Þjóðviljinn - 28.01.1981, Blaðsíða 7

MiOvikudagur 28. janúar 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 7
Framað þessu hafa fiskveiOar á Grænhöföaeyjum aöeins veriö meö allra frumstæöustu aðferöum.
Þróunaraðstoð er
þolinmæðisverk
Landiö er haröbýlt og atvinna fábreytt.
Magni Kristjánsson skipstjóri
frá Neskaupstað er útgerðarstjóri
islensku þróunarhjálparinnar viö
Grænhöfðaeyjar, þaðan sem gert
er út fiskipið Bjartur. Magni og
fjölskylda hans voru heima um
jólin og notaði þá blaöiö
AUSTURLAND tækifæriö og
hafði við hann eftirfarandi viötal,
sem viökomandi blaöamenn,
Smári Geirsson og Guömundur
Bjarnason, hafa góðfúslega leyft
Þjóðviljanum aö endurprenta:
Sl. vor héldu nokkrir Islend-
ingar til Grænhöfðaeyja, eða
Capo Verde eins og eyjarnar
heita á máli þarlendra til að
kenna innfæddum sitthvað um
fiskveiðar, meðferð veiðarfæra
og veiðarfæragerð. Þessi aðstoð
við eyjaskeggja er á vegum
Aðstoðar lslands við þróunar-
rikin. Árið 1980 voru veittar 280
milljónir króna til undirbúnings
verkefninu á Grænhöfðaeyjum
svo og til reksturs verkefnisins
það árið. Aður hafði verið keypt
fiskiskip til notkunar þar.
Kemur þetta fiskiskip Norðfirð-
ingum kunnuglega fyrir sjónir,
þvi það er gamli Bjartur, sem
smiðaður var fyrir Sidar-
vinnsluna hf. i Austur-Þýskalandi
árið 1965. — Enn á ný ber skipið
nafnið Bjartur og útgerðarstjóri
hans á Grænhöfðaeyjum er
Magni Kristjánsson frá Neskaup-
stað. Auk Magna héldu til Græn-
höfðaeyja skipstjóri og vélstjóri.
Fjölskyldur allra þessara manna
dvelja á eyjunum með þeim og
eru þvi 10 Islendingar búsettir á
Capo Verde um þessar mundir.
En hvar og hvernig eru Græn-
höfðaeyjar? Eyjarnar eru 9 tals-
ins i byggð auk nokkurra
óbyggðra, og á fimmta þúsund
ferkilómetrar að stærð. Þær eru
280 sjómilur út af vesturströnd
Afriku, um það bil 900 milur suð-
vestur af Kanarieyjum. Tungu-
mál ibúanna er mjög skylt
portúgölsku og kallast creol, en
portúgalska er opinbert ritmál á
eyjunum. Um 350 þúsund manns
eru búsettir á Grænhöfðaeyjum
en Capo - Verde búar teljast
miklu fleiri. Stór hluti þjóðar-
innar starfar erlendis og byggist
afkoma fjölda fólks á eyjunum á
launatekjum, sem sendar eru
heim til framfæris oft stórum
fjölskyldum. Capo Verde var
áður portúgölsk nýlenda en hlaut
sjálfstæði 1975.
Magni Kristjánsson var
staddur i orlofi i Neskaupstað i
byrjun janúar og gengu þá Dlaða-
menn Austurlands á fund hans til
að forvitnast um hagi Islending-
anna á Capo Verde, þjóðfélag
eyjaskeggja, og um það hvernig
til hafi tekist með verkefnið sem
ráðgert var að tæki a.m.k. 1 1/2
ár.
— Hvernig hefur verkefnið
gengið?
— Undirbúningur verkefnisins
var fyrst og fremst miðaður við
að veiða hrossamakrfl
(brynstirtlu) og aðrar skyldar
Þýðir ekki að
leggja árar
í bát þótt
makríltorfa
stökkvi
ekki í fangið
á manni
tegundir uppsjávarfiska í hring-
nót. Fyrir lágu upplýsingar frá
alþjóðastofnunum svo og eyja-
skeggjum sjálfum, að þarna væri
mikið af slikum fiski. Frum-
könnun islenskra aðila sem fóru
til eyjanna 1977 og ’78 hneig
einnig i sömu átt. Bátakaup og út-
búnaður allur var miðaður við
þetta I meginatriðum. Einnig var
litillega gert ráð fyrir að kanna
möguleika til tog- og neta- og
linuveiða og að auki veiðar i
humargildrur. — Nú,en sumrinu i
sumar var varið til leitar að
hrossamakril. Er skemmst frá
þvi að segja að ekkert fannst af
þeim ágæta fiski. Þess ber að
geta að hrossamakrill er göngu-
fiskur og hafsvæðið, sem við með
eitt skip leitum á, er viðlíka stórt
og hafsvæðið milli Islands og
Grænlands. — Það má geta þess i
þessu sambandi að það tók
nokkur skip mörg ár að koma
sumarloðnuveiðum hér i gang. —
Þvi er alls ekki ljóst enn hvort
þessi fiskur gengur á miðin um-
hverfis eyjarnar einhvern annan
tima ársins. Ekki er heldur loku
fyrir það skotið að fiskurinn sé á
miðunum þó að við höfum ekki
fundið hann. Svona vinna er
þolinmæðisverk og ekki þýðir að
leggja árar i bát þó makriltorfa
stökkvi ekki i fangið á manni i
fyrstu atrennu. Aftur á móti urð-
um við varir við verulegt magn af
túnfiski, og sýnist augljóst að þær
veiðar megi auka að mun á þess-
ari slóð. Til þess höfum við þó
ekki búnað.
— Hvernig ganga samskiptin
viö þá innfæddu og hafa þeir sýnt
verkefninu áhuga?
— Innfæddir Capo Verde búar
eru sérstaklega viðkunnanlegt
fólk. Fólkið er ákaflega glaðlynt,
friðsamt og tilfinninganæmt og
lætur gjarna hverjum degi nægja
sina þjáningu. örlltill minnihluti
fólks talar ensku og alltaf eru ein-
hverjir innfæddir meðal áhafnar-

innar sem skilja ensku. Auk
Islendinganna tveggja eru 10-13
innfæddir um borð i Bjarti.
Sjómenn eru þarna upp og ofan
eins og annarsstaðar. Bráðdug-
legir, lélegir og allt þar á milli
rétt eins og þekkist hér heima. Þó
efniviðurinn sé góður er ljóst að
það sem tekur dagstund að kenna
byrjanda hér tekur viku þar
suður frá. Okkur hér norðurfrá er
sjómennska i blóð borin en þeim
framandiað flestu leyti. Auk þess
hugsanagangurinn annar.
Þorri almennings skilur vart
aðgerðir sem þessar nema þær
snerti hann beint. T.d. að pláss
fáist á skipinu eða vinna við það.
Astæðan er sennilega sú að fólk er
illa upplýst almennt og á erfitt
með að fá samhengi i hlutina
nema það blasi augljóslega við.
— Voru mikil viöbrigði aö setj-
ast aö á Capo Verde?
— Já óneitanlega. Þegar fólk
eins og við kemur úr neysluþjóð-
félagi i land sem þetta hlýtur
margt óvenjulegt að blasa við og
má þar margt telja upp. Við kom-
um t.d. þarna út undir sumar og
voru mikil viðbrigði að hefja nýtt
lif og starf i 30-35"hita. Mataræði
er mjög frábrugðið okkar og tók
það nokkurn tima og nokkrar
magakveisur að aðlagast þvi.
Mjólk fæst t.a.m ekkúkjöt er af
mjög skornum skammti, egg eru
sjaldan á markaði og ávextir eru
mikið fágæti, nema bananar.
Húsnæði sem við bjuggum i fram
i miðjan nóvember var mjög bág-
borið, bæði litið og óþrifalegt.
Vatnsleysi var algengt og mjög til
baga fyrir sisveittan mörland-
ann, ekki sist þegar magakveisur
gengu yfir! En öllu má venjast. —
Um miðjan nóvember rættist úr
húsnæðismálunum. Þá fengum
við nýjar ibúðir i fjölbýlishúsi og
þar unum við okkur vel. Sann-
leikurinn er sá að enginn fiytur
sinar fyrri lifsvenjur og aðstæður
til svo framandi lands. Forsenda
þess að nokkrum geti liðið vel er
að aðlaga sig þvi sem fyrir er i
meginatriðum. Það reynum við
eftir bestu getu.
— Hvernig er skólamálum
háttaö hjá þeim innfæddu?
— Frá þvi að rikið fékk sjálf-
stæði er öllum gefinn kost-
ur á að læra að lesa og skrifa.
Að þvi er ég best veit er það mun
betra en hjá flestum þjóðum á
meginlandi Afriku. Einnig sýnist
stéttaskipting minni á Capo
Verde en á meginlandinu þó hún
sé talsverð. — Námið er að ein-
hverju leyti stéttbundiö þ.e.a.s.
gæði þess fara að nokkru eftir
efnahag viðkomandi. Framhalds-
nám er eitthvert á eyjunum. Þar
eru menntaskólar en háskólanám
er ekki hægt að stunda á
eyjunum. Slik fræöi verður aö
sækja til annarra landa t.d.
Portúgal.
Vegur iönmenntunar er lftill,
þó er þar starfandi visir að tækni-,
stýrimannaskóla o.fl.
— Hvað meö ykkar börn?
— Vegna tungumálaörðugleika
ganga bðrnin ekki i skóla þeirra
innfæddu. Við höfum sjálf haldið
upp nokkurri kennslu, aðallega I
islensku og reikningi, eftir að úr
húsnæðisvandanum leystist.
Þetta er kannski ekki eins og best
verður á kosið. En á móti kemur
að þau fá ,,aukatima” i öðru eins
og t.d. landafræði, þjóðfélags-
fræði, tungumálum o. fl. sem
kannski er ekki á námskrá sam-
kvæmt okkar skólakerfi.
— Hvað gerið þiö i fristundum
ykkar á eyjunum?
— Við verðum i rauninni að
skapa okkur afþreyingu sjálf, þvi
litið er við að vera I borginni
Mindelo, þar sem viö búum, þó
ibúarnir séu um 35 þúsund. Viö
höfðum með okkur lesefni þegar
við héldum til eyjanna og hafa þvi
verið gerð góð skil. — Á
Grænhöfðaeyjum er ekkert sjón-
varp og útvarpssendingar eru
aðeins i 4-5 klst. á dag og er megin
efni þeirra létt tónlist og fréttir.
Kvikmyndahús er i Mindelo, og
sýnir það gamlar og gatslitnar
kvikmyndir. — Sjálfur hef ég
reyndar ekki haft gaman af bió
siöan ég komst á þann aldur að
þurfa ekki að svindla mig inn á
bannaðar myndir.
Aðeins eitt blað er gefið út á
eyjunum. Það kemur út vikulega
og er 8 siður að stærð. Umræða
um stjórnmál og almenn málefni
er litil og fólk fáfrótt um flesta
hluti.
— Hvað um veöurfar?
— Eyjarnareru á 14-17*n. br. og
hitinn i samræmi við þaö. Nú er
þar kaldasti timi ársins. Nætur-
hiti i des. komst niður undir 20 st.
og þá var hitinn á daginn 22-25 st.
Sumariðerheitt,dagshiti 26-37 st.
og næturhiti 26-29 st. — Oft er
golukaldi og yfirleitt sólskin og
léttskýjað. Flestir vita liklega að
vandi eyjaskeggja stafar að
miklu leyti af langvarandi
þurrkum. Regntiminn er haustið,
og i ár rigndi 5 sinnum með löngu
millibili, oftast litilsháttar. Engin
breyting er þvi á vanda þeirra
hvað þetta snertir.
— Geturöu sagt frá daglegu lifi
þessa fólks i stuttú máli?
— Það er nú kannski erfitt. At-
vinnuleysi er mjög mikið og at-
vinnuöryggi er hugtak sem
þekkist vart. A einn eða annan
hátt er mestum tima varið til að
afla lifsviðurværis. Sumir þurfa
aö sækja vatn um langan veg til
þvottar og matar. Götusala er
almenn og margir fokka daginn
út þar sem likur eru á að fá tima-
bundna snapvinnu, t.d. við höfn-
ina. Þeir sækja sjó á frumstæðum
róðrarbátum sinum og f jölmargir
hokra með nokkrar hænur, geitur
eða svin. Capo Verde búar eru
félagslyndir og standa eða sitja
oft i hópum. Þarna er maður
manns gaman, og mér er til efs að
orð eins og kynslóðabil og af-
þreyingarefni finnist i máli
þeirra.
— Aö lokum Magni, hvaö um
framhald verkefnisins og hvaí
verðið þiö lengi þarna suöur frá?
— A næstunni verður ákveðið
um framtiö þessarar aðstoðar.
Þróunaraðstoð er i eðli sinu þolin-
mæðisverk og mikils árangurs
vart áð vænta á skömmum tima.
Ég vona að islenskur almenn-
ingur og stjórnmálamenn sjái
ekki eftir þeim krónum sem i
þetta fara og haldið verði áfram
næsta ár að styðja þessa fátæku
þjóð til sjálfsbjargar. Arangur er
vis ef þolinmæðina brestur ekki
og vist er að þörfin er brýn. Ég er
ráðinn i þetta starf fram i
september á þéssu ári, og á þess-
ari stundu get ég ekki sagt um
hvort af framhaldsráðningu
verður. Starfið er skemmtilegt og
áhugavert, en vist er að fyrr en
siðar komum við aftur heim á
klakann. —S.G./G.B