Þjóðviljinn - 28.07.1981, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 28. júli 1981 Þ.JÓÐVILJINN — StDA 5
Raunir Verkamannaflokksins breska:
Áfallið í Warrington
Hið mikla og óvænta fylgi hins
nýfædda flokks sósialdemókrata i
aukakosningunum tii breska
þingsins sem fóru fram i kjör-
dæminu Warrington fyrir
skömmu, hefur valdið nokkru
uppnámi i veröld breskra stjórn-
mála. Þó Verkamannafiokkurinn
hafi haidið sætinu, þá tóku krat-
arnir talsvert fylgi af honum, og
teljast hinir raunverulegu sigur-
vegarar. Þeir hlutu 42% atkvæða,
þó þetta væri i fyrsta sinni sem
þeir buðu fram. Ihaidsfyigið
hrundi gersamlega. Það er af
andstæðingum Thatchers túlkað
sem harður áfellisdómur yfir
stjórn hennar, en réttmæti
þeirrar túlkunar er óvist. Og
þegar upp er staðið, er næsta
ljóst, að þyngsta höggið buldi á
búk verkamannafiokksins.
Hefðbundið kjördæmi
Verkamannaflokksins.
Warrington tilheyrir iðnaðar-
beltinu i norðurhluta Englands,
þar sem fylgi Verkamanna-
flokksins hefur staðið föstum fót-
um. Þingmenn kjördæmisins
hafa um áratugaskeið tilheyrt
Verkamannaflokknum, sem við
siðustu þingkosningar hlaut vel
yfir 60% atkvæða, meðan thaldið
varð að sætta sig við slétt 29% og
Frjálslyndi ekki nema 9%. 1 upp-
hafi vöktu kosningarnar þvi ekki
mikla athygli, enda talið nánast
formsatriði að kjósa frambjóð-
anda Verkamannaflokksins.
Frá þvi krataflokkurinn var
stofnaður fyrir fjórum mánuðum,
hafa skoðanakannanir sýnt, að
einungis með þvi að ganga til
samstarfs við Frjálslynda á hann
von um varanlega fótfestu i
breskum stjórnmálum. Viðræður
um samstarf standa nú yfir með
flokkunum. Sameiginlega ákváðu
þeir að bjóða Shirley Williams,
fyrrum ráðherra Verkamanna-
flokksins og skærustu stjörnu
krata, að vera i framboði. En það
er til marks um tök Verkamanna-
flokksins á kjördæminu, að
Shirley afþakkaði kurteislega og
vildi ekki hætta sér i hendur fyrri
félaga sinna.
Ljóst var að kratar myndu biða
álitshnekki ef þeir þyrðu ekki i
framboð og þvi var fengið annað
þekkt andlit til framboðs, Roy
Jenkins. Roy er vel þekktur
stjórnmálamaður i Bretlandi, og
er fyrrum yfirmaður Efnahags-
bandalagsins og var eitt sinn f jár-
málaráðherra fyrir Verka-
mannaflokkinn.
Straumur til kratanna.
Markmib kratanna var fyrst og
fremst að sýna, að þeir gætu
höggið sæmilegt skarð i fylgis-
múr Verkamannaflokksins, möo.
að sýna að þeir ættu sér lifsvon.
Þeir lýstu yfir, að 20-25% myndu
þeir telja gott, en yfir 30% myndu
þeir telja verulegan sigur. Sömu-
leiðis var ljóst, að Verkamanna-
flokkurinn varð að vinna afger-
andi sigur, til að sýna heiminum
framá að honum stafaði engin
hætta af krötunum. En það fór á
annan veg. Kratarnir hlutu 42%
atkvæða, en Verkamanna-
flokkurinn hrapaði niður i 46% og
Ihaldið niður i 7%.
ihaldiö studdi kratana.
Flestir — nema kratarnir — eru
sammála um að stuðningur fjöl-
miðla við Roy Jenkins hafi valdið
miklu um gengi kratanna, ásamt
Roy Jenkins: okkur eða komm
ana.
þvi hversu þekktur Jenkins er úr
stjórnmálum Breta.
Þegar aukakosningar eru
haldnar á miðju kjörtimabili, þá
er það regla fremur en undan-
tekning að sá flokkur sem er i
rikisstjórn þá stundina tapar
fylgi. Slikt fylgi sveiflast hins
vegar sjaldnast lengra en yfir á
miðjuna, sem skýrir m.a. hina
miklu velgengni sem Frjálslyndi
flokkurinn nýtur yfirleitt i auka-
kosningum. Menn voru þvi vissir
um fyrirfram, að talsvert af fylgi
thaldsins mundi flytjast yfir á
kosningabandalag krata og
Frjálslyndra. Sú sveifla varð hins
vegar mun meiri en menn bjugg-
ust við. Þó andstæðingar
Thatchers úr öllum flokkum hafi
notað þetta sem dæmi um hversu
djúptæk óánægjan með rikis-
stjórn hennar sé orðin, þá kann
fylgishrun ihaldsins i Warrington
Rony Benn situr fast við sinn
keip.
að eiga sér aörar orsakir. Að öll-
um likindum skynjuðu margir
ihaldssinnar að nokkur straumur
lá yfir á kratana, og þar með, að
nú væri loks færi á að fella fram-
bjóðanda Verkamannaflokksins.
Af taktiskum ástæðum hafa þvi
margir ihaldskjósendur flutt sig
yfir á Roy Jenkins, án þess að ást
þeirra á félaga Margréti hafi
endilega minnkað.
Fjölmiðlarnir gegn Verka-
mannaf lokknum.
Fylgistap Verkamannaflokks-
ins er harðara undir tönn. Sam-
kvæmt lögmálinu átti flokkurinn
náttúrlega frekar að auka við
fylgi sitt en tapa, verandi i and-
stöðu gegn óvinsælustu rikis-
stjórn frá þvi fyrir strið. En svo
virðist sem fjölmiðlum hafi tekist
að gera Verkamannaflokkinn að
hálfgerðu vigi heimskomm-
únismans i augum margra af
stuðningsmönnum flokksins.
Vinstra arminum i flokknum
hefur undanfarið vaxið fiskur um
hrygg, og þessa stundina stendur
skærasta vinstri stjarnan Tony
Benn i baráttu um sæti varafor-
manns flokksins, sem Denis
Healy gegnir. Fjölmiðlar hafa
túlkað þetta sem tilraun
kommúnista til að ná flokknum
undir sig. Kratar hafa tekið undir
þetta og hafa með þvi tryggt sér
góðan aðgang að fjölmiðlunum,
og þannig tekist að stilla dæminu
upp sem: okkur eða kommana!
Jafnframt er talið, að hinar
stöðugu deilur innan flokksins
hafi mjög rýrt traust manna á
honum. Úrslitin eru þvi af
mörgum túlkuð sem ströng
ábending til Verkamannaflokks-
ins um að setja niður deilur hvað
sem það kosti. Þetta hefur hægri
armurinn notað til að skora mjög
eindregið á Tony Benn að hætta
við framboð sitt til embættis
varaflokksformanns. En Tony
situr náttúrlega fastur við sinn
keip....
Fleiri aukakosningar
framundan.
Framundan eru sennilega
þrennar aukakosningar með
haustinu. Takist bandalagi krata
og Frjálslyndra að ná „umtais-
verðum árangri einnig i þessu þá
er ljóst að þeir verða ekki
auðveldlega kveðnir i kútinn.
Auk Warrington-kosninganna
hafa aðrar og ómerkilegri kosn-
ingar herjað á taugakerfi brodd-
anna i Verkó. 1 Newcastle, á
miðju yfirráðasvæði Verka-
mannaflokksins fóru fram auka-
kosningar um sæti til bæjar-
stjórnar. Sætið haföi verið i
öruggum höndum flokksins um
langt skeið og ekki var búist við
breytingum á þvi. Fyrir kosning-
arnar höfðu ýmsir flokksbroddar
sagt, að frammistaða kratanna
þar yrði góður mælikvarði á
möguleika þeirra i framtiðinni.
Kratar unnu sætið á einu at-
kvæði.
— ÖS
Hefndin
er sæt
Þegar flokkur sósialdemó-
krata var stofnaður (SDP)
var fyrir dvergvaxinn
flokkur i Manchester með
sama nafni. Flokksmönnum
þótti eðlilega miður að land-
hlauparar úr öðrum flokkum
tækju nafnið ófrjálsri hendi
og leituðu réttar sins fyrir
dómstólunum — en töpuðu.
Einn flokksmanna sá sér þvi
leik á borði, breytti nafni
sinu fyrir kosningarnar i
Warrington — en slikt er
auðvelt i Bretlandi — og
bauð sig siðan fram undir
nafninu Roy Jenkins! Sökum
formgalla var framboðið
ógilt. Hann hefur hins vegar
hótað að við næstu aukakosn
ingar, þegar Shirley Willi-
ams mun að likindum fara
fram, þá muni hann aftur
bióða sig fram og i þetta sinn
heita Shirley Williams!
— ÖS
Ossur Skarphéðinsson
skrifar frá Bretlandi
Kosningabaráttan í Noregi:
Verkamannaflokkinn vantar
meira en 100 þús. atkvæði
Verkama nnaf lokk inn
vantar rúmlega hundrað
þúsund atkvæði til að
geta haldið völdum eftir
þingkosningarnar i Nor-
egi, sem verða um miðj-
an september. Flokkur-
inn þarf 43—44% at-
kvæða til að vera ör-
uggur um völdin, en sið-
ustu skoðanakannanir
gefa flokknum 36—38%.
Ef að gert er ráð fyrir þvi, að
um 2,5 miljónir Ncffðmanna gangi
að kjörborði getur þetta þýtt að
Verkamannaflokkinn vanti
125—170 þúsund atkvæða til að
halda völdum. Og Sósialiski
vinstriflokkurinn, sem hefur
sveiflast upp og niður fyrir 5% i
skoðanakönnunum, hefur ekki
getaðbættþað upp á vinstriarmi
norskra stjórnmála sem stjórnar-
flokkinn vantar.
Arið 1977 fengu þessir tveir
flokkar 42,3% og 4,2% atkvæða.
Út á það fylgi fékk Verkamanna-
flokkurinn 76 þingsæti og SV tvö
(kosningaskipan í Noregi er m jög
óhagstæð smærri flokkum).
Borgaraflokkarnir fengu hins-
vegar samtals 77 þingsæti svo að
litlu munaði.
Hægrisókn.
Síðan hefur Hægriflokkurinn
verið I allmikilli sókn. Um ára-
mót hafði það gerst, sem miklum
tiðindum þótti sæta, að þessi
borgaraflokkur naut jafnmikils
fylgis einn og Verkamanna-
flokkurinn. Þeir þrir borgara-
flokkar sem liklegir eru til að
standa að stjórn — Hægrimenn,
Kristilegi þjóðflokkurinn og Mið-
flokkurinn, voru þá komnir með
meira en 50% atkvæða, en Verka-
mannaflokkurinn og SV voru
komnir saman niður fyrir 40%
NU voru góð ráð dýr. Verka-
mannafldckurinn fann upp á þvi
snjallræði að skipta um leiðtoga
og skipa konu i embætti forsætis-
ráðherra: Gro Harlem Brundt-
land varð reyndar fyrsta konan til
að gegna þeim starfa á Norður-
löndum. Þetta mæltist velfyrir og
flokkurinn fór upp á við I vinsæld-
um — fór að nálgast 40%. En nú
svnist „Gróutiminn” liðinn og
flokkurinn hefur um skeið setið i
ca 36% fylgi.
Þvi benda allar likur til þess, að
borgaraleg stjórn taki við völdum
eftir kosningarnar i september.
Yrði þá Kare Willoch tiundi for-
sætisráðherra hægrimanna á
nærri hundrað ára ferli flokks
þeirra.
M in n ih lu ta s t jórn ?
Sem fyrr segir þarf slik stjórn á
einhverskonar samþykki Mið-
fldcksins og Kristilega þjóðar-
flokksins að halda. Lfklegt er
talið að sá stuðningur komifram i
stuðningi þessara miðflokka við
minnihlutastjórn Hægri manna.
Miðflokkurinn, sem hefur séð fifil
sinn fegri i norskum stjórnmál-
um, a mjög erfitt með að ganga i
stjórn undir forystu hægrimanna
og þá allra sist Káre Willochs,
sem hefur orð á sér fyrir að vera
erfiður i' samstarfi. Þeir mein-
fýsnu segja hann einn af þeim
stjórnmálamönnum sem eigi
erfittmeð að vinna með öðrum en
auðmjúkum aðdáendum. Kristi-
legi þjóðflokkurinn hefur svo
fyrirsittleyti lýst þvi yfir að hann
fari ekki i riidsstjórn nema að
samstarfsflokkarnir fallist á
afnám frjálsra fóstureyðinga,
sem hefur verið eitt höfuðmál
kristilegra á þingi. Það treysta
hægrimain sér ekki til að gera.
Miðflokkurinn fékk 8,6% at-
kvæða i síðustu kosningum og
mun nú kominn niður i tæp sjö
prósent að þvi er skoðanakann-
anirherma. Kristilegi flokkurinn
fékk 12,4% atkvæða og lagði
reyndar til forsætisráðherrann i
siðustu samstjórn borgaraflokk-
ana. Hann heldur enn tæpum
ellefu prósentum atkvæða.
Kosningabaráttan hefur annars
snúist mjög um tvo helstu leið-
toga, rétt eins og i bandariskum
fwsetakosningum — Gro Harlem
og Káre Willoch hirða mesta
athygli og aðrir eiga fullt i fangi
með að láta heyrast til sin.
byggtá Info.
Káre Willoch og Gro Harlem Brundtland; kosningabaráttan hefur
mjög snúist um tvo leiðtoga.