Þjóðviljinn - 02.03.1982, Síða 12

12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 2. mars 1982
Frumvarpið um námslán:
Endurgreiðslukj örin eru
raunhæf
Haustiö 1980 undirrituðu full-
trúar námsmanna og fulltrúar
þingflokkanna málamiðlun sem
tókst inefnd sem fjallaöi um mál-
efni Lánasjóös isl. námsmanna
(LÍN) þá um sumarið. 1 kjölfar
þessara nefndarstarfa sigldi
frumvarp til laga um lánamál
námsmanna i sali Alþingis nú
skömmu fyrir jólaleyfi þing-
manna f desember sJ.
Þó ekki hafi borið á háværum
útifundum né heiftúöugum blaða-
skrifum af hálfu námsmanna-
samtakanna undanfarið, þá ættu
þingmenn og ráðherrar að
treysta því varlega að þeir geti
svikist frá kjarabótum sem
námsmenn telja sig hafa náömeð
máiamiðluninni 1980, án þess
að slikt veki athygli og viöbrögð
hjá fjöldasamtökum náms-
manna.
Nefndarálitið frá
1980
Þegar fulltrúar námsmanna
undirrituðu niðurstöður nefndar-
innarhaustiö 1980 var tvennt tek-
ið skýrar fram en annað. Það
fyrst að námsmenn teldu nefnd-
ina hlaupa frá Oloknu og illa
unnu verki að þvi er tók til endur-
greiðsluskilmálanna, sem fólust i
niðurstööum nefndariimar. Þá
var hitt og skýrt áréttað aö svo
langt væri seilst til samkomulags
að ekki yrði unað við neinar
breytingar sem skertu kjör
námsmanna frá ákvæðum nefnd-
arálitsins.
í endurskoðunarnefndinni sátu
auk fulltrúa frá námsmannasam-
tökunum (þ.e. SÍNE, SHI og
BISN) þau Eirikur Tómas-
son (form.nefndarinnar ogfulltrúi
menntamálaráðherra), Frið-
rik Sófusson, Guðrún Helga-
dóttir, Jón Ormur Hall-
dórsson og Vilmundur Gylfason.
Þaö má þvi' segja að allir þing-
flokkar og þingflokksbrot hafi átt
fulltrúa i nefndinni. Það urðu að
vonum oft harðar deilur í nefnd
þar sem eins ólik sjónarmið
mættust og hér var til að dreifa.
Það vakti því töluverða athygli
þegar frá nefndinni kom eitt
nefndarálit, reyndar með bókun-
um á alla enda og kanta. En
málamiðlun tókstog varundirrit-
uö af öllum fulltrúum i nefndinni.
Meðal þess sem fólst i þessari
niðurstöðu nefndarinnar var fyrr-
nefnt frumvarp en aö auki voru
nokkur atriði sem varða breyt-
ingar á úthlutunarreglum LIN og
reglugerð.
1 frumvarpinu var m.a. aö
finna ákvæði um að LÍN skuli
með lánveitingum mæta áætlaðri
fjárþörf námsmanna að fullu i
þremur áföngum og skyldi fullri
brúun náð árið 1982 og að náms-
menn geti safnað lifeyrissjóðs-
réttindum á meðan nám stendur
og átti þetta ákvæði að koma til
framkvæmda árið 1983. Hvað
bæði þessi ákvæði varðar hafa ár-
töl nii verið færð aftur um tvö ár I
frumvarpinu eins og það kemur
frá rikissijórninni og ætlar hún
því að láta bitna á námsmönnum
eigin seinagang i að koma frum-
varpinu fyrir þingið. Einnig vek-
ur það athygli meðal námsmanna
að ýmsir þingmenn og jafnvel
ráöherrar eru nd tregir til að fall-
astá ákvæði frumvarpsins um lff-
eyrissjóösréttindi fyrir lánþega
LIN. Það má liggja ljóst fyrir -að
ef lífeyrissjóðsréttindin verða
felld burt úr frumvarpinu þá
verður full andstaða við fram-
gang frumvarpsins af hálfu
námsmannasamtakanna.
Óraunhæft
endurgreiðslukerfi
Fulltrúar námsmanna i endur-
skoðunarnefndinni bentu margoft
á það á fundum nefndarinnar og I
viðtölum við menntamálaráð-
herra aö endurgreiðsluskilmálar
frumvarpsins væru illa unnir og
við teljum enn að það verði
óraunhæftað ætla að framfylgja
þeim óbreyttum. Ég leyfi mér
jafnvel að spá þvi aö ef frumvarp
þetta verður að lögum með
óbreyttum endurgreiðsluskilmál-
um þá verði fluttar breytingartil-
lögur á Alþingi eftir nokkur ár
þegar menn rekast á raunveru-
leikann við framkvæmd þessara
laga.
Fulltrúar rikisvaldsins i endur-
skoöunarnefndinni 1980 vildu
flýta sér einhver ósköp aö skila
málinu til ráðherra, þó það sé erf-
itt aö skilja hvers vegna svo mik-
ið lá á nú þegar málið hefur tafist
imeira en ár i meðförum stjórn-
arinnar. Þrátt fyrir itrekaðar til-
raunir námsmannafulltriíanna
fékkst endurgreiðslukafli frum-
varpsins ekki ræddur á raunhæf-
um forsendum og var skilað
flausturslega unnum frá nefnd-
inni.
Meöal þess sem námsmenn
Garðar Mýrdal,
formaöur SINE, skrifar:
LÖGTÖK
Eí tir kröíu Tollstjórans i Reykjavik og að
undangengnum úrskurði verða lögtök
látin fara fram án frekari fyrirvara á
kostnað gjaldenda, en ábyrgð rikissjóðs,
að átta dögum liðnum frá birtingu þess-
arar auglýsingar, fyrir eftirtöldum
gjöldum:
Söluskatti fyrir okt., nóv. og des. 1981,
svo og söluskattshækkunum, álögðum 17.
nóv. 1981 — 23. febr. 1982; vörugjaldi af
innlendri framleiðslu fyrir okt., nóv. og
des. 1981; skipulagsgjaldi af nýbygging-
um, gjaldföllnum 1981, þungaskatti af dis-
ilbifreiðum fyrir árið 1982 og skoðunar-
gjaldi bifreiða og vátryggingariðgjaldi
ökurhanna fyrir árið 1982.
Borgarfógetaembættið i Reykjavik,
23. febrúar 1982.
bentu á var, að sömu atriði og I
desember 1975 kndöu þáverandi
menntamálaráöherra tilaðdraga
til baka frá Alþingi fram lagt
frumvarp um málefni LIN þar eð
það var svo illa unnið, væri að
finna i endurgreiðsluákvæðum
þessa frumvarps. Þetta atriði
varðar endurgreiðslur sambýlis-
fólks og hjóna sem hvoru tveggja
greiða af lánum til LIN.
Ég álít að það sé um að ræða
tvenns konar meinlokur eða mis-
skilning sem veldur þvi að svo
óraunhæft endurgreiðslukerfi er
samið. Fyrst er að nefna mein-
loku sem virðist algeng meöal
þingmanna þegar þeir skoða
námslán sem hverönnurf járfest-
ingarlán, og álykta að þau skuli
þvi greiöast að fullu til baka.
Námslán eru i eðli sinu óli'k f jár-
festingarlánum þar eð þau eru
framfærslueyrir námsmanna og
fara í nauðsynlega neyslu. Þau
skilja ekki eftirfasteign sem hægt
er að veðsetja eða endurselja,
eins og t.d. lán frá Húsnæðis-
málastjórn skilja eftir. Að visu
má snúa út úr þessari röksemd
með þvf að benda á undantekn-
ingartilvik. Slikar undantekning-
areru t.d. einstaklingar sem f jár-
festa í námi f þeim tilgangi að
komast í mjög háar tekjur. En
þessir einstakiingar endurgreiða
lika lánið að fullu skv. núverandi
kerfi og enn hraðar ef stefna
námsmanna i endurgreiðslumál-
um yröi tekinupp. Það er þvi' ekki
verið að eltast viö þessa einstak-
Jinga með nýja endurgreiðslu-
kerfinu.
Meginreglan er aö lánþegar
LIN lenda á almennum launa-
kjörum. Nýja endurgreiðslukerf-
ið, sem nú liggur fyrir Alþingi
hefur það hlutverk að knýja á um
hraðari endurgreiðslur frá með-
altekjumönnum. Ef frumvarpið
verður að lögum með óbreyttum
endurgreiðslukaflanum þá greiða
einstaklingar með meðaltekjur
ca. 5 - 6% af tekjum fyrra árs i ár-
lega endurgreiðslu (miðað við
50% veröbólgu). Þetta þýðir að
árleg endurgreiösla til LIN verð-
ur ca. hálft útsvar viðkomandi
launamanns og munar marga um
minni útgjöld i viðbót við öll opin-
ber gjöld. Ríkisvaldiö á eftir að
sjá afleiðingar sliks endur-
greiðslufyrirkomulags i rök-
semdum stéttarfélaga mennta-
manna fyrir auknum launakröf-
um. Kerfið yrði þvi hvati á aukið
launamisrétti i þjóðfélaginu,
enda má gera ráð fyrir að þau
stéttarfélög nái bestum árangri,
sem hafa sterkasta samnings-
stöðu.
önnur meinloka, sem virðist
algeng meöal ráöamanna er að
lita á endurgreiðsluhlutfallið,
sem i'dagskilar sértil LIN, hrista
höfuðið og býsnast yfir hve ófull-
nægjandi það er. Yfirleitt taka
þeir þá ekki m ið af því, að endur-
greiðslukerfið sem var sett I lög
árið 1976 er enn ekki farið að skila
fúllum afrakstri. Þeir sem hafa
fengið lán skv. skilmálunum sem
1 voru settir 1976 eru rétt að byrja
, að skila sér i hóp endurgreiðenda
núna og eru þvi endurgreiðslurn-
j ar skv. mlverandi kerfi i örri
aukningu. Þær koma til með að
skila 60 - 68% endurgreiðsluhlut-
• falli þegar þær eftir nokkur ár ná
. fullum þunga. Slikt telst gjarnan
eölilegt hlutfall meðal nágranna-
þjóða okkar þar sem viðurkennt
er að ríkisvaldinu beri að standa
undir hluta af námsaðstoðarkerfi
þjóðfélagsins, enda er viðast litið
á menntun þegnanna sem efna-
hagsþátt, sem kemur rikisvald-
inu við.
Stefna námsmanna
íendurgreiðslu-
málum
Stefna námsmannasamtak-
anna gagnvart endurgreiðslum
námslána byggir á þeim megin-
forsendum að lánin eiga aö vera
félagslegfyrirgreiðsla —enginn á
að þurfa að binda enda á náms-
feril sinn vegna skorts á fjár-
magni til framfærslu, og endur-
greiðsla lánanna á ekki að vera
það þungbær að efnaminni aðilar
veigri sér við að steypa sérog sin-
um nánustu út i fjárhagslega
óvissa framtið vegna skólagöngu.
Endurgreiðslan má því ekki vera
þungbær. En hvers vegna berjast
námsmannasamtökin ekki fyrir
námslaunum? Ji», það er ákveðið
launamisrétti i þjóðfélaginu.
Námsaöstoðarkerfið getur ekki
orsakað jöfnun launa þó það hafi
vissulega áhrif með því að það
stuðlar aö auknu framboði á
menntuöu vinnuafli á mörgum
sviðum. Það er þvi hætt við að
námslaun gætu orsakað bætta að-
stöðu þeirra sem betur eru stæðir
fyrir og þrengdi auk þess valfrelsi
tíl náms og minnkaöi aðgang
manna að námi. Stefna náms-
mannasamtakanna hefur þvi ver-
ið að endurgreiöslur tengist tekj-
um manna að námi loknu.
Þeir sem hafa lágar tekjur
greiði ekki til baka svo lengi sem
tekjur þeirra liggja til dæmis
undir meðaltekjum i þjóðfélag-
inu. Fyrir þeim kæmu námslánin'
i raun út sem námslaun. Þeir sem
haía tekjur umfram ákveðið lág-
mark greiði siðan i hlutfalli við
tekjur sinar og þá þvi hærra sem
tekjurnar verða hærri. Umræða
um þessa stefnu námsmanna hef-
ur gjarnan leitt lit i umræðu um
skattsvik. Þó það sé leitt að þurfa
að ræða við fulltriía frá löggjafar-
valdinu á þeirri forsendu að brot
á einni löggjöf hafi veruleg ahrif á
setningu annarrar löggjafar þá
gerði nefnd sem starfaði fyrir
setningu námslána löggjafarinn-
ar 1976 þetta dæmi námsmanna
um endurgreiðslur upp.
Útreikningar byggðir á þess-
um tillögum námsmanna 1975,
þar sem stuðst var við opinberar
tekjudreifingartölur, sýndu að
lánin skiluðu sér vfir 50%. Það
var talið nægilega viöunandi til að
þeir Ellert B. Schram og Halldór
Ásgrímsson stóðu að samningu
frumvarps með fulltrúum náms-
manna sem innihélt þessar hug-
myndir að endurgreiðslu. Þetta
frumvarp var siðan tekið úr um-
ferð af embættismannakerfi f jár-
málaráðuneytisins og fór fyrir
þingið i gjörólíkri mynd og með
verulega hertum endurgreiðslu-
álögum á lágtekjufólk, en það er
önnur saga.
I Stúdentaráði Háskóla íslands
hafa verið leiddir tíl æðstu valda
fjálshyggjupostular Vöku. Þeir
forkasta félagslegu hlutverki
námslána. Þeir fallastá þá meg-
inhugsunað námslán eigi að skila
sér sem næst að fuliu til baka. Ég
skora á námsmenn við Háskóla
Islands sem innan skamms kjósa
til Stúdentaráðs að spyrja fram-
bjóðendur miðjuframboðs.
„Umb.sinna” hvort frjálshyggju-
siónarmið Vöku eigi að vera
áfram allsráðandi við stjórnvöl-
inn í SHI næsta kjörtimabil.
Hvers vegna sam-
komulag 1980?
En hvers vegna undirrituðu
fulltrúar námsmanna niðurstöður
nefndarinnar haustiö 1980? Inni i
þvi var jú margnefnt óraunhæft
endurgreiðshikerfi. Mat forystu
námsmannasamtakanna var aö
rikisvaldiö væri aö gera vitleysu
á eigin reikning fyrst og fremst i
endurgreiðslumálum frumvarps-
ins. Við að fá inn i frumvarpið
rýmkun á undanþáguákvæöum
frá endurgreiðslum m .a. við veik-
indi skuldunautar, atvinnuleysi,
barnaumönnun og burtfellingu
skuldar við dauða skuldunautar
fékkst ekki meir að gert i endur-
greiðslumálum.
Inni i frumvarpinu eru vissu-
lega kjarabætur námsmönnumtil
handa. Þar ber hæst fulla brúun
fjárþarfar, lífeyrissjóðsaðild,
rjrrkun aöildar aö LÍN og það að
lánin eru gerð að sjálfskuldar-
ábyrgð að námi íoknu. Að svo
komnu er það ekki á valdi náms-
mannasamtakanna að komaíveg
fyrirþá vitleysu sem Alþingi ger-
ir sjálfu sér, þjóðfélaginu og öll-
um sem hafa launajöfnun á
stefnuskrá sinni, ef það samþykk-
ir nú frumvarpið með óbreyttum
endurgreiðslukaf lanum. Það
verður þó ekki sagt eftir á að
námsmenn hafi ekki varað ráða-
menn við.
Reykjavík 22.2.1982
GarðarMýrdal form.SINE.
UTBOÐ
Tilboð óskast i smiði 3. hæðar tækjahúss
Pósts- og sima á Akureyri.
Útboðsgagna má vitja á skrifstofu
Umsýsludeildar, Landsimahúsinu i
Reykjavik og á skrifstofu umdæmisstjóra
Pósts- og sima á Akureyri gegn skila-
tryggingu kr. 1.000.00.
Tilboð verða opnuð á skrifstofu Umsýslu-
deildar þriðjudaginn 16. mars kl. 11.00.
Póst og símamálastofnunin
Ljósin í lagi
- lundin góð
||U^FERÐAR
Slík áhrif hafa
rétt stillt Ijós
í umferóinni.