Þjóðviljinn - 29.07.1981, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 29. júli 1981
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Þórunn Siguröardóttir
Afgreiðslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Allheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guöni Kristjánsson.
iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
l.jósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
llandrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgrciösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Sigurðardóttir.
Simavarsla: olöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
I’ökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar: Siðumúla 6,
Heykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf..
Heimatilbúin
álitamál
• Margt hefur verið skrifað um viðskipti íslenska
ríkisins og Alusuisse á síðustu vikum, og þar hef ur upp-
lysingamiðlun m.a. verið til umræðu. Iðnaðarráðherra
er í andstæðingablöðum ýmist skammaður fyrir að
„hlaupa með málið" í fjölmiðla, eða að „halda leynd-
um" upplýsingum f yrir almenningi. Hið rétta er að eina
leyndin, sem enn ríkir um skýrslu Coopers og Lybrand,
er til komin að kröf u Alusuisse.
• Iðnaðarráðherra af henti á f undi með f réttamönnum
skýrslu um ferð Inga R. Helgasonar til Astralíu og Eng-
lands í nóvember 1980. Þjóðviljinn birti þessa skýrslu í
siðustu viku. Blaðamönnum var einnig afhent lögfræði-
leg álitsgerð D. J. Freeman og Co um súrálsmálið og
lagalega stöðu íslenska ríkisins gagnvart Alusuisse.
Þjóðviljinn birtir í dag hluta úr þeirri skýrslu. Enda þótt
þessi gögn séu opinber, hefur engum f jölmiðli öðrum en
Þjóðviljanum dottið í hug að greina frá þeim þannig að
almenningur geti glöggvað sig á þeim.
• Þess í stað skortir ekki á að ýmsir skriffinnar sjái
sig tilknúna að láta Hta svo út sem hér séu dularf ull mál
á ferðinni. Einn af dálkahöfundum Vísis spyr margra
spurninga um það hvort skýrsla Inga R. Helgasonar sé
opinbert plagg, eða hvort Þjóðviljinn hafi fengið einka-
rétt á birtingu hennar. Hvort verið sé að hygla einu dag-
blaðanna, og hvort hæstaréttarlögmaðurinn hafi einka-
rétt á birtingu skýrslunnar. Dálkahöf undurinn kýs að
bera þessar spurningar upp opinberlega í stað þess að
fullvissa sig um hið rétta með einu símtali, eða viðtali
við næsta f jölmiðlamann. Hvort eru hér riddarar sann-
leikans á ferð, eða sjálfkjörnir málsvarar Alusuisse?
• Annað dæmi af hliðstæðu tagi er grein þekkts lög-
fræðings í Morgunblaðinu á laugardaginn. Þar er
dylgjað með spurningum um allskyns lögfræðileg álita-
mál tengd súrálsmálinu. Hingað til hafa alþjóðlegir
auðhringar verið einfærir um lögf ræðilegar flækjur, og
svo sannarlega hafa þeir á sínum snærum snjöllustu
lagarefi. En íslendingar mega eins og fyrri daginn ekk-
ert aumt sjá og þessvegna er ekki nema sjálfsagt að
hjálpa Svisslendingum á sporið með heimatilbúnum
álitamálum. Jaf nvel þó að það kosti rangfærslur eins og
þá að „útreikningar á yf irverði upp á 16.2 til 18.5 milljón-
ir Bandaríkjadollara séu byggðir á viðmiðun við lægsta
þekkta verð á markaðnum." Þessi fullyrðing lög-
fræðingsins er röng, því að Coopers og Lybrand ákvarða
verð í viðskiptum óskyldra aðila með hliðsjón af öllum
þekktum samningum af því tagi um allan heim, bæði
þeim hæstu og þeim lægstu.
• Annað mál er það að samkvæmt aðstoðarsamningi
sem gerður var milli ÍSAL og Alusuisse tekur móður-
félagið að sér, gegn ákveðnum hundraðshluta af heildar-
veltu, að útvega dótturfyrirtækinu súrál og önnur
hráefni á bestu kjörum sem þekkjast í viðskiptum
óskyldra aðila. Þetta er ekki sú viðmiðun sem Coopers og #
Lybrand nota þegar þeir reikna yfirverð á súráli til
(SALS. Ef svo væri, mætti ætla að umframgreiðslur
l'SAL fyrir súrál hefðu verið metnar á 25 til 30 millljónir
Bandarikjadala.
• I viðræðum við Alusuisse hlýtur að vera f jallað um
ákvæði aðalsamnings um súrálsverð einsog í viðskipfum
óskyldra aðila og einnig um ákvæði aðstoðarsamnings
um súrálsver, eins og það er lægst í viðskiptum óskyldra
aðila á hverjum tíma. Skuldbindingar Alusuisse
samkvæmt aðalsamningi og aðstoðarsamningi eru
ótvíræðar
• Um þetta hefði hinn kunni lögfræðingur, sem stráir
fræjum efans í Morgunblaðinu, getað sannfærst, ef hann
hefði útvegað sér lögfræðiálit D. J. Freeman. Það hefði
verið fengur að því fyrir umræðuna, ef hann hefði birt
rökstutt álit um þá skýrslu, vegið hana og metið, sagt á
henni kosti og galla. Þess i stað kýs hann að vekja efa-
semdir með spurningum og rangfræslum. Til hvers?
Fyrir íslenskan málstað eða útlendan auðhring? — ekh
Ocean Venture 81
NATO-æfmgar:
Norðmenn og
Danir taka þátt
Kmpu.uWn. 27. j*IL - AP.
SKÝRT var frá því af opinberri
hálfu í Danmörku i dag, að bæöi
Norömenn og Danir myndu taka
þátt í umfangsmiklum flotasfing-
sidustu daga hafa gengið i aöra
átt.
Talsmaður varnarmálaráðu-
neytisins norska staöfesti að
Norðmenn myndu taka þátt i
Qma mi tsi niii
msaMéMnstmioi)
BHB UTEH
Fra vAr N«w York-fcormpond«nt
SVEN A. ELLEFSEN
Amerflumeme cr initert over
at Norjte ikke vil dcha i dcn gi-
Rantiskc fliteovclsen «Ocean
VentUTe 81* fordi fcm Utin-
amcrikanskc land cr mcd i en ar
fasenc. I WashinRton %er en det-
te som cn overdrevcn tranj; til
politisk markcrinx og scttcr dct i
cnhenu mcd ondrc norskc
SETTER DFTI
SAMHENG
MED ATOM-
FRIE SOÍHER
Atlantcrcn Dcnnc dclcn har p.V
gatt sidcn iiim og \ il varc i • ks
mancdcr
Sjeslag
I ra S.u-Atl.intcrcn gðr ovclsen I
'ulcrc til Dct Kanhiskc Hav og, I
gicnnom dct trangc strcdct som I
'killcr Kcy Wcst i Flonda og. I
C uha Dcn forlsctter langs dcn I
amcrikanskc ostkystcn og kryss- I
cr s.l Allantcrcn i Spama licr vil I
klipp*
■ Að vera með
I eða ekki
> A forsiðu Morgunblaðsins i
I gær segir frá þvi að Norðmenn
I muni taka þátt i miklum flota-
| æfingum á vegum Nató i
■ september. Þetta kemur nokkuð
I á óvart, þvi fyrr höfðu borist
I fregnir um að Norðmenn neit-
I uðu að taka þátt i slikum
• æfingum vegna þess, að nokkr-
I ar illræmdar herforingja-
I stjórnir i Suður-Ameriku eiga
| aðild að þeim og vegna þess, að
• þeir eru, eins og Thorvald Stolt-
I enberg varnarmálaráðherra
I hefur komist aö orði, andvigir
| þviað stækka það svæði beint og
■ óbeint sem Nató telur sig bera
I ábyrgð á.
I fréttinni i Morgunblaðinu
| kemur þessi afstaða Stolten-
• bergs reyndar fram, en það er
| haft eftir talsmanni vamar-
málaráðuneytisins norska, að
Norðmenn muni engu að siður
taka þátt i heræfingum þessum,
ogþá að þvierbest verður skilið
— i seinni hluta þeirra, sem
fram fara á Norður-Atlantshafi
án Suður-Amerikuskipanna.
Mestu
flotaœfingar
NATO
Fyrr hafði komið fram i
fréttum að hér er um að ræða
mestu flotaæfingar Nató eftir
stri’ð. Þær hefjast i byrjun ágdst
og standa alltfram i nóvember.
í þeim taka þátt um 120 þds-
undir hermanna, 250 skip og
meira en 1000 flugvélar. Æfing-
arnar hefjast i Atlantshafi
sunnanverðu og þá eiga herskip
frá Brasiliu, Argentinu, Kól-
umbiu, Uruguay og Venezuelu
að vera með. Siðan munu æfing-
arnar þokast norður eftir, og
ljúka við strendur Noregs. Ekki
hafa verið staðfestar fregnir um
að þær muni senda anga út frá
sér inn á Eystrasalt áður en
lýkur. Hátindur æfinganna
verður eftirliking af sjóorrustu
á Norðursjó.
Afstaða
i Stoltenbergs
Norska blaðið Aftenposten
. birti þann 23. júli frásögn af
máli þessu og viðtal við Stolten-
berg, hermálaráðherrann
j norska. Hann sagði þá meðal
■ annars:
,,Við höfum neitað þvi að vera
með í þessum æfingum vegna
, þess að þær fara einnig inn á
■ svæði sem eru greiniiega fyrir
utan það svæði sem Nató ber
ábyrgð á. Ég tel það mikilvægt
[ að fylgja skýrum linum i
, þessum efnum bæði landfræði-
legum og að þvi er varðar
I grundvallarsjónarmið. Þessar
[ æfingar setja á dagskrá
. grundvallarspurningar um
I umsvif bandalagsins utan við
I upphaflegt ábyrgðarsvæði. Ég
[ tel að þetta verði stórmál á
J næstu árum og að tilraunir tfl að
I stækka það svæði sem Nató ber
I ábyrgð á, séu ekki fallnar til að
• auka samstöðu, héldur geti þær
J leitt til klofnings.
SU afstaða sem við
I (Norðmenn) höfum tekið, er
■ einnig ísamræmivið alia okkar
J stefnu í málefnum Suður og
I Noröurs (þ.e. sambUðar iðn-
I rikja og þróunarrikja), þvi að
1 þegar allt kemur til alls geta yf-
J irsjónir einmitt á sviði sam-
I skipta Norðurs og Suðurs leitt til
I aðstæðna sem kalla á beitingu
' hervalds. Það er einmitt i þvi
skyni að forðast slíkar upákom-
ur, aö við fylgjum þeirri norður-
suður-stefnu sem við höfum
mótað.”
Blaðamaður spurði þá
Stoltenberg varna rm ál a-
ráðherra hvortNorðmenn hefðu
ekki getað verið með i seinni
hluta æfinganna. Hann svaraði
á þessa leið:
,,Jú, þaö er rétt. En það hefði
getað skapað óvissu, bæði
hernaðarlega og pólitiskt, sem
hefði getað skaðað bandalagið
þegar til lengri tima er litið”.
Mjög gramir
A þessa leið mæltist
varnarmálaráðherra Noregs
fyrir aðeins fáum dögum. Hitt
vitum við ekki, hvaðsiðar hefur
gerst — nema hvað i þvi sama
norska blaði, Aftenposten, birt-
ust fregnir frá fréttaritara
blaðsins i New York á þá leið, að
Bandaríkjamenn væru mjög
„gramir” yfir þvi að Norðmenn
hefðu skorist Ur leik. Hann segir
meðal annars:
,,1 Washington lita menn á
þetta sem viðleitni, sem of langt
gengur, til að skapa sér
pólitiska sérstöðu, og er þetta
sett i samband við aðra norska
leiki i sömu veru — til dæmis
mál einsog kjamorkuvopnalaus
svæði”.
Suður-Afrika?
Danska blaðið Information
fjallar um þetta sama mál i
leiöara nú um helgina. Þar seg-
ir, að Norðmenn hafi einnig haft
áhyggjur af þvi, að floti Suður-
Afriku mundi kannski koma við
sögu æfinga Atlantshafsbanda-
lagsins á hafinu sunnanverðu.
Blaðiö telur bersýnilega að það
sé ekki óliklegt, að með ein-
hverjum hætti verði reynt að
lauma þeirri illræmdu stjórn
inn um bakdyrnar á flotasam-
starfivið Nató. Enda hafi Vest-
urveldin i raun ekki gengið sér-
lega hart fram til þess að fá
Suður-Afriku til stefnubreyt-
ingar, hvorki i' kynþáttamálum
né í málum Namibiu.
Um allan heim
Information fjallar þó mdra
um Suður-Amerikurikin fimm,
sem vist er að verða m eð i flota-
æfingunum miklu. Blaðið 1
minnir á, að það verði heldur
betur erfitt að réttlæta það
„hvernig nokkur illræmd
rómönsk.amerisk einræðisriki”
eigi að fara að þvi að taka þátt i
vörnum heims sem vill kalla sig
frjálsan. Blaðið stingur upp á
þeirri útskýringu, að Bandarik-
in séu enn eina ferðina að reyna
að gera svokallaða Carterkenn-
ingu að Natómálefni. Carter-
kenningin felur það i sér, að
allur heimurinn er bandariskt
hagsmunasvæði hvernær sem
hagsmunum Bandarikjanna er
ógnað. Bandarikin hafa fyrr og
siðar látið i ljós áhuga á þvi, að J
bandamenn i Nató liti svipuðum
augum á málin, og taki kannski
hver um sig á sig viss hemaðar-
umsvif eins og i umboði allra
Vesturvelda utan við hefð-
bundið yfirráðasvið Nató. Slikt
hernarlegt „lénsfyrirkomulag”
hefur reyndar verið i gildi að
vissu marki — og má þar til
nefna það hlutverk sem
Frakkland þeirra de Gaulles,
Pompidous og Giscards hefur
gegnt i Afriku.
— áb.
—op skoriö