Þjóðviljinn - 06.12.1980, Síða 13

Helgin 6.-7. desember 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIDA 13
Rómantísk vakning
Einn umdeildasti
virtúós okkar tíma, mun
leika fyrir Tónlistar-
félagið í dag, laugardag,
kl. 14 í Austurbæjarbíó.
Reymond Lewenthal er
bandaríkjamaður, sem
undanfarin fimmtán ár
hef ur staðið í því að koma
tónlistarheiminum á
annan endann, með svo
sérkennilegum píanóleik,
að stundum eiga kjöftug-
ustu krítikkerarnir bágt
með að mæla fyrir hrifn-
ingu. Af hverju er hann
þá umdeildur?
Það efast enginn um stór-
sniðna snilld hans sem pianó-
leikara, tækni hans er næsta
Furðufuglinn Alkan.
yfirnáttúruleg og túlkun hans á
td verkum Franz Liszts, er
frumleg og sterk. En þvi ber
ekki að neita, að margt i fari
hans hefur farið gifurlega i
taugarnar á mönnum, sérstak-
lega þó púritönum nútima
pianóleiks, sem fórna gjarnan
ævintýrinu og innblæstrinum,
fyrir dauðhreinsaða hámór-
alska nákvæmni. Lewenthal
Tækni hans er næsta yfirnáttúrleg og túlkunin frumleg og sterk.
hefur endurvakið rómantiskan
pianóleik, einsog við könnumst
við hann úr goðsögnum um
Liszt, Anton Rubinstein og
Busoni. Tónleikar hans eru
mystiskir leiðangrar inni ver-
öld, sem var, tima, þegar enn
var hægt að trúa á framfarir,
mannlif, sem átti sér von og
kvaðst á við guð og fjandann.
Lewenthal fæddist i San
Antonoio i Texas fyrir fimmtiu
og fjórum árum. Foreldrar hans
skildu þegar hann var fimm
ára, og baslaði móðir hans með
hann ein i mikilii fátækt. Hann
fékk þvi varla tækifæri að læra
músik fyrr en hann var orðinn
fimmtán ára gamall og þá oft
hjá „hræðilega vondum kennur-
um” En ekkert átti hann hljóð-
færið, og varð að láta sér nægja
Fagottónleikar
Það er varla að aðrir
blásarar en flautuleikar-
ar láti heyra hér í sér á
einleikstónleikum. Ástæð-
an er eflaust fyrst og
fremst skortur á
áhugaverðum viðfangs-
efnum, það er að segja
viðfangsef num sem hald-
ið geta „normal"
áheyrendum föngnum
heilt kvöld. Eða er þetta
nú annars rétt?
Klarinettleikarar ættu í
það minnsta að geta sett
saman prógramm vand-
ræðalaust með Brahms,
Hindemith ofl., og sama
má segja um óbóleikara, í
það minnsta ef hugsað er
eitthvað afturfyrir alda-
mótin 1800.
Hafsteinn Guðmundsson
fagottleikari i Sinfóniuhljóm-
sveit lslands, er heldur ekki af
baki dottinn og hefur grafið upp
nokkur verk sem lofa góðu.
Hann ætlar að leika sónötur með
pianói, aðra eftir samtimamann
Bachs, Fasch að nafni, hina
eftir amerikanann Etler, i
Norrænahúsinu á mánudags-
kvöldið kl. hálf niu. Jónas Ingi-
mundarsaon mun leika með
honum á pianó, og Kristján
Stephensen bætist i hópinn með
óbórulluna i triói eftir Francis
Poulenc, sem er einhver elsku-
legasta kammermúsik sem
hægt er að hugsa sér nútildags.
Hafsteinn mun að auki leika
einleiksrapsódiu eftir Willson
Osborne, sem er ameriskt
nútima tónskáld af óþekktri
stærð. Er ekki aö efa aö hinum
Þeir leika Poulenc
mörgu áhugamönnum um
blásaramúsik er þetta kærkom-
iö tækifæri að bæta á reynslu
sina, með þvi að hlusta á þessi
verk, sem verða nú flutt i fyrsta
sinn á Islandi.
að æfa sig hjá nágrönnunum,
þegar þeir voru i skapi til aö
þola þaö. Einhvernveginn náði
hann þó það góðum árangri, að
þegar heimsvirtúósinn
Vladimir Horowits heyröi hann
af tilviljun leika, hvatti hann
Lewenthal eindregiö að halda
áfram, og lofaði raunar að segja
honum til sjálfur. Af þvi varö þó
ekki vegna einhvers misskiln-
ings, en Lewenthal komst brátt i
Juilliard tónlistarskólann i New
York, þar sem hann varö nem-
andi Olgu Samarhoffs. Þar var
honum samtimis bráðefnilegur
pianisti, William Kapell, og seg-
ist Lewenthal hafa lært mikið af
honum. „Kapell gerði það sem
enginn kennari lét sér detta i
hug: hann kenndi mér að æfa
mig. Hann var sannur vinur”.
Eftir fimm ára nám, fer
Lewenthal að koma fram á
opinberum tónleikum. 20 ára
gamall leikur hann meö Fila-
delfiuhljómsveitinni og hlýtur
lof fyrir, og hann heldur næstu
árin einleikstónleika i New York
og viðar og er þá talinn meöal
efnilegustu yngri pianóleikara
Bandarikjanna. En það er langt
frá að hann „slái i gegn” einsog
þaö er kallað, og hann er i sifelld-
um vafa um að hann sé á réttri
leið: Hafði hann ekki byrjað
alltof seint á þessu? Og svo
verður hann fyrir hrikalegu
áfalii. Kvöld eitt er hann á gangi
i Central Park i New York, og
þá ráðast nokkrir pönkaðir
unglingar á hann og brjóta
hvert bein i báðum höndum
hans. Þar með var draumurinn
búinn, eða hvað?
Þegar sár hans tóku að gróa
flýði hann til Evrópu og komst
þar meira að segja undir hand-
leiðslu meistara eins og Cortot
og Guido Agosti. En honum datt
þó varla i hug að nokkur von
væri til að hann ætti framtið
fyrir sér sem konsertpianisti.
Honum bauðst nú kennarastaða
i Rio de Janeiro, og hélt þangað
og gerði um leið boð eftir móður
sinni, sem lifði i mikilli vesöld i
New York. En þegar til Rio kom
reyndist kennarastaðan plat, og
hann stóð þar slyppur og
snauður. Móðir hans varð
áfram i New York, en Lewen-
thal komst sjálfur hvorki lönd
né strönd. Hann spilaði þegar
hann gat, fyrir smáaura, og
vann annars það sem til féll, og
sendi móðurinni þá peninga sem
hann gat sparað. Hún var hins-
vegar komin með fátæktina á
heilann, orðin rugluð af baslinu
og lagði sendingar sonarins til
hliðar, neytti einskis og dó úr
hungri án þess nokkrum brigði,
i New York 1957.
Lewenthal kemur aftur til
New York. Hann hefur þrátt
fyrir alla erfiðleikana haldið
áfram að þroska sig sem tón-
listarmann og pianðleikara, og
hann hefur uppgötvað margt og
merkilegt.
Eitt af þvi er tónlist löngu
gleymds fransmanns, Alkans,
sem var samtimamaður og
vinur Chopins og George Sand.
Þetta eru djöfulega erfið pianó-
verk, full af furðulegum brell-
um og bandóðum hugrenning-
um eins og hjá Liszt og Berlioz,
þegar þeir eru villtastir.
Lewenthal sökkti sér ofan i verk
þessa undarlega tónskálds og
1963 á 150 ára afmæli Alkans
fékk WBAI menningarútvarps-
stöðin (ein af fáum) hann til að
leika nokkur verka hans og
flytja um hann fyrirlestra, i
þrem útsendingum. Þetta vakti
gifurlega athygli, og bréfin og
upphringingarnar dundu á út-
varpsmönnum. Allir vildu nú
vita meira um þetta óþekkta
tónskáld, og þennan óþekkta
pianista sem lék verk þess af
slikum fitonskrafti að allt ætlaði
um koll að keyra. A eftir fylgdu
tónleikar i Town Hail, siðan
Carnegie Hall og upp frá þvi i
öllum frægustu tónleikasölum
heimsins. Og nú sautján árum
siðar: Austurbæjarbió.
Umsjón:
Leifur
Þórar.
insson
tónbálkur
Jaquelin Johnson syngur Bess
með sinfóniunni.
Michael Gordon veröur Porgy.
Sinfónískt
austur-
vestur
Shura Cherkassky lék sér að
þvi að töfra alla viðstadda,
þegar hann flutti b moli kon-
sertinn eftir Tsjækofski, með
sinfóniunni i fyrrakvöld.
Hann hefur til að bera ótrú-
lega snerpu, sem ekkert virðist
slakna með aldrinum og leikur
af slikum sannfæringarkrafti að
menn fá ósjálfrátt á tilfinning-
una: svona, og aöeins svona, á
að leika Tsjækofski. Það er ef-
laust blekking, en hvað sem þvi
liöur voru þetta á sinn hátt
magnaðir tónleikar. Hljóm-
sveitin stóð sig lika með prýði,
og var allt i einu orðin bráðlif-
andi og áhugasöm. Það var eins
og hún skemmti sér stórkost-
lega undir stjórn úkrainu-
mannsins Woldimar Nelsons,
sem virðist vera hörku dirigent.
Hljómsveitin lék lika Hnotu-
brjótssvituna og kom öllum i
jólaskap á augabragði og þegar
Lúðrasveitin Svanur bættist við
i „1812” forleiknum, sáu menn
fyrir sér gamlárskvöld með
flugeldum og fleiru og sumir
sáu h illa undir gleðilegt ár.
A næstu tónleikum sinfóni-
unnar, sem verða eftir tæpa
viku, á fimmtudaginn kemur,
munu fyrst og fremmst verða
flutt atriði úr ameriskum söng-
leikjum. Páll P. Pálsson verður
stjórnandi og fær til liðs við sig
tvo þeldökka amerikana, sem
eru spesialistar á þessu sviði:
Diane Jaqueline Johnson frá
Brooklyn i New York og Micha-
el V.W. Gordon, sem kemur frá
Tallahassee á Florida.
Þau munu syngja einsöngslög
og dúetta úr söngleikjum eins og
Oklahoma. South Pasific,
Kismet og Show Boat, en þetta
eru leikhúsverk sem gengu von
úr viti á Broadway á sinum tima
enda full af disætum melódium
og sem hafa orðið vinsælar út
um allar jarðir.
Hljómsveitin leikur einnig úr-
drætti úr söngleikjum, m.a. My
fair Lady, en aðalnúmerið á
tónleikunum og það lengsta, er
hápunktar úr Porgy og Bess
eftir Gershwin sem taka allan
fyrri hlutann, Porgy og Bess er
lika talinn Broadwaysöngleikur
eða ópera nr. 1 af mörgum, og
sumir ganga jafnvel svo langt
aö fullyrða að þetta sé stærsta
framlag Bandarikjanna á
músiksviðinu. Sýnist sitt hverj-
um, en það er óhætt að fullyrða
að þessi músik á sér marga ein-
læga aðdáendur hér á landi,
sem annarsstaðar.