Þjóðviljinn - 12.12.1981, Page 16

16 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 12.— 13. desember 1981
Minning um litla sprengju
AAorton Sontheimer,
fyrrum blaðamaður, var
einn þeirra sem fyrstir
komu til borgarinnar
Nagasaki eftir að kjarn-
orkusprengja féll á hana.
Hér segir hann f rá reynslu
sem er þess eðlis, að hug-
urinn vill helst „breiða yf ir
hana" eins og hann kemst
að orði.
Hefur þú fengiö skyndilegt hug-
boö aö eitthvaö óheillavænlegt
biöi þln?
SU tilfinning sótti á mig eitt
kvöld fyrir nokkru, þegar ég sat
einn heima viö lestur. Ég var þó
hvorki aö lesa draugasögu né vís-
indareyfara, heldur greinargóöa
lysingu á skyndiárás ísraela á
kjarnorkuveriöf frak og skýringu
Israela á árásinni. Þeir óttuöust
aö írakar notuöu orkuveriö til
þess aö koma sér upp kjarnorku-
sprengju. 1 greininni var því jafn-
framt haldið fram aö atburður
sem þessi gæti leitt til kjarnorku-
striös...
Hugur minn leitaði aftur I tím-
ann, til góðviðrisdags i' ágúst-
mánuði fyrir 36 árum.
Þann dag birtist bandarisk
flugvél yfir Nagasaki, sleppti
einni sprengju og sneriburtu eins
hratt og auöið var. Þremur dög-
um áðurhafði samskonar atburð-
ur gerst yfir Hirósima. Japanska
rikisstjórnin var sem lömuð og
haföist ekkert aö. Nagasakiárás-
in ýt ti viö he nni o g innan sex daga
höföu Japanir gefist upp, skilyrð-
islaust. — Siöari heimsstyrjöld-
inni var lokiö og nýtt timabil haf-
ið, sem hamingjan má vita hvar
endar.
Núorðiö kunna ýmsir að hafa
gleymt þviað Nagasaki var borg-
in sem siðast fékk smjörþefinn
af kjarnorkustyrjöld. - Smjörþet-
inn? - Jú, þar var beitt sprengju,
sem var dvergur i samanburði
viö flugskeytin og sprengjurnar
sem nú eru í höndum RUssa,
Bandarikjamanna, Breta,
Frakka, Kínverja og ef til vili
einnig Israela og Suöur-Afriku-
búa. - Bráölega gætu Pakistanir
og fleiri bæst f hópinn.
Ég var meðal fyrstu Banda-
rikiamanna sem fóru inni Naga-
saki eftir kjarnorkuárásina og sá
örlitiö af því sem þessi dvergur
haföi gert. Aöeins litinn hluta,þvi
eyðileggingin náöi marga ferkiló-
metra út frá þeim stað sem ég
stóöá ogöllsamgöngutækihöföu -
bókstaflega - gufað upp.
Ég var staddur á skotmarkinu -
Point Zero - þar sem miöpunktur
sprengingarinnar haföi veriö.
Ekki þar sem sprengjan kom nið-
ur. Hún komst aldrei til jarðar.
Hún átti að springa yfir borginni
og þaö gerði hún nákvæmlega
eins og til var ætlast. Beint ofan
við staöinn þar sem ég stóð.
Hvernig sáum við þaö? Þaö var
auövelt. Einu mannvirkin sem
stóöust sprenginguna voru staur-
ar úr málmi. Engin tré. Þau
höfðu algerlega horfið, eins og
alltþað sem staurarnir höföu bor-
ið uppi.En einmittá þessum stað
hölluöust þeir allir i áttina frá
okkur. Hvert sem litið var. Skot-
markiö.
Ég þekkti vel eyöingarmátt nú-
tima styrjaldar. Hafði farið um
gamla borgarhlutann i Manilla og
séð sundurskotna veggi og hrunin
hús. I þetta skipti kom ég beint
frá Tókió eftir að hafa gengið um
rústir þeirrar borgar kílómetra
eftir ki'lómetra þar sem þúsundir
af sprengjum okkar höfðu tætt
sundur fólk og byggingar.
Nagasaki var ólík þessu öllu.
Opið svæði. A stöku staö steina-
hrúgur, hleðslusteinar, kalk.
Ekkert timbur. Engin lik. Þetta
var snyrtilegt - á einhvern hroða-
legan hátt. Jafnvel hreinlegt.
Hún var einnig óh'k á annan og
óljósari hátt. 1 Tókió hafði fólk
hópast að okkur, forvitiö að sjá
þessa hávöxnu, einkennisklæddu
fjandmenn semhöföu sigraö þaö i
striöi. 1 Tókió voru ibúarnir ekki
óvinsamlegir. Þeir sem skildu
ensku voru oftast hjálpsamir.
Japanirnir, sem við sáum i Naga-
saki, forðuðust okkur og hræöslu-
glampinnf augum þeirra var ekki
missýning. Og hatrið. Enginn
lyfti hendi gegn okkur. Keisarinn
haföi bannaö þaö og Japanir voru
ákaflega löghlýöin þjóð, en þeir
sendu okkur fjandsamlegt og
óttablandiö augnaráö. A þvi var
enginn vafi.
Ein bygging stóð uppi, háskóla-
byggingin. Hún stóö á hæö I um
þaö bil eins og hálfs kilómetra
fjarlægð. Kannski hefur fjarlægö-
in eitthvaö haft aö segja, en þetta
hlýtur aö hafa veriö sérlega
traust bygging. Einhver sagöi
mér aö allt innan dyra hefði horf-
ið i sprengingunni.
Ég reyndi að átta mig á þvi
hvernig ein flugvél meb eina
sprengju heföi á einu augnabliki
gert allt þetta. Var það i raun og
veru hugsanlegt? Samt sem áður
var ég þá feginn að sprengjunni
skyldi beitt. Margir okkar,
kannski flestir, sem áttu von á þvi
að veröa sendir til innrásar f Jap-
an, voru þakklátir því að endir
skyldi bundinn á striðiö á þennan
snögglega hátt. Það var ekki mik-
iö sagt, en ég er viss um að marg-
ir okkar þökkuðu það sprengjunni
aö viö sluppum heilir á húfi.
I þá daga virtist þetta nýstárleg
uppfinning sem gerði okkur fært-
að Ijúka fljótt óhjákvæmilegu
verki. - En hve miklu fljótar en
ella. Einn úr hópi visindamann-
anna, sem ég hafði fylgt inni
borgina, vék sér að mér og sagöi:
„Heyrðu mig, höfuðsmaður,
veistu aö þú stendur ofan á líki”.
Hvem fjandann meinti hann?
Hann benti niðurfyrir fætur mér.
Ég leit niður. Ég stóð á hvitum og
fingerðum öskusalla - kringlótt-
um bletti. Oskulagið var svo
þunnt að ég varö þess ekki var
þegar ég steig á það.
Ég get vart lýst viðbrögðum
minum. Ég varð ringlaöur og
vandræðalegur. Mér fannst ég
verða að biðjast afsökunar. Ég
steig út fyrir öskulagið og var að
því kominn að taka ofan húfupott-
lokið sem ég hafði á höfðinu.
Hafði þessi blettur veriö karl-
maður? Kona? Barn? Oldungur?
Friður maður eða ófriður? Af
hvaða litarhætti? Það varð fátt
um svör. Aska allra manna er
eins. Ekkert eftir til þess aö
grafa.
Ég hafði séð marga samskonar
bletti á leið minni inn i borgina,
en undarleg auðnin haföi haldið
svo athygli minni að ég tók varla
eftir þeim og þeir höfðu ekki vak-
ið forvitni mina.
Seinna fór ég að þekkja litlu, ó-
reglulegu, ílöngu öskublettina,
sem voru miklu færri. Það höfðu
verið skepnur - liklega hundar
eða kettir.
Allsskiptu blettirnir þúsundum
og mér flaug i hug að aldrei i
mannkynssögunni heföi dauðann
borið eins brátt aö. Þeir sem
þarna fórust voru þó á vissan hátt
lánsamir. Þeir vissu aldrei hvað
gerst hafði. Liöu engar kvalir.
Lengra burtu voru þeir limlestu,
þeir blindu, þeir útlimalausu og
þeir sem misst höfðu allt skyn,
lengur að deyja. Suma tók það
mörg ár. Margir afskræmdust.
Kannski urðu þeir svipaðir þvi
fólki sem einhverntimann verður
eftir skilið til að uppfylla jörðina
á nýjan leik.
Ugglaust væri tilhlýðilegt að
segja að þessir atburðir hefðu
aldrei horfið úr huga mér. En það
væri ekki satt. Það er skritið
hvernig hugurinn bregst við. Ég
hafði algerlega þurrkað út þessar
minningar. Það sem ég hef skrif-
að hér er hið eina sem ég man frá
þessum dögum i Nagasaki (man
ekki hvað dagarnir voru margir).
Og þaó gekk illa að rifja þetta
upp.
Sé einhver reynsla nógu skelfi-
leg, þá mun hugurinn, held ég,
þoka henni burtu með hægðinni
eða breiða yfir hana.
En svo gerist það eitt friðsælt
kvöld að minningarnar taka
skyndilega að ásækja þig á ný og
þér verður ljóst hvað það er sem
liggur i launsátri og biður - nema
þvi aðeins að allur heimurinn
vitkist, og það fljótt.
Vonum að svo verði.
Unglingablaðið
Sextán
Aftur
komið
af stað
Eftir nokkuð langt hlé er ung-
lingablaðið 16 nú aftur komið af
stað. 3ja tbl. er einmitt nýútkom-
ið. t þvi er fjölbreytt efni að
vanda þó blaðið hafi tekið nokkr-
um stakkaskiptum.
Af nýjum þáttum i blaðinu má
nefna: Ljóðabálk, Bókmenntir,
Spurningahorn o.fl.
Ýmsir fastir þættir blaðsins
hafa verið sendir f fri. En það er
aðeins timabundið fri. 1 þessu 3ja
tbl. eru þó föstu þættirnir: Popp,
Samskipti kynjanna, Ljósmynda-
skólinn, Smásagan, Pósthólfið,
Pennavinir, hinir mjög svo vin-
sælu plötudómar o.m.fl.
Að þessu sinni er forsiðuviðtalið
við æðsta dýrling unglinganna i
dag, sjálfan Bubba Morthens. I
viðtalinu er Bubbi óvenju hrein-
skilinn og opinskár. Þaö má jafn-
vel segja að viðtalið varpi nýju
ljósi á súperstjörnuna marg-
frægu. Viðtalinu fylgir skemmti-
lega teiknað plakat af poppgoð-
inu.
Það eru mörg fleiri fróðleg og
skemmtileg viötöl i þessu 3ja tbl.
16. Eitt er t.d. við 17 ára stúlku
sem telur sig hafa verið notaða i
hallæri.
Að lokum má geta þess að
timaritið 16 er nú boðið I áskrift.
16 er 48 bls. prentaö á góðan
pappir i offsetti og lit. Það kostar
22 kr. i lausasölu.
Þyrni-
fuglarnir
Þyrnifuglarnir (The Thorn
Birds) hefur orðið metsölubók
hvarvetna þar sem hún hefur-
komið út. Ritdómarnir hafa allir
notað sterk hrósyrði um hana og
höfund hennar. Ýmsir hafa likt
henni við hið fræga skáldverk A
hverfanda hveli (Gone with the
wind), og Warner Bros eru nú að
gera kvikmynd um söguna, sem
þeir vona að verði jafn vinsæl og
hin var fyrir 40 árum.
Bókin fjallar um Cleary-fjöl-
skylduna, Paddy, fátækan land-
búnaðarverkamann á Nýja Sjá-
landi og innflytjanda frá frlandi,
konu hans, börn og barnabörn.
Sögusviðið flyst til Astraliu og
Evrópu. Meggie Cleary, sögu-
hetjan er fjögurra ára þegar við
kynnumst henni fyrst, og hún er
fulltiða kona þegar við skiljum
viö hana i bókarlok. Reynar skilj-
um við aldrei við Meggie, hún
fylgir okkur áfram þó bókinni
ljúki.
Islensku þýðinguna geröi
bóndakona af Baröaströnd, Kol-
brún Friðþjófsdóttir.