Þjóðviljinn - 06.01.1982, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 6. janúar 1982.
Miövikudagur 6. janúar 1982. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Ur
hagskýrslu
Sambands
almennra
lífeyris-
sjóða:
hafi veriö mjög rykkjótt. Timabiliö 1968—1980 hófst meö kjaraskeröingu og spannar þegar á heildina er litiö tvær hagsveiflur. A linuritinu hér Ráöstöfun fjármagns allra lifeyrissjóöa — samanburöur 1970 og 1980
aö ofan eru tekin árin 1979, 1980 og 1981. A þvi sést glögglega, aö lánskjaravisitalan hefur hækkaö mun meira en lægsti taxti Dagsbrúnar frá þvi aö (áætlað).
hún tók gildi hinn 1. júni 1979.
Rýmun á eigin f jármagni
Lánskjaravísitala hækkar meira en kauptaxtar
Samband almennra líf-
eyrissjóða hefur sent frá
sér drög að hagskýrslu
áranna 1970—1980 og sömu
leiðis starfsskýrslu fyrir
1979—1981. í skýrslunum
kemur fram margvíslegur
fróðleikur um lífeyris-
sjóðina, og leyf um við okk-
ur því að birta ýmislegt úr
þessum skýrslum hér.
Lifeyrissjóður Dagsbrúnar
og Framsóknar
meö hæstu lánin
t tiliögum starfsnefndar á
vegum SAL, sem skilaði áliti áriö
1976 var lagt til, að hámarkslán
lifeyrissjóöa, sem aðild eiga að
SAL, skyldu ekki nema hærri
fjárhæöum en grundvaiiarlaun
Dagsbrúnar, marf. meö 2,5. Sú
upphæð nemur nú kr. 109 þúsund-
um. Ýmsir SALsjóðir hafa átt
fullt i fangi með að lána
sjóðfélögum 1,5-föld grundvallar-
laun eftir 5 ára aðild og 5 stig, þ.e.
miöað viö nóvembermánuö 1981,
en sú fjárhæð nemur 65.200 krón-
um.
Veruleg breyting varð þó á
þessum málum sl. vor, þegar
Lifeyrissjóöir Dagsbrúnar og
Framsóknar hækkuðu lánsupp-
hæðir sinar langt umfram þaö
sem tlðkast hjá SAL-sjóöunum.
Hámarkslán sjóðsins miðað við 11
ára aöild og 11 stig er nú kr.
192.600. Lánareglur Lifeyrissjóðs
Dagsbrúnar og Framsóknar eru
nú svipaðar sams konar reglum
og gilda hjá Lifeyrissjóöi versl-
unarmanna.
Eftirspurn lána
jókst 1980
Aukning heildarlána sjóöanna i
SAL nam 58% milli áranna 1979
og 1980. Eftirspurn lánanna jókst
gifurlega sl. haust og segir i
skýrsiunni, að allar likur séu á
þvi, að eftirspurn verötryggöra
lána sjóðfélaga verði ekki minni
1981,en var á árinu 1980.
I skýrslunni er bollalagt um
þann möguleika, að e.t.v. muni
misréttið i lifeyrismálunum á
næstu árum snúast um mismun-
andi möguleika sjóðfélaga
lifeyrissjóðanna til hámarkslána.
Slikt megi ekki veröa og þvi hljóti
eitt af næstu verkefnum SAL að
vera.að koma i veg fyrir slikt
misrétti, þannig að allir
sjóöfélagar lifeyrissjóöanna búi
viö sem jafnasta möguleika til
lána úr lifeyrissjóöunum.
Þróun
lánskjaravisitölu
A meðfylgjandi linuriti sést
samanburður á lánskjaravisitöl-
unni og visitölu kauptaxta árin
1979, 1980 og 1981. Seölabankinn
hefur gert þessa útreikninga.
1 skýrslu SAL segir, að ljóst sé,
að frá þvi aö lánskjaravisitalan
tók gildi 1. janúar 1979, hafi hún
hækkað mun meira en næstlægsti
taxti Dagsbrúnar, sem hér er
miðaö við. Hversu lengi sú þróun
heldur áfram, þora skýrslumenn
ekki að spá um, en segja, að
óneitanlega sé uggur i lántakend-
um á meöan þetta ástand vari.
Nauðsynlegt sé þvi fyrir aðila
vinnumarkaðarins aö rannsaka
nánar grundvöll lánskjaravisitöl-
unnar. (Sjá linurit.)
Verðtryggð skuldabréfa-
kaup
1 skýrslunni kemur fram, að
hlutdeild SAL-sjóðanna i kaupum
á verötryggðum skuldabréfum af
Byggingarsjóði rikisins.nam 50,3
prósentum af öllum kaupum á
skuldabréfum sjóðsins áriö 1980. I
lánsfjáráætlun fyrir árið 1980 var
gert ráð fyrir heildarkaupum lif-
eyrissjóðanna að upphæö kr.
73.000, en kaupin urðu 6.962
þúsundum meiri.
Lifeyrissjóðirnir höfðu i
nóvember keypt 60% af áætluðum
kaupum á verðbréfum Bygg-
ingarsjóðs rikisins. Þar af námu
kaup SAL-sjóðanna 61,7 prósenti.
Upplýsingar liggja fyrir um, að
kaupin á verðtryggðum skulda-
bréfum Byggingarsjóðsins eru
töluvert langt fyrir neðan það
sem gert var ráð fyrir i lánsfjár-
áætlun 1981.1 skýrslu SAL er bent
á, að lánsfjáráætlunin gerði ráð
fyrir 109% aukningu á skulda-
bréfakaupum af byggingar-
sjóðunum miðað við lánsfjár-
áætlun 1980, en kaup lifeyris-
sjóðanna af Byggingarsjóði rikis-
ins jukust um 95% milli áranna
1979 til 1980 og um 156% milli
áranna 1979 og 1980. Það sé þvi
ijóst, að skuldabr-éfakaupin hafi
aukist langt umfram árlega
hækkun á ráöstöfunarfé lifeyris-
sjóðanna á þessum árum.
I skýrslunni er minnt á lög til
lánsfjárlaga fyrir árið 1981, þar
sem kveðið er á um 40% kaup-
skyldu lifeyrissjóða, en þar af
skal 20% ráðstöfunarfé
lifeyrissjóða á samningssviði ASt
varið til kaupa á skuldabréfum
Byggingarsjóðs rikisins. Vakin er
athygli á þvi, að Lifeyrissjóður
verslunarmanna keypti fyrstu 10
mánuði ársins 1981 skuldabréf af
Byggingarsjóði rikisins fyrir 6,5
m. króna, sem er um 6% af
áætluðu ráðstöfunarfé 1981, og
Lifeyrissjóður SIS fyrir 0.5 m
króna, sem er um 1% af áætluðu
ráðstöfunarfé. SAL-sjóðirnir
keyptu af byggingarsjóðunum
fyrir um 25% af ráðstöfunf.rfé
sinu á sama tima.
Lífeyrisgreiöslur
til 4.756 manns
I októbermánuði voru lifeyris-
greiðslur SAL-sjóðanna inntar af
hendi til 4.756 sjóðfélaga. Ellilif-
eyrisis nutu 3.160, örorkulifeyris
516 og makalifeyris 1.080. Fyrstu
10 mánuði ársins dreifði Reikni-
stofa bankanna, sem sér um
greiðslur fyrir SAL, alls 60,3
milljónum. Auk þess sjá nokkrir
sjóðir sjálfir um bótagreiðslur til
lifeyrisþega og 282 bótaþegar
nutu barnalifeyris og er þvi fjöldi
bótaþega, svo og upphæðin sem
hér um ræðir, nokkru hærri en
kemur fram i skýrslunni.
Rýrnun
á eiginfjármagni
Aætlað eigiö fjármagn
SAL-sjóðanna var i árslok 1980
um 56,7 milljarðar gamalla
króna. Hlutdeild SAL-sjóðanna i
heildareignum sjóðanna er um
30% og hefur hlutfall þetta farið
stöðugt vaxandi á undanförnum
árum, segir i skýrslunni.
Þá segir i skýrslunni, að veru-
leg rýrnun hafi átt sér stað á eign-
um SAL-sjóðanna á undanförnum
árum. Rýrnun þessi sé þó
væntanlega ekki meiri en
almennt hjá lifeyrissjóðunum i
landinu. Hins vegar hafi eigin-
fjárstaða SAL-sjóðanna batnað á
árunum 1979 og 1980 og allar likur
séu á þvi, að sá bati haldi áfram
áriö 1981. Ef lifeyrisgreiðslur
aðildarsjóðanna eru bornar
saman við iögjaldatekjur sést, að
veruleg hækkun varö á lifeyrir-
greiöslunum árið 1976, en nokkur
stöðugleiki hefur hins vegar orðiö
á greiðslubyrði lifeyrisgreiöslna
1979 og 1980 miðað við 1978. Likur
eru hins vegar á þvi, segir i
skýrslunni aö greiðslubyrðin vaxi
1981. Niðurstöður þessar séu i
rauninni staðfesting á þvi, sem
allir gátu rennt grun i, sem hafa
fylgst meö þróun þessara má'la á
undanförnum árum. — (TU
frekari skýringa sjá linurit II og
III).
Takmarkaðir réttinda-
f lutningar milli sjóða
Lifeyrissjóðirnir i landinu hafa
flestir takmarkað verulega
réttindaflutning milli sjóða.
Einna lengst i þessum efnum hef-
ur Lifeyrissjóður starfsmanna
rikis og bæja gengið, eins og fram
kemur annars staðar á siðunni.
Innan SAL-sjóðanna gildir gagn-
kvæmur réttindaflutningur, sem
er vafalitið til mikilla hagsbóta
sjóöfélaganna, sé sú staðreynd
höfð i huga, aö að meðaltali
greiddi hver sjóðfélagi þeirra lif-
eyrissjóöa, sem aðild eiga að
SAL, i 1,5 lifeyrissjóð samkvæmt
skrá 1979.
A árinu 1979 höfðu 67%
sjóðfélagar greitt i einn lifeyris-
sjóð (72% árið 1978), 23% greiddu
i tvo sjóði (20% árið 1978), 7%
(6%) i þrjá sjóði og 3% (2%)
greiddu i fjóra lifeyrissjóði eða
meira.
Fjöldi sjóðfélaga innan
SAL-sjóðanna var 121.315 árið
1978 en 141.513 árið 1979.
Þrír sjóðir gerðu
samstarfssamning
á árinu 1981
Á timabilinu 5. október 1979 til
19. nóvember 1981, sem er kjör-
timabil stjórnar SAL, voru geröir
samstarfssamningar við þrjá lif-
eyrissjóði, en þeir eru:
Biðreikningur lifeyrissjóðsið-
gjalds (sem raunar heitir nú
Söfnunarsjóður lifeyrisréttinda).
Samningurinn var undirritaður i
des. 1978.
Lifeyrissjóður sjómanna —
samningurinn undirritaður i april
1980,
Lífeyrissjóður verkstjóra —
samningur undirritaður i april
1981.
Aöild að Sambandi almennra
lifeyrissjóða eiga nú 25 lifeyris-
sjóðir, auk þeirra þriggja sem
gert hafa samstarfssamning við
SAL. Einn lifeyrissjóður bættist
i hóp aöildarsjóða SAL, en það
var lifeyrissjóður Vestmanney-
inga.
Af þeim lifeyrissjóðum, sem
stofnaðir voru 1970 og tóku upp
samræmda reglugerð SAL,
standa enn nokkrir sjóöir utan
SAL. Þar má t.d. nefna Lifeyris-
sjóð Sóknar, Lifeyrissjóð félags
starfsfólks i veitingahúsum, Lif-
eyrissjóð verslunarmanna i Rvik.
og Lifeyrissjóð verka-
lýösfélaganna á Noröurlandi
vestra, Siglufiröi.
— ast.
Uppruni fjármagns allra llfeyrissjóða —samanburður 1970og 1980 (áætlað).
Rætt við Hrafn Magnússon, framkvæmdastjóra SAL
Enginn makalífeyr-
ir iyrir konur
Lifeyrissjóðirnir innan Sambands
almennra lifeyrissjóöa ( SAL)
greiða svokallaðan makalifeyri
við fráfall eiginmanns, og rennur
hann til eiginkonu/sambýliskonu.
Falli kona frá, greiða sjóðirnir
hins vegar ekkert til eiginmanns-
ins. Engu máli skiptir hversu
lengi konan hefir greitt til sjóðs-
ins (hér er lifeyrissjóður Sóknar
undanskilinn, en hann er eini
sjóðurinn innan SAL sem bætir
andlát kvenna: lifeyrissjóður
Dagsbrúnar og Framsóknar
bætir það ekki). Við spurðum
Hrafn Magnússon, framkvæmda-
stjóra SAL, hverju þetta sætti.
Hrafn kvaö lagabókstaf lif-
eyrissjóðanna innan SAL skýran
og ótviræðan i þessum efnum.
Enginn makalifeyrir kemur fyrir
kvenkynssjóöfélaga SAL (nema
hjá Sókn).
Hrafn kvað SAL hafa greitt
makalifeyri til sambýliskonu
sjóðfélaga allt frá árinu 1976 og
svo væri um flesta lifeyrissjóði
núorðið. Þá hefðu lifeyrissjóð-
irnir i SAL einnig úrskurðaða
greiöslur til handa eftirlifandi
systur, ef systkini hafa haldiö hús
saman, og einnig til eftirlifandi
móður eða dóttur, ef um þannig
húshald heföi verið að ræöa. Lif-
eyrissjóður starfsmanna rikisins
tók einnig upp þennan hátt i
tengslum viö kjarasamninga árs-
ins 1979.
Lifeyrissjóður verslunarmanna
greiðir „ókyngreindan” makalif-
eyri og hefur gert um árabil. Frá
1979 hafa þessir fengið
úrskurðaðan makalifeyri hjá
sjóðnum: 1. eftirlifandi maki-
/sambýlingur með börn undir 17
ára aldri á framfæri og fimm
árum eftir aö framfærsluskyldu
lýkur: 2. ef eftirlifandi maki er
öryrki: 3. eftirlifandi makar
fæddir fyrir áriö 1940.
Nú er unnið að undirbúningi
samfellds lifeyriskerfis fyrir alla
landsmenn, samkvæmt sam-
komulagi, sem ASI, Farmanna-
og fiskimannasambandið og
Vinnuveitendasambandið gerðu
með sér á árinu 1980. 1 tengslum
við þetta samkomulag gaf rikis-
stjórnin út yfirlýsingu, þar sem
m.a. var tekið fram, aö undirbún-
Hrafn Magnússon, framkvæmda-
stjóri SAL: Makalifeyrir ætti að
vera i höndum Tryggingastofn-
unarinnar.
ingi samfellds lifeyriskerfis fyrir
alla landsmenn yrði hraöað og
kæmi fram eigi siöar en á árinu
1982. Sú endurskoöun á aö hafa
það meginmarkmið, að lifeyris-
kerfið tryggi öllu fólki á vinnu-
markaði sömu lifeyrisréttindi
óháð þvi hjá hverjum það starfar.
En hvaö þá um heimavinnandi
húsmæður? Þær eru að öllu jöfnu
ekki taldar vera á hinum al-
menna vinnumarkaði, og eiga
engar kröfur á hendur lifeyris-
sjóðunum i landinu.
Hrafn Magnússon kvaðst
þeirrar skoðunar, að makallf-
eyrir ætti alfarið að vera i
höndum Tryggingarstofnunar-
innar i framtiöinni. Að fleiru væri
að hyggja i þessum efnum en þvi,
að karlmenn fá margir ekki
makalifeyri, og nefndi Hrafn
heimavinnandi húsmæður sem
dæmi. Þá má einnig nefna, aö i
skilnaðarmálum heldur karl-
maðurinn lifeyrisréttindum að
fullu — fráskilin kona hefur engan
rétt viö fráfall mannsins, þó svo
hún hefði unnið á sameiginlegu
heimili þeirra um árabil. Hennar
vinnuframlag er sum sé fyrir bi.
1 framtiðinni megum við sem
sagt eiga von á e.k. fjölskyldu-
eða heimilislifeyri i stað þess
misréttis, sem nú er,i formi hins
svokallaða makaiifeyris.
—ast
Ef sjóðféiagi f Lifeyrissjóði Dagsbrúnar og Framsóknar er svo lán-
samur að vera karlvera, fær eftirlifandi maki bætur við fráfall hans. Sé
sjóðfélaginn hins vegar kvenvera, koma engar bætur viö fráfall hans.
Þessi regla gildir hjá fleiri lifeyrissjóöum.
Réttmdaflutningur
stöðvaður hjá ríkinu
Lifey rissjóður starfsmanna
rikisins ákvað á þessu ári að til
þess að fá lán úr sjóðnum skyldu
menn hafa greitt til hans i a.m.k.
tvö og hálft ár. Þetta þýöir, að
réttindi, sem menn kunna að hafa
aflað sér hjá öörum lifeyrissjóð-
um, koma mönnum ekki til góða i
sambandi við lánsumsóknir i Lif-
eyrissjóöi starfsmanna ríkisins
við flutning til hans úr öðrum
sjóöum.
Stjórn lifeyrissjóðsins sam-
þykkti ákvöröun þessa efnis á
fundi hinn 28. sept. 1981. Þessi
ákvöröun var tekin vegna mikill-
ar eftirspurnar eftir lánum úr lif-
eyrissjóðnum. Þá var afgreiðslu-
frestur lána lengdur úr þremur
mánuðum i fjóra.
Þegar haft er i huga, að mjög
margir hér á landi eiga aðild aö
fleiri en einum lifeyrissjóði (sbr.
að sjóðfélagar SAL greiða að
meðaltali i 1,5 lifeyrissjóð —
landsmeöaltalið er áreiöanlega
hærra) er nokkuö ljóst, aö þessi
ákvöröun kann aö bitna illa á
mörgum.
Nú er þaö svo, aö réttindaflutn-
ingur i formi þess, aö iðgjöld fær-
ist á milli sjóöa, hefur veriö
stöövaður. Hins vegar veitir hver
sjóöur um sig viökomandi sjóðfé-
laga kvittun fyrir greiöslum sé
þess óskað. Þaö er siöan annarra
lifeyrissjóöa að vega og meta
hvort taka beri þessar kvittanir
sem góöa og gilda vöru og veita
lán út á þær. Fæstir sjóðir munu
taka kvittanir Lifeyrissjóðs
starfsmanna rikisins góðar og
gildar nú.
Við fengum þær upplýsingar
hjá starfsmanni Lifeyrissjóös
starfsmanna rikisins, að um 25
þúsund manns eiga eöa hafa ein-
hvern rétt i sjóðnum. Rikisstarfs-
menn eru hins vegar taldir vera á
bilinu 11 - 12 þúsund, þar af ná-
lægt lOþúsundhjá „sjálfu” rikinu
eins og þaö heitir (bæjar- og
sveitarfélagastarfsmenn þá und-
anskildir). Af þessum tölum er
ljóst, aö mjög margir sem starfa
hjá rikinu — við skulum segja um
15 þúsund manns — lenda I þvi að
lifeyrisgreiðslur þeirra festast
beinlinis hjá Lifeyrissjóði starfs-
manna rikisins.