan-
legar orkulindir vænlegri fyrir þróunar-
lönd, en iönvæddum rikjum bæri aö auka
sem fyrst hlut kola og kjarnorku i sinum
orkubúskap. Það eru þeir orkugjafar,
sem flestir tæknimenn og hluti stjórn-
málamanna telja eina geta brúaö orku-
gjána og tryggt lágmarks hagvöxt á
næstuáratugum. Um stóraukinn hlutkola
1 orkuframleiðslu, bæöi varma, fljótandi
eldsneytis, og raforku, á næstu árum og
áratugum, virtist ekki ágreiningur, þótt
hækkandi orkuverö og margháttaöur,
vandi, tæknilegur og umhverfislegur,
fylgi slikri þróun. Stærsti óvissuþátturinn
tengist hins vegar kjarnorkunni, þótt
áberandi sé aö fáir sérfræöingur vilja
horfast I augu viö þá miklu andstööu sem
er gegn kjarnorkuleiöinni viöa á Vestur-
löndum. Þaö hlýtur aö vekja ugg, þegar
staöhæft er, aö reisa þurfi 11—12 kjarn-
orkuver i Bandarikjunum árlega til alda-
móta til aö ná þvi marki aö kjarnorkan
sjái fyrir 20% af orkunotkun þarlendis
áriö 2000. Hitt segir sina sögu, aö Sovét-
menn halda sina striklotu eftir kjarnorku-
brautinni, enda ekkert upplýst almenn-
ingsálit þar til andsvara, og Frakkar
viröast einnig komast hjá þeim átökum og
stórfelldu deilum sem kjarnorkuvæöingin
veldur I Vestur-Þýskalandi, Sviþjóð og
Bandarikjunum.
A ráöstefnunni reyndu menn aö spá um
þróun orkueftirspurnar á næstu áratug-
um. Þannig er gert ráö fyrir aö hún nær
fjórfaldist frá þvi sem nú er fram til 2020,
hlutfallslega mun meira i þróunarrikjum
ennúverandi iönrikjum. Þarf ekki aö taka
fram, aö þar fóru talsmenn hinnar hörðu
linu, meökol og kjarnorku, sem efniviö til
aö brúa „orkugjána”. Ekki er gert ráð
fyrir aö mildir og nýir orkugjafar skili
meira en 10% upp i orkueftirspurnina um
næstu aldamót og er þá vatnsafliö meö-
taliö.
Síhækkandi orkuverð
Um eitt greindi menn ekki á i Mtinchen,
þ.e. ab orkuverð fari sihækkandi á næstu
árum með oliuna i fararbroddi, en aðra
orkugjafa i kjölfarið.
íslendingum sem sitja slikt þing og
hugsa til vatnsaflsins og jarðvarmans,
hér heima hlýtur að hlýna um hjarta-
rætur, en einnig komast menn ekki hjá þvi
aö leiða hugann aö þróun orkuverös og
þeirra auömýkjandi samninga sem viö
búum viö þar aö lútandi og megum sist
endurtaka.
Efldar rannsóknir, markvisst skipu-
lag, góöur undirbúningstimi og skynsam-
legri fjármögnum framkvæmda, tillit til
náttúrulegs umhverfis og félagslegra við-
horfa, — þetta og fleira voru ábendingar
sem margir endurtóku á orkuráöstefn-
unni i Munchen.
Verður þá ekki fleira sagt af þeim slóð-
um og mál aö snúa af alþjóðavettvangi.
Borjaö eftir heitu vatni sumarið 1980.
Verðlagning og
verðjöfnun
Góðir fundarmenn.
A þessum vettvangi rikir áhugi á flest-
um þáttum orkumála, eins og fundir
ykkará liönum árum bera um ljósan vott.
Ég vil hér aðeins staldra við einn þátt
litillega, sem snertir ykkur og þá, er þiö
rafveitumenn vinniö fyrir frá degi til
dags. Þar á ég viö verölagningu á orku.
Þærtvær rikisstjórnir, sem éghef starfað
i, hafa sett jöfnun orkuverðs ofarlega á
blaö. Þaö var ójöfnuður oröinn óþolandi
fyrir viðskiptamenn Rafmagnsveitna
rikisins og Orkubús Vestfjarða, sem ebli-
lega gera kröfu til þess að sitja ekki viö
allt annað borö en aðrir landsmenn varö-
andi raforkureikninginn, svo ekki sé
minnstá húshitunarkostnað. A árinu 1978
var munurinn á heimilistaxta raforku hjá
flestum rafveitum sveitarfélaga og Raf-
magnsveitna rikisins tæp 90%. Nú hefur
tekist aö draga Ur þeim ójöfnuöi, þannig
aö nú munar um 30% á heimilistaxta Raf-
magnsveitnanna og Rafveitu Reykja-
vikur.
Til aö ná þessu marki, var veröjöfn-
unargjald á raforku hækkaö i 19% frá árs-
byrjun 1979 aö telja. Frá sama tima hefur
rikissjóöur lagt fram fjármagn til Raf-
magnsveitna rikisins til aö mæta kostnabi
viö fjármögnun félagslegra fram-
kvæmda, sem fyrirtækinu er gjört aö ráö-
ast i samkvæmt ákvöröun Alþingis.
Þessar aðgeröir hafa þegar dregið úr
gifurlegum fjárhagsvanda Rafmagns-
veitna rfkisins og jafnframt léttist smám
saman orkuöflunarþátturinn hjá fyrir-
tækinu eftir því sem dregiö hefur úr raf-
orkuframleiöslu meö ollu, og sama gildir
um Orkubú Vestfjaröa. Skynsamlegri
veröjöfnun verður að fylgja sæmilega
heilbrigöur fjárhagur meginfyrirtækja i
orkuöflun og orkudreifingu. Senn fer aö
rofa til hjá Rafmagnsveitunum aö þessu
leyti og mun ráöuneytiö huga aö endur-
skoöun á veröjöfnunargjaldi á raforku
strax og tímabært getur talist. Nú er i at-
hugun, hvort rétt sé að breyta veröjöfn-
unargjaldinu og e.t.v. einnig söluskatti á
raforku úr prósentugjaldi i fast gjald á
orkueiningu, eins og oft hafa komið fram
ábendingar um. Reynt veröur aö greina
áhrif slikrar breytingar sem best, áöur
ákvaröanir yröu teknar af eöa á, og er nú
aö þessu unnib.
Viö þá gjaldskrárbreytingu, sem tekur
gildi i dag, taldi ráðuneytið rétt að laga
heildsölugjaldskrá Rafmagnsveitna
rikisins aö gjaldskrá Landsvirkjunar,
þannig aö heildsöluverö raforku til raf-
veitna á lægrispennu en 33 kV hækkar um
5%. Getur afleidd hækkun i smásölu af
þessum söfcum numiö um 2,5%. Gild rök
eru fyrir þessari breytingu, sem meiri-
hluti stjórnar Rafmagnsveitnanna hefur
veriö fýlgjandi, og má helst aö þvi finna
aö hún hefur ekki tekið gildi fyrr. Hitt er
mérljóst, aö hún vekur enga hrifningu hjá
þeim rafveitum, sem nú þurfa að greiöa
fyrir gfhendingu á lægri spennu en 33 kV.
Verölagning og viöunandi verðjöfnun á
raforku veröuráfram ádagskrá. Ihúshit-
un er sá þáttur ekki siöur mikilsveröur og
vandásamur, þar eö gefa þarf gaum aö
tilkostnafci vib virkjun innlendrar orku
fyrir hitaveitur, og halda raforku til hús-
hituna'r vel neöan viö tilkostnað af hús-
hitun meö niöurgreiddri oliu miöaö við
meðaltalsaöstæöur. Samanburður viö
ódýrustu hitaveitur leiöir menn hins
vegar fljótt I ógöngur. Um þennan þátt
ræði ég hér ekki frekar.
Iðnaöarráöuneytið hefur gert áætlun
um fjárfestingar- og framkvæmdaþörf i
orku- og iönaðarmálum á næstu 4 árum
vegna undirbúnings þjóöhagsáætlunar og
jafnframter á vegum ráöuneytisins unniö
aö langtimastefnumörkun I orkumálum,
þar sem fjölmargir þættir koma til álita,
þar á meðal orkuöflun, orkunýting og
verölagning á orku. Þaö er von min aö
unnt veröi aö leggja þá stefnumótun fyrir
Alþingi á næsta ári i formi þingsálykt-
unartillögu.
En þaö eru fleiri þing sem geta látið sig
orkumál varöa. Þannig hefur um skeið
veriö unnið aö þvi aö þoka fram hug-
myndinni um orkuþing, en hún mun einna
fyrst hafa komið fram á fundum Sam-
bands islenskra rafveitna. Ýmsir aðilar
hafa aö undanförnu lýst áhuga sinum á
þátttöku i sllku þinghaldi, þar sem allt
sviö orkumálanna væri á dagskrá. Ráöu-
neytiö mun fljótlega kveöja til fundar um
slikt þinghald meö það i huga aö velja þvi
staö og stund og hefja undirbúning að
dagskrá þess. Þargefst væntanlega færi á
aö kynna sitthvað af þvi er varöar undir-
búning aö orkustefnu og ég er viss um aö
samband ykkar og margir fleiri aöilar
hafa margt i huga til kynningar á slikum
vettvangi.
Margslungid samhengi
Góöir fundarmenn.
Ég hef kosið aö blanda saman hugleiö-
ingum um smátt og stórt samhengi i' orku-
málum, bæði heima og heiman, i þessu
ávarpi minu. Þiö munuö taka hér viö meö
markvissari umræðu um nærtækari viö-
fangsefni. Ég vildi hins vegar aö þessu
sinni vekja athygli á margslungnu og al-
þjóölegu samhengi orkumálanna þar sem
vissara er aö hafa sýn til allra átta. Um
þaö hafa byltingarkenndar breytingar
siöasta áratugs fært okkur heim sanninn.
Fundi ykkar óska ég góös árangurs og
sambandi ykkar heilla um leiö og ég
minnist góöra samskipta á siöustu miss-
erum.
að meö Helsinkiráöstefnunni
skapaöist einskonar samnefnari
fyrir samskipti rikjablakka i
Evrópu. Sá samnefnari var
kannski ekki stór, en meöan hann
er til þykir ekki útilokaö, aö þaö
megi bæta viö hann.
Þaö er lika bent á þaö, aö ef
ekki er hægt aö tryggja þann lág-
markstrúnaö milli rikja, sem
felst i samþykktum RSO, þá er
öldungis vist, aö engu mun miba i
afvopnunarmálum, þeim málum
sem brýnust allra hljóta aö vera á
þeim þéttsetna vigvelli milli
tveggja risa sem Evrópa er.
áb tók saman.
Jón úr Vör:
Hvað er að frétta af
strætisvagnamálum
Kópavogs?
Kópavogskaupstaöur hefur nú
um alllangan tima veriö annaö
fjölmennasta bæjarfélag landsins
— og þó eins og allir vita eitt
þeirra yngstu. En það er ekki
endalaust hægt aö afsaka allt i
skjóli þeirrar staöreyndar.
Byggðin hér er þó i raun og veru
35-40 ára gömul — og ekkert
barnasamfélag lengur.
Sá er þetta ritar hefur veriö hér
búsettur rúmlega helming ævi
sinnar, u.þ.b. 33 ár. Ég get þessa
svo lesendur þessa greinarkorns
viti aö hér talar ekki ókunnugur
maöur.
Kópavogur er þannig i sveit
settur aö Ibúar þar hljóta að vera
mjögháöir samgöngum viðnæstu
byggöarlög, ekki sist viö Reykja-
vik.
Ekki á þetta að veröa reiöilest-
ur. Ég ætla ekki aö gera allsherj-
ar úttekt á opinberum þjónustu-
málum bæjarfélagsins. Margt er
hér fyllilega sambærilegt viö það
sem vel er gert i öðrum bæjar-
félögum, en tvennt er þaö þó sem
okkur Kópavogsbúum hefur veriö
til háborinnar skammar: Við eig-
um hvorki elliheimili né sjúkra-
hús — og samgöngur með al-
menningsvögnum hafa frá upp-
hafi og fram til þessa dags verið i
stakasta ólagi.
En um þessar yfirsjónir okkar
hefur ekki veriö haft s vo hátt sem
eölilegt væri. Ibúar þessa bæjar-
félags eru tiltölulega ungt fólk
meö góöa heilsu flestir og mikla
eign einkabila. En svo veröur
ekki tileillf öarNú fer sá titni senr
i hönd að hinir óánægöu og minni-
máttar fari aö láta til sin heyra.
Nú fyrir nokkrum vikum aug-
lýstu bæjaryfirvöld i Kópavogi að
fyrir dyrum stæöi aö breyta
strætisvagnakerfinu. AÖallega
Jónúr Vör.
mun þaö vera gert vegna ibúa ný-
legra hverfa, sem litla eða enga
þjónustu hafa fengið,og almennr-
ar óánægju. Borgarafundur var
haldinn, en illa var hann undirbú-
inn, aöalfrummælendur veöur-
Framhald á bls. 13