Þjóðviljinn - 03.10.1981, Blaðsíða 12

I
Ingibjörg
Haraldsdöttir
skrifar
8M

Joan Micklin Silver hiaut mikið hrós fyrir myndina „Hester Street”. Hér er hún að leiðbeina leikaranum John Heard i nýrri mynd: Head
12 SÍDA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 3. — 4. október 1981
hrihmyntHr
Á síðum þessa blaðs
hefur að undanförnu farið
fram nokkur umræða um
kvennamenningu. Kvik-
myndalistina hefur ekki
borið á góma í þessum
skrifum, sem ekki er von,
svo ung sem hún er hér á
landi og óþroskuð. En úti í
hinum stóra heimi hafa
konur í vaxandi mæli látið
að sér kveða á þessu sviði,
ekki síður en öðrum. Ný-
verið rak á fjörur mínar
fróðlega grein um kven-
leikstjóra í Hollywood, sem
birtist í The New York
Times Magazine fyrr á
þessu ári. Þar segir frá
harðri baráttu, enda ku
karlaveldið vera algjört í
bandarískum kvikmynda-
iðnaði, og er þá átt við
stóru fyrirtækin sem ráða
lögum og lofum í „brans-
anum".
Over Heels.
Að lemja hausnum í múrvegg
betta er harður bransi, þar sem
margir verða undir. Ekki aðeins
konur — karlmenn ága líka erfitt
með að komastá toppinn. bar eru
aöeins fáir útvaldir. En tölfræðin
sýnirsvoekki verðurum villst, að
sé baráttan erfið fyrir karla er
hún þósýnu erfiöari fyrir konur. í
greininni sem hér er sagt frá eru
birtar tölur frá nokkrum helstu
kvikmyndaverunum um skipt-
ingu stjörnenda leikinna kvik-
mynda eftirkynjum áriö 1978 - 79.
bar kemur f ljós, aö engin kona
stjómaði á þvf ári leikinni mynd
hjá Universal, Columbia eða
Paramount. 17 karlmenn stjórn-
uðu myndum hjá Universal, 11
hjá Columbia og 8 hjá Para-
mount.
bessi þrjú fyrirtæki framleiða
lika sjónvarpsmyndir, og virðast
konur eiga nokkuö auðveldara
með að komast þar að, þótt hlut-
fóllin séu jafnvel verri þar: 2
kvenleikstjdrar á móti 381 karl-
leikstjóra hjá Universal, 1 á móti
138 hjá Columbia og 1 á mdti 211
hjá Paramount.
As.l. 30 árum hafa stóru fyrir-
tækin sent frá sér 7332 leiknar
kvikmyndir,en af þeim hafa kon-
ur aöeins leikstýrt 14.
Meiri áhætta
Ástæðan fyrir þessu er sögð
vera næsta einföld: fyrirtækin
eru rekin af karlmönnum, og
sömuleiðis bankarnir sem fjár-
magna kvikmyndirnar. bessir
karlmenn treysta konum ekki
fyrir þeim peningum sem þarf til
að framleiöa bandariska stór-
mynd. bá sjaldan það gerist aö
kona fær tækifæri til aö stjórna
slikri mynd er áhættan sem hún
tekur mun meiri en þegar karl-
maður á 1 hlut. Ef henni mistekst
og myndin selst ekki þýðir það
ekki aðeins að hún fái sjálf aldrei
slikt tækifæri aftur, heldur kemur
þaö i veg fyrir að nokkur kona fái
tækifæri I langan tima. Ef karl-
manni mistekst er það hann einn
sem tekur afleiöingunum — það
hefur engin áhrif á gengi kyn-
bræöra hans.
Hlutur kvenna er ekki eins
bágur hjá þeim fyrirtækjum sem
framieiða heimildarmyndir af
ýmsu tagi og fræöslumyndir, og
heldur ekki hjá hinum minni
fyrirtækjum, sem ekki eiga jafn-
greiöan aðgang aö áhorfendum
um heim allan einsog risarnir.
bað er semsé hægt aö trúa konum
fyrir peningum I smáum stil, en
ekki stórum. Og þar sem fé og
frami er I boöi sitja karlar einir
að trogunum.
I þessu sambandi er rétt aö
taka þaö fram, að evrópskar
konur hafa ekki átt við jafnmikla
erfiöleika aö etja á þessu sviði
og hinar bandarisku. bað er aö
vlsu ekki algengt i Evrópu að
konur komist á toppinn sem kvik-
myndastjórar, en þó er það al-
gengara þar en i Bandarikjunum.
Hetjur
brátt fyrir allt eru nú starfandi
i Hollywood nokkrar konur, sem
hafa fengið tækifæri og nýtt sér
þau. Claudia Weill fékk mjög
góöa dóma fyrir fyrstu leiknu
myndina sina, Vinkonur (Girl-
friends), sem hún gerði 1978. Sú
mynd var framleidd af litlu fyrir-
tæki en Warner Bros sáu um
dreifinguna. Eftir þetta fékk
Claudia langþráö tækifæri: Col-
umbia pungaði út með 7 miljónir
dollara til þess að hún gæti stjórn-
að næstu mynd sinni, sem heitir
þvi táknræna nafni It’s My Turn
(Nú er komiö aö mér) og var
frumsýnd við góðan oröstir I
fyrrahaust.
Frægar leikkonur eiga, aö þvi
er virðist, auðveldara með að
komast áfram sem leikstjórar en
aðrar konur. Liklega vegna þess
að þær þekkja betur á karlana
sem sitja á peningunum. Barbra
Steisand er ein þessara leik-
kvenna. Sagan segir aö hún hafi i
raun stjórnað flestum þeim
myndum sem hún hefur leikið I,
þótt aörir hafi verið skrifaðir
fyrir þvi. En nú er hún komin i
gang meö dans- og söngvamynd
sem hún ætlar að stjórna og
framleiða sjálf. bá bregður svo
við, að hún fyllist kviða, og segja
nánir samstarfsmenn hennar að
hún sé „veik af hræðslu”.
Elaine May, fyrrum kabarett-
söngkona, hefur skrifaö mörg
kvikmyndahandrit og stjórnaö
nokkrum myndum, þ.á m. The
Hcartbreak Kid (1972). En svo
virðist sem hún hafi gefist upp og
hætt. Fórnirnar sem hún þurfti að
færa voru of stórar.
Fleiri nöfn mætti nefna: Joan
Micklin Silver (Hester Street,
sýnd i sjónvarpinu hér i fyrra-
vetur), Karen Arthur (The
Legacy) Joan Tewkesbury (Old
Boyfriends) osfrv. bað er sama
hver þessara kvenna er spurð,
allar segja þær ljótar sögur af
viðureign sinni viö „stólpa” þjóð-
félagsins.
„Maður er endalaust aö boröa
úti með einhverjum mönnum sem
maður heldur að hafi áhuga á að
fjárfesta i kvikmyndinni sem
mann dreymirum aðgera,” segir
Karen Arthur, „en þeir eru allan
timann að glápa á brjóstin á
manni. Um leið og minnst er á að
ræða máliö i viðurvist lög-
fræðings gufa þeir upp”.
Harry Ufland heitir maður og
hefur þann starfa aö þefa uppi
nýja leikstjóra og koma þeim á
framfæri. Hann hefur aldrei
komiö neinni konu á framfæri, og
ástæöan er, aö hans sögn, sú, að
„engin kona, nema Elaine May,
hefur nokkru sinni gert góða
kvikmynd, og jafnvel hún lauk
ekki viö siöustu mynd sina,
„Mickey og Nicky”. Allir vita aö
hún er snillingur, en enginn
^treystir henni til að gera kvik-
mynd. bað sem ég hef séð eftir
aðrar konur hefur verið hræði-
legt”.
Viðhorf af þessu tagi eru algeng
i bransanum, og ráða feröinni.
bær konur sem lemja hausnum
við slikan múrvegg mega svo
sannarlega kallast hetjur.
Örfáar konur
I timans rás hefur örfáum
konum tekistað brjóta vegginn og
verða fullgildir Hollywood-leik-
stjórar. A fjórða áratugnum var
þaö Dorothy Arzner, á sjötta ára-
tugnum Ida Lupino. Núna er það
kannski Claudia Weill. A það
hefur verið bent, að konurnar hafi
kannski verið fleiri, einkum á
upphafsárum kvikmyndanna, en
enginn hafi hirt um að skrá sögu
þeirra. bað var ekki fyrren á
sjötta áratugnum, og þá undir
áhrifum frönsku nýbylgjunnar,
sem kvikmyndastjórar urðu
fyrirferðarmiklir og frægir sem
höfundar kvikmynda. Aöur voru
. þeir bara hluti af hópnum, sem
stóð að gerð myndarinnar (með
undantekningum aö visu).
Einsog áöur var sagt taka
konur á sig stóra áhættu þegar
þær ráðast I að stjórna kvikmynd.
Ótal konur hafa gert eina kvik-
mynd, og siðan ekki söguna meir.
beim tekst þvi ekki aö afla sér
þeirrar reynslu sem karlmenn
eiga kost á. Mislukkuö mynd er
aðeins slys á ferli karlleikstjóra,
en hjá kvenleikstjóra þýðir hún
yfirleitt endalok ferilsins. betta
gæti verið ein af ástæöunum fyrir
þvi að heimurinn hefur ekki
ennþá eignast kvenútgáfu af
Ingmar Bergman, Fellini eöa
Chaplin.
„John Ford stjórnaöi rúmlega
130 kvikmyndum um ævina.
Fyrstu 45 myndirnar hans voru
herfilegar”, segir framleiðandinn
Polly Platt, og bætir þvi við að
fyrstu myndirnar sem Hitchcock
gerði i Englandi hafi veriö ömur-
legar.
Við getum varla vænst þess að
sjá sameiginlegri reynslu kynj-
anna gerð nein skil i kvikmyndum
fyrr en ástandiö hefur breyst I þá
veru aö hætt verði að tala um
kven- og karlleikstjóra og orðiö
leikstjóri fái tvikynja merkingu.
bangað til veröum viö sennilega
að gera okkúr að góðu að horfa á
heiminn gegnum karlmannsgler-
augu.
Liv Ullmann er ein peirra leiKKvenna sem lagt hafa út á leikstjóra-
brautina. Hún er ein af 4 konum sem stjórna kvikmyndinni „Love” —
stærsta verkefni sem konum hefur verið trúað fyrir I Bandarikjunum
siðan 1933.