Þjóðviljinn - 12.09.1981, Síða 12

12 SÍÐA — Þ.J6ÐVILJINN Helgin 12,—13. september 1981
Það ersennilega erfitt fyrir Is-
lendinga að gera sér fulla grein
fyrir þvi hvað valdataka Mitter-
rands er m flúll viöburöur í st jórn-
málalifi Frakklands, og skyldi
enginn lá þeim það, þvf aðFrakk-
ar virðast sjálfir ekki eiga auð-
velt meö að átta sig á því sem er
að gerast. Á það er stundum bent
núna að ýmsir af erfiðleikum
stjórnarinnar stafi af þvi að örfá-
um mánuðum fyrir forsetakosn-
ingarnar trúði varla nokkur
maður þvienn aðMitterrand gæti
gert sér einhverjar raunhæfar
vonir um að ná kosningu — ekki
einu sinni innan sósialistaflokks-
ins — og þvi var meiri áhersla
lögð á aö setja fram almenna
stefnuskrá en huga að því hvernig
unnt mætti verða að framkvæma
einstök atriöi hennar viö núver-
andi aðstæöur.
Tvöfaldur sigur
En svo sigraði Mitterrand, og
sigur hans var ekki aðeins óvænt-
ur heldur líka miklu rækilegri en
nokkurn hafði órað fyrir. Til þess
að komast til valda þurftu vinstri
menn að vinna tvennar kosningar
1 röö, forsetakosningar og þing-
kosningar, og efuöust margir
stórlega um að slikt gæti gerst:
héldu þeir aö þetta kosningafyrir-
komulag tryggði hægri mönnum
nánast því völdin til eiliföarnóns.
Afstaða kommúnista fyrir kosn-
ingar gerði Mitterrand sjálfum
ákaflega erfitt fyrir i sinni eigin
baráttu,enþar að auki virtisthún
girða fyrir það að vinstri menn
gætu fengið starfhæfan og traust-
verðugan meirihluta í þingkosn-
ingum. En þegar Mitterrand
hafði unnið forsetakosningar og
tek® við völdum lét hann leysa
upp þingiðog efna til nýrra þing-
kosninga, og þá fór svo að vinstri
menn unnu ekki aðeins yfirburð-
arsigur heldur fékk flokkur
Mitterrands, sósialistaflokkur-
inn, alveg hreinan meirihluta,
þannig að hann þurfti i raun og
veru alls ekkert á stuöningi
kommúnista að halda. Fjölda-
margir leiötogar hægri manna
kolféllu — þ.á.m. Alain
Peyrefitte, fyrrverandi dóms-
málaráðherra — og franska þing-
iö fylltist af nýjum þingmönnum,
sem flestir voru, eins og sagt var,
„skeggjaðir kennarar milli fer-
tugs og fimmtugs”.
Þessi mikli sigur er tvimæla-
laust beinn árangur af stefnu
Mitterrands, en þvi má ekki
gleyma að hún var i byrjun mikiö
ágreiningsefni. Þegar sósialistar
hófu kosningaundirbúning sinn
fyrir tæpu ári, gáfu Rocard og
fylgismenn hans þaö nokkuð
rækilega i skyn að þeir teldu að
einingarstefna Mitterrands hefði
fariö út um þúfur og nauðsynlegt
væri að draga allar ályktanir af
þvi. Vegna þessarar þróunar væri
formaður flokksins maður fortið-
arinnar og þvi yrði að bjóöa fram
mann, sem kynni að aölaga sig að
breyttum aðstæðum. Þegar
Mitterrand hafði svo unnið sigur i
forsetakosningunum þrátt fyrir
allt, ráðlagði Rocard honum frá
þvi að leysa þá þegar upp þing,
taldi hann rétt að biða átekta
þangað til þingið snerist gegn ný-
kjömum forseta.
Þröskuldur
Mitterrand var hinsvegará allt
annarri skoöun og stafaöi það
engan veginn af óbilandi trausti
hans á sjálfan sig heldur af ger-
óliku mati á öllum aðstæðum.
Menn einblindu stöðugt á kosn-
ingaósigra vinstri manna undan-
farin ár, sem komið höföu i veg
fyrir aö þeir kæmust til æðstu
valda i Frakklandi, og mikluðu
fyrir sér ástæður þeirra, en
Mitterrand sá lengra. Hann gerði
sérsennilega beturgrein fyrirþvi
en flestir aðrir að fylgi vinstri
manna hafði i rauninni aukist
jafnt og þétt i landinu siðan 1972,
og óvinsældir Giscards og stuðn-
ingsmanna hans voru orönar gif-
urlega miklar. Sjálfsagt hefur
hann einnig skilið að það var ekki
einungisi'hálfkæringi, sem ýmsir
Gaullistar hvisluðu sin á milli
„Hvern sem er frekar en
Giscard!” Svo hafði hann fylgst
mjög nákvæmlega með þvi
hvernig vinstri menn höfðu stöð-
ugt unnið i bæjar- og sveitar-
stjórnarkosningum undanfarin ár
og náö völdum um mikinn hluta
Frakklands, þannig að það
ástand varö greiöur stökkpallur
til æöri valda. Hann vissi fullvel

Eftir valdatöku Mitterrands
De Gaulle, — stakk upp á þvi að
leggja skemmtanaskatt á „pill-
una”.
Giscard d’Estaing, á stjórnar-
tima hans jókst hroki hægri
manna mest.
Gaston Defferre innanrikisráö-
herra, stendur á bak við tiilögur
stjórnarinnar um valddreifingu.
aö það var einungis kúvending
leiðtoga kommúnista sem haföi
komiði veg fyrir aö vinstri menn
ynnu meirihluta I þingkosningun-
um 1978, en hann taldi hins vegar
að kjósendur kommúnistaflcflcks-
ins héldu eftir sem áður tryggö
við einingastefnu og litu á afstöðu
leiðtoganna með vaxandi tor-
tryggni — eins og flótti mennta-
manna úr flokknum sýndi reynd-
ar ljóslega.
Af þessu öllu dró hann þá álykt-
un að þaö væri ekki nema litiU
þröskuldur sem kæmi iveg fyrir
sigur vinstri manna, en ef hann
brysti myndi hrein „vinstri flóö-
bylgja” streyma um landið. Til
þess að það mætti verða þurfti
hann fyrst og fremst, að þvi er
hann áleit, að koma til móts við
raunverulegar óskir kjósenda:
boða ótrautt einingarstefnu,
höfða til stuðningsmanna
kommúnistaflokksins á bak við
leiðtoga hans, og setja fram raun-
hæfa vinstri stefnuskrá, sem
bryti gersamlega i bág við stefnu
Giscards og Barre. Hann áleit
siðan að næði hann kosningu
myndi það sprengja endanlega
burt „þröskuldinn”, og kæmi þvi
framhaldiö af sjálfu sér, ef hann
væri óhræddur við að fylgja sigr-
inum eftir.
Þegarhannvar spurðuraðþvi
hvernig hann ætlaði aö stjórna
landinu ef hann ynni sigur, þar
sem þingiðværi á valdi andstæð-
inga hans og vinstri menn klofnir,
visaði hann jafnan til þessarar
hugmyndar og sagöi að þá myndi
hann um stund búa við „náðar-
ástand” (état de grace) — þannig
að hann gæti óhræddur efnt til
nýrra þingkosninga. Bæði
hægrimenn og kommúnistar
gerðu óspart gys að þessari kenn-
ingu.
Þegar allt var um garð gengið
stóð Mitterrand þvi meö pálmann
I höndunum, staða Rocards og
fylgismanna hans var orðin tals-
vert veikari en áður og kommUn-
istar urðu hreinlega að gefast
upp. Reynslan hafði sýnt fram á
það svo ekki varð um villst, aö
stefna hins nýkjörna forseta hafði
verið rétt: hann hafði haft rétt
fyrir sér i þvi að beina sósialista-
flokknum ótvirætt til vinstri,
hann haf ði haft rétt fyrir sér i þvi
aö gera bandalag við kommún-
ista i stað þess aö leita eftir mið-
flokkasamstarfi, og siðast en ekki
sist hafði hann haft rétt fyrir sér i
þvi að falla ekki frá vinstri ein-
ingarstefnu, þótt kommúnistar
brygöust gersamlega, heldur
vera „einingarsinnaður fyrir
báða aðila” eins og Frakkar
sögðu.
Hroki hægri manna
En almenningur sem hafði ekki
haft sama skilning á „þjóöar-
djúpinu” og Mitterrand varð
steinhissa áþessum tvöfalda sigri
hans, og þótt menn væru i raun-
inni ráðvilltir fyrst um sinn, urðu
umskiptin mikil. í næstum þvi
aldarfjórðung höfðu vinstri menn
verið útilokaðir frá öllum póli-
tiskum völdum i landinu, og það
hafðihaftmargvlsleg áhrif. Aþað
mun oft hafa verið bent hvernig
félagsmál og hagsmunamál al-
þýðu voru vanrækt á þessu óra-
langa valdatimabili hægri
manna. De Gaulle hafði næman
skilning á mörgu, en áhugi hans á
félagsmálum af hvaða tagi sem
þau voru var þó býsna takmark-
aður: þegar verið var að nema út
lögum bann viö getnaðarvömum
1967 og til tals kom að láta sjúkra-
samlagiö borga „pilluna” á de
Gaulleaöhafa ypptöxlum og sagt
að nær væri að setja á hana
skemmtanaskatt. Það var ekki
nema meö harðvitugri baráttu
sem tókstað fá einhverju ágengt i
félagsmálum: m.a. þurfti hvorki
meira né minna en uppreisnina
og verkföllin i mai 1968 til að fá
lægstu laun verulega hækkuð. En
eftir að de Gaulle lét af völdum,
og þó sérstaklega eftir að
kreppan hófst og Giscard varð
forseti, versnaði ástandið til
muna: þeir „aristókratar” og
,,ef nahagssérfræðingar ” sem
unnu með Giscard d’Estaing virt-
ust hreinlega hafa mestu skömm
á allri umhyggju fyrir kjörum al-
mennings, og þeir viluöu ekki
fyrir sér aö reyna að „bjarga”
efnahagi landsins með stefnu,
sem hafði í för með sér gifurlegt
og siaukiö atvinnuleysi.
En við þessa öfugþróun i
félagsmálum bættist annað, sem