Þjóðviljinn - 21.01.1981, Blaðsíða 10

Þjóðviljinn - 21.01.1981, Blaðsíða 10
10 SiÐA — ÞJ6ÐV1LJINN Miðvikudagur 21. janúar 1981 bladauki_______________________ Hægt að geyma raforku í miklum kulda neðanjarðar Þetta er þaö kerfi fimmtán hringlaga ganga i bergi (1) sem nú er unnið að. Sjálfvirk borvél nagar þessi göng inn i bergið. 1 göngunum eru hringmyndaðir „hitabrúsar” (2) þar sem ieiðslan liggur i fljót- andi helium sem dælt er niður úr kæiistöö (3). Leiðslan er samansett úr „stöng” (4) úr áli, sem „súper- leiðarinn” (5), bianda úr málmunum titan og niob, hrisiast um i mjóum þráöum. Til er merkilega einföld aðferð til að geyma raf- magn í stórum stíl: þá er rafstraumur látinn hlaupa i hring í leiðslum sem með mikilli kælingu fá eigindir hins besta leiðara — öll mótstaða er þá horfin eða svo gott sem. Þessi lausn er löngu þekkh fræðilega séð/ en það er ekki fyrr en á seinni dögum að komið er að þvi að breyta kenningu í framkvæmd. Bandarikjamenn hafa unnið að merkilegum rannsóknum á þessu sviöi. Háskólinn í Wis- consin ætlar að koma á fót á árunum 1984—87 tilraunastöð með 100 megavattstunda geymslugetu. Með þeirri orku mætti hita upp með rafmagni einbýlishús i fjögur ár. Segja má, að þar sem nóg er vatnsorka, sé þessi lausn ekki sérlega ofarlega á dagskrá, en i grein um þetta mál í sænska blaöinu Dagens nyheter segir, að hún geti orðið mikilvæg þegar og þar sem menn setja i verulegum mæli traust sitt á vindorku og aöra þá kosti i orkumálum sem duttlungar veðurfars ráða. Gerðust menn stórtækir viö smiöi slikrar raforkugeymslu, þar sem um yrði að ræða þúsund eða tiu þúsund mega- vattstundir, þá yrði slikt mann- virki griðarstór spóla, meira en hundrað metrar i þvermál, sem Rannsóknir sem eru á dagskrá komið væri fyrir i neöanjarðar- göngum og væri hún kæld meö fljótandi helium niður i það frost sem mest má verða — eða nálægt minus 273 gráöum. ,/Ég geng í hring" Þá verður leiðslan besti leiðari sem hægt er aö hugsa sér og rafstraumur sem kemur inn Hvernig er hægt að spara raforku? Tækin í eld- húsinu á hana fer i hringi mótstööu- laust. Segulsvið myndast um- hverfis spóluna og heldur raf- straumnum „geymdum”. Endar segulspólúnnar eru 1. Notum þrepastiili og hitastilli rctt. 2. Notum rétta potta og pönnur. 3. Sjóðum i litlu vatni. 4. Þiðum matvælin fyrir mat- rc iöslu. 5. Fyilum ofninn. fí. Notum steikhitamæla. 7. Nntum vif tuna rétt og ekki aö ópörfu. 8. Uppþvottavélin. 1. Þrepastilli á eldavélahellu skal stilla á hæsta straum þar til suöa kemur upp, eftir það nægir lægsti straumur. Hita- stilli skal stilla strax á það hitastig sem óskað er eftir. 2. Pottar og pönnur eiga að vera með sléttum og þykkum botni. Pottar með kúptum botni þurfa allt aö helmingi meiri orku. Pottar og pönnur eiga aö þekja alla plötuna. Fjórðungur orkunnar fer til spillis ef pottur sem er 16 sentimetrar i þvermál er lát- inn á 18 sentimetra plötu. Lokið á pottinum þarf að vera hæfilega þétt. Til aö viöhalda suðu þarf þrisvar til fjórum sinnum meiri orku ef lokiö er ekki á. 3. Nóg er að nota 1-3 desilitra af vatni við suðu á kartöflum og öðru grænmeti. samtengdir og eru einnig tengd- ir utanaðkomandi rafleiöslum um kerfi svonefndra tyristora (skjótvirkra hálfleiðarastraum- rofa), sem hleypa straumi inn á 4. Best er að þiða frosinn mat i isskápnum. Það þarf meiri orku og tekur allt að þriðjungi lengri tima að matreiða fros- in matvæli. Athugið að frosið grænmeti er best að matreiöa beint. 5. Eeynum að nýta ofninn vel, til dæmis meö þvi að baka og steikja samtimis rétti sem þurfa sama hitastig. Hitinn kemur i veg fyrir aö réttirnir fái bragð hver af öörum. Ork- an nýtisteinnig betur ef steikt kerfiö og tappa af þvi. Þvi meiri orka sem sett er inn á kerfiö, þeim mun sterkari verður sá straumur sem er á flandri innan þess og þeim mun sterkara er og bakað hvað á eftir öðru. Grillun á mat (glóðarsteik- ing) er orkufrek. Til dæmis þarf tvisvar til þrisvar sinn- um meiri orku við aö grilla kjúkling en aö steikja hann i potti. 6. Ef vafi leikur á steikingar- tima þá er gott að nota steik- hitamæli. Allar steikur og ofnrétti má setja i kaldan ofn. Steikingartiminn lengist um 5-10 minútur, en orkan nýtist betur. verður það segulsvið sem held- ur utan um hann. Fullhlaðin geymsla upp á tiu þúsundir megavattstunda getur haft straum upp á mörg hundrað þúsund amper og 1000—10000 volta spennu. Það er slðan hægt að „tappa af” henni álíka miklum straumi og meiri- háttar kjarnorkuver gefur af sér á einni klukkustund. Eins og krani Rafstraumsgeymsla af þessu tagi á að hafa þá kosti að menn geti farið með raforkuna „eins og hún kemur fyrir af skepn- unni”. Nokkurnveginn eins og menn safna vatni I þró og hleypa úr henni. Nýtingin á að vera mjög góð. Þeir fræöimenn sem hafa unnið að þessum málum I Wisconsin i um það bil tlu ár gera ráð fyrir 95% virkni. Það er af bæði hagrænum ástæðum og með tilliti til umhverfisverndarsjónarmiða, að segulspólunni veröur að koma fyrir neðanjaröar. Það er ekki hægt með skynsamlegum kostnaði að ná tökum á þeim geypikröftum sem fylgja svo öflugu rafsegulsviði nema að notast við berglög beint. Aðrar aðferðir Sú aðferö sem hingað til hefur mest verið notuð til að geyma orku I stórum stll er tengd varnsorkuverum. Þá er tiltölu- lega ódýr umframorka notuö til aö dæla upp vatni i stlflu. Þessu vatni er svo þegar álagið er mikið, hleypt niður aftur eftir þessu svonefnda dæluorkuveri, sem þá er I hlutverki þess rafals sem breytir fallorku vatnsins i raforku. I Sviþjóö er til að mynda nýlega komið i notkun 350 megavattstunda dæluorku- ver I Juktan i Norrland. önnur aðferð er sú aö láta raf- hreyfla koma kasthjólum á mikla ferð. Kasthjólin eru siöan notuð til að reka rafla þegar aftur er þörf fyrir strauminn. Þetta er nokkuð kostnaðarsöm aöferð en ný trefjaefni i kasthjól lofa aðferðinni góðu i fram- tiöinni. Elsta aðferðin sem notuð er til að geyma raforku er að breyta henni i efnaorku i rafhlöðum, en til þess gefur sú tækni sem nú er þekkt ekki möguleika á að geyma raforku i stórum stil þannig að hagkvæmt sé. 7. Auk orkunotkunar viftunnar eykur hún loftskiptin i ibúö- inni, þannig að kostnaður viö hitun vex. 1 stað loftsins sem viftan blæs út þarf ferskt loft. Þegar viftan er i gangi fæst rétt loftræsting ef eldhús- glugginn er iokaður, en þess i stað haft opið inn i annað her- bergi hússins, þar sem gluggi er opinn. Nauðsynlegt er aö hreinsa siuna i viftunni reglu- lega, til dæmis mánaðarlega. i flestum viftum er spjald sem opnast þegar viftan er i gangi, ef spjaldiö opnast ekki þá er viftan óstarfhæf, og ef spjaldið lokast ekki myndast dragsúgur og upphitunar- kostnaður eykst. 8. Uppþvottavél er meðal orku- frekustu heimilistækjanna. Þaö sparar orku að setja hana ekki i gang fyrr en hún hefur verið fyllt alveg. Hagkvæmt getur verið aö handþvo potta og aðra stóra hluti sem taka mikið pláss i vélinni. 1 einn uppþvott i vél með 60*C heitu vatni fara um 2,5 kWh af raf- magni. 1 hitaveitusvæðum er sjálfsagt að athuga hvort tengja má uppþvottavélina viö heita vatnið, við það spar- ast rafmagn sem annars færi i að hita vatnið.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.