Þjóðviljinn - 28.02.1981, Síða 17

•*in 28. febrúar til 1. mars 1981 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 17
Bregður
fyrir sem
parti af
s j úkrabíl’
Það gerðist hér á dög-
unum að við Játvarður
Jökull Júlíusson á Miðja-
nesi i Reykhólasveittókum
tal saman. Röbbuðum við
víttog breitt um mannlífið
þar í sveitinni og raunar
FYRRI HLUTI
sitt hvað fleira. Tognaði
svo úr tali okkar að vel má
að ekki þyki við hóf að
birta það allt i einu tbl. en
þá kemur framhaldið bara
i öðru. Hefst þá spjallið
— Hvernig var tiðarfariö frá
þvi i vor og til þessa?
— Sumarveöráttan var einkar
hagstæö öllum gróöri og atvinnu,
enda spratt svo vel i högum sem á
túni og i görðum. Svo hvessti
sjaldan og hey fauk óviöa og
þangsláttumenn viö Breiðafjörö
höföu oft gott næöi. Á sláturtiðinni
komu hriðar og trufluðu og töfðu
fyrir við aö flytja fé norðan frá
Djúpi. Þaö tókst þó á endanum.
Framan af vetri var ekki sem
verst en nú hafa gengið nær
óslitin harðindi lengi. Jörö er viöa
i klakabrynju og isalög eru mikil.
— Hvernig gekk heyskapurinn i
sumar?
— Agætlega. t ööru eins grasári
hljóta veikliðaöir bændur þó aö
lenda i þvi aö sum túnin spretta
úr sér og þau hey verða létt.
— Er mikið um votheysgerö og
súgþurrkun?
— Hérna þekktist góö votheys-
verkun á stöku bæ áður en flat-
gryfjubyltingin varð. Fjórar flat-
gryfjur eru komnar i gagniö i
Reykhólasveit og sú fimmta var
byggð i haust. Þegar heyjaö er i
flatgryfjur er hægt aö ljúka hey-
skapnum i einum rykk áöur en
grös tréna. Þaö heyrir til undan-
tekninga aö ekki sé einhver súg-
þurrkun, i þaö minnsta súgþurrk-
unarkerfi.
Skepnuhöld og
búskaparhættir
— Hvaö segiröu um skepnuhöld
og búsafuröir?
— Skepnuhöld voru góö en tvi-
lembur meö alfæsta móti hjá
mörgum. Þaö er slátrað úr
þremur hreppum i A-Barð. i
Króksfjaröarnesi og frá nokkrum
bæjum við Inn-Djúp. Meöalþyngd
dilkaskrokka þar i haust var 16.08
kg. á móti 14,11 kg. haustið 1979.
Sumir drógu úr fóöurbætisgjöf
vegna kjarnfóöurskattsins og
fengu þvi minni mjólk.
— Eru búin yfirleitt „blönd-
uð”?
— Enginn býr meö kýr ein-
göngu en margir bændur eiga
enga kú. Það er þversögn að þeir
kýrlausu skuli eiga eins mikiö
undir m jólkurflutningunum
komiö eins og reynslan sýnir.
Mjólkurflutningarnir til Búöar-
dals færa einum fjórtán kýr-
lausum sauöfjárbændum neyslu-
mjólkina upp i hendurnar. Ég er
hræddur um aö þaö sé hvorki
borgaö né metiöeins og vert væri.
Ég má til aö geta þess aö Búö-
dælingar hafa stundað mjólkur-
flutningana héöan að vestan meö
miklum sóma siöan þeir tóku við
þeim á kælitanksbilunum. Reyk-
hólasveit er útvörður og enda-
punktur umdæmis Mjólkursam-
sölunnar i Reykjavik. Jafnan er
mikiö undir útvöröunum komiö
og á þaö ekki sist við hér. Ætli það
þekkist viðar á landinu aö
mjólkurbillinn sé látinn ryðja
leiöina fyrir snjóhefil Vegageröar
rikisins, eins og stundum er á
Svinadal i Dölum?
— Er eitthvað um félagsbú?
— Þaö er á þónokkrum bæjum
að tvær kynslóðir búa i félagi, en
formið er mismunandi fastmótaö.
Nokkuö er um annarskonar
félagsbú, aö systur einvörðungu
eða systkini búi félagsbúi.
— Stunda bændur einhverjar
aukabúgreinar?
— Þær geta varla talist og mér
er ekki kunnugt um að neinn
hugsi til lobdýraræktar, svo dæmi
sé nefnt. Hinsvegar eru alveg
ótrúlega margir, sem vinna ein-
hverskonar aukavinnu meö bú-
skapnum. A sumum jörðum — og
þeim ekki fáum — mætti tala um
hjáverkabúskap. Helst er þá
staðan sú, aö konan býr i rauninni
og það á skattframtalinu.
En hér eru reyndar aukabú-
greinar þar sem er æöarvarpið og
þangtekjan. Mér telst til að ein 17
eða 18 heimili hér i sveit hafi ein-
hverskonar tekjur af dúnhirð-
ingu, raunar æriö mismiklar.
Æðarvarpiö eykst sumsstaöar og
hefur færst á land. Menn geta sér
til um skýringar á þvi. All-
nokkur áhugi er á þvi aö hlúa aö
varpinu og sinna þvi, enda mikið i
aöra hönd, ef vel lánast. Félagiö
Æðarvé nær yfir Dalasýslu og
Austur-Baröastrandarsýslu. Fél-
agsmenn skattleggja sjálfa
sig til aö geta verðlaunað svart-
baksdráp og borga margföld
verölaun samanborið viö verð-
laun rikisins.
Fiskirækt i ánum i innsveitinni
hefur reynst torsótt og borið sára-
litinn árangur.
Sveiflast sitt
á hvað
— Hve mörg býli eru I sveit-
inni?
— Nú eru heimili á Reykhólum
sem næst 25 en fyrir 1930 voru
Reykhólar eitt af 30 lögbýlum i
sveitinni. Af þeim 30 bújöröum,
sem þá voru, eru nú 9 alveg i eyði.
Samt er nú búiö á 26 býlum. Þvi
valda nýbýlin sem hafa risiö eftir
1930. Ekki er sagan öll sögö enn,
þvi 4 nýbýli hafa lagstniður aftur.
Eru þó ekki nærri allar sveiflur
taldar, sem hafa orðiö á búsetu i
sveitinni, tvi- og þribýlin á ýms-
um timum og sum enn þann dag i
dag.
— Hve margir eru ibúar
sveitarinnar, fækkar þeim eöa
fjölgar, helst kannski i horfinu?
— Fólki hefur ýmist fækkað eöa
fjölgað. Stuttu fyrir miöja öldina
voru hér nær 250 manns. Fækkað
niöur undir 190 næst áður en Þör-
ungavinnslunnar fór að gæta.
Hefur fjölgað i 225 1. des. 1979.
— Er eitthvað um byggingar og
ræktun?
— Nýrækt er næsta óveruleg
seinustu árin. Þegar frá eru
taldar flatgryf jurnar sem um var
getið er litið um útihúsabygg-
ingar. Fjósiö brann i Mýrartungu
i haust og var byggt nýtt og
stærra i staöinn.
Framkvæmdir,
félagslíf
og skólamál
— Hvaö um framkvæmdir á
vegum sveitarfélagsins?
— Búiö er aö hrinda i fram-
kvæmd helstu áformum um
skólabyggingu. Hitaveita er
komin á Reykhólum, vatns- og
skolplagnir og óumflýjanleg
vegagerð þar. Búiö er aö kanna
hug hreppsnefndar til hugmyndar
^ um athvarf fyrir aldrað fólk,
hvort ætti að koma þvi upp á
Reykhólum. Er þar brýnt verk-
efni en ekki þori ég að spá hve
langt þaö á i land. En skilyröin
eru allgóð og þörfin næsta brýn.
Liklega yrði aö koma til samstill-
ing allra krafta eins og i Kópa-
vogi.
— Hvað viltu segja um félags-
lifiö?
— Þaö er þónokkur strjálingur
af mannamótum allt i allt, en ekki
mikil reisn yfir félagslifinu á
þessari sjónvarpsöld. Þó er
margt sér til gamans gert, bæbi á
sumri og vetri og sumir leggja
talsvert á sig til aö halda i horf-
inu. Stundum tekst vel til og
ágætlega, miöaö við fámennið, en
stundum ber lika dökka skugga
yfir þegar Bakkus ber við
himin.
— Hvernig háttar um skólamál
hjá ykkur?
— Grunnskólinn á Reykhólum er
fullbyggður að kalla. Þó þyrfti
fleiri ibúöir fyrir kennara. Skól-
inn er nú fyrir þrjá hreppa.
Fyrstu árin eru börnin i Gufu-
dalssveit og Geiradal i skóla
heimafyrir. Kennarar viö skólann
eru 6 auk stundakennara. Skóla-
stjóri siðan i haust er Unnar Þór
Böövarsson, sem var á Birkimel
undanfarið.
— Hvernig eruð þið settir meö
samgöngur?
— Þar er nú fljótt yfir sögu að
fara. Vestfjaröaleið heldur uppi
áætlunarferðum tvisvar i viku
milli Reykjavikur og Króks-
fjaröarness, á þriðjudögum þegar
vegurinn er ruddur og á föstu-
dögum þegar forsjónin hefur
alveg frjálsar hendur um færöina
og veðrið.
Áætlunarflug að Reykhólum er
alveg úr sögunni en þó mun vera
hægt aö fá flugvél til aö millilenda
einu sinni i viku, ef pantab er
fyrirfram. Farþega-,,markaður-
inn” er alltof litill til skiptanna
millibila og flugvéla. Og ékki ein-
asta það. Fjöldi fólks ferðast á og
með einkabilum áriö um kring
svo sérleyfisbilarnir veröa hart
úti þótt þeir hafi póstflutningana.
Versti gallinn viö sérleyfisferðir
Vestfjaröaleiöar er sá, aö þeir
skuli ekki fara alla leiö aö Reyk-
hólum þann timaársins, sem ekki
er fært til Isafjaröar.
Siminn i Reykhólasveit er
Æöarvarp eykst i Reykhólasveitinni. „Mér telst til aö ein 17-18 heimili i
sveitinni hafi einhverskonar tekjur af dúnhiröingu", segir Játvaröur
Jökull.
mhg ræðir við
Játvarð Jökul
Júlíusson í
Miðjanesi í
Reykhólasveit
um mannlífið
þar vestra -
heldur veikur fyrir og bilar oft.
Hér er gamall sveitasimi og enn á
loftlinum viöasthvar. Þegar lin-
unum slær saman veröur allt einn
hrærigrautur. Þegar þær slitna
slær á dauðaþögn. Huldulinurnar
eru svo enn ein sagan og þær hafa
ekki gott orö á sér og sist meöal
simamanna sjálfra.
Rafmagnið er á könnu Orkubús
Vestfjaröa og Orkubúið er i úlfa-
kreppu þrátt fyrir Vesturllnu. Viö
erum i sérhólfi meö Stranda-
mönnum. Má segja um Orkubúið
að viöa standi fé þess fótum.
Annaö mál er hve traustum. Yfir-
stjórnin er auðvitað á tsafiröi.
Svo er undirdeild á Hólmavik og
loks útibú þeirrar undirdeildar
hér. Það er spottakorn abfaraef
Hólmvikingar þurfa hingaö i
vetrarfæri. Þegar best lætur má
komast um Laxárdalsheiöi.
Annars getur þurft suöur Holta-
vörðuheiði. I vetur skemmdist
rafmagnsleiðslan mikiö vegna
saltstorku og þá sýndu aðstæö-
urnar sig illiiega. En ég ætla ekki
að halda fyrirlestur um Orkubúiö.
Þeir þar gera efalitð eins og þeir
geta.
Læknisþj ónustan
— Hvernig er að ykkur búiö
meö læknisþjónustu i Reykhóla-
sveit?
— Þrir hreppir i Austur-Barða-
strandarsýslu voru skikkaðir i
umdæmi H-2 i Búðardal og Reyk-
hólalæknishérað var lagt niöur.
Hrepparnir eru búnir aö koma
upp svonefndri heilsugæslustöð i
Búðardal i 100—180 km. fjarlægð.
Þar eru tveir læknar aö öllum
jafnaöi svo þar verður tæpast
læknislaust. Aörar greinar
læknisþjónustunnar eu þessar i
stuttu máli:
Læknir kemur vikulega að
Reykhólum, ,,á stofu” og er svo-
sem hálfan dag. Héraöshjúkr-
unarkona er hér fyrir vestan Gils-
fjörö (i Garpsdal) og hún hefur
yfirumsjón meö apóteki á Reyk-
hólum og vinnur með lækninum
þar i hvert sinn. Ég vil ekkert
vera aö skafa utan af þvi en leyfa
mér aö segja, að væri hjúkrunar-
konan hér ekki þá væri fyrir-
komulagiö illþolandi til lengdar.
Lengi fram eftir öldinni voru
héraðslæknar eins og hverjir
aðrir menn meö mönnum, ná-
grannar, vinir og góökunningjar,
þátttakendur i flestum mann-
legum samskiptum, leiötogar eða
liösmenn góöir. Læknar á hest-
baki voru virkt afl i sveitamenn-
ingunni.
Aöra sögu er aö segja af vakta-
læknum á heilsugæslustöbum nú-
oröið. Manni flýgur stundum i
hug, aö þeir séu stöðluö eintök frá
einhverri sérhæföri færibanda-
framleiöslu. Þeim rétt bregöur
fyrir sem parti af sjúkrabil,
kannski i 10 minútur eöa kortér.
Mergurinn málsins meö þessa
blessaða drengi er sá, aö viðstaöa
þeirra hvers og eins i umdæm-
unum er svo stutt að hvorki eru
þeir almennilega búnir að finna
sjálfa sig eöa fólkið i héruöunum
áöur en þeir eru foknir á ný út i
veður og vind einhvers framapots
innanlands ef ekki utan.
(Framh. siöar). —mhg