Þjóðviljinn - 22.04.1982, Síða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 22. april 1982 .
OJOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjódfrelsis
Ctgefandi: Otgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Fréttastjóri: Þórunn Siguröardóttir.
L'msjónarmaöur sunnudagsblaðs: Guöjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiðslustjóri: Filip W. Franksson.
Klaöamenn: Auöur Styrkársdó'tir, Helgi Olafsson
Magnús H. Gislason, Ólafur Gislason, Óskar Guðmundsson,
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlööversson.
iþróttalréttaritari: Viöir Sigurösson.
Ótlit og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guðjón Sveinbjörnsson.
I.jósmyndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Elias Mar. Trausti Einarsson.
Auglvsingar: Hildur Kagnars, Sigriöur H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiðsla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir. Sæunn óladóttir.
Ilúsmóöir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar
Sigúrmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Ctkeyrsla. afgreiösla og auglýsingar: Siðumúla 6,
Iteykjavik, simi 8i:!33
Prentun: Blaðaprent hf.
Halldór Laxness
• Ötal margt kemur upp í hugann þegar spurt er um
áhiHf mikilsháttar rithöf undar á samtíð sína og þjóð. í
mjög almennum orðum talað gerir slíkur rithöf undur
saryiferðamenn sína næmari og skilningsbetri en þeir
ella væru á þau tíðindi sem gerast í tímanum, stór og
smá. Og hann er sá mikli buxnapressari sem af örlæti
sínu býður Símafélaginu, okkur öllum, til veislu — og
skemmti sér hvereins og hanner maðurtil.
• Við getum líka þrengt spurningar og svör og vikið
til dæmis að áhrifum Halldórs Laxness á pólitíska
hugsun lesenda sinna, á afstöðu margra þeirra til
þjóðfélagsmála. Þau eru mikil og afdrifarík.
Stundum einblina menn á það, að Halldór hafi með
skáldverkum sínum og ádrepum gert heilar eða
hálfar kynslóðir að sósialistum — eða þá á það, að
hann hafi síðar dregið strik yfir þann kapítula
ævinnar. Þetta eru miklar einfaldanir og segja varla
hálfa sögu. Halldór Laxness hefur haft sérstæða
þýðingu fyrir róttæka vinstristef nu. Hann átti alveg
vafalaust mikinn þátt í því, að breiða út sósíalísk
viðhorf, sem hann var mjög handgenginn eins og hann
kemstað orði í viðtali hér í blaðinu i dag. Um leið hef-
ur hann haft mikil og heilladrjúg áhrif á sósialista í þá
veru, að þeir gæf u meiri og betri gaum að þjóðlegum
verðmætum og að nauðsyn víðsýni og reisnar í menn-
ingarmálum. Síðar varð hann á sinn hátt forgöngu-
maður í nauðsynlegri endurskoðun á ýmsum þeim
hugmyndum um þróun samfélaganna sem sósíalistar
höfðu komið sér upp í krafti bláeygrar bjartsýni eða
óskhyggju eða kreddufestu, sem reynslan neitaði að
staðfesta.
• En sama er hvort menn spyr ja lengur eða skemur
urri einstaka þætti þessara mála eða hvort spurt er um
vinstrimenn eða hægrimenn og allt þar á milli: við
heilsum í dag efagjörnum húmanista, sem hef ur notið
góðs af ýmsu því sem ágætt er í kristinni hefð og
sósíaliskri hugsun og stendur fé hans reyndar fótum í
enn fleiri andlegum plássum. í heimi þar sem öllum
mannlegum verðmætum er stefnt í mikinn háska
veíjna gíf urlega vígbúinnar valdrembu er sannarlega
mikil þörf fyrir menn af þessari gerð — hvort sem við
erum þeim sammála í fleiri eða færri greinum.
• Þjóðviljamenn munu síst vilja gleyma því, að
Halldór Laxness hef ur skrifað margt og mikið í þetta
bláð í gegnum tíðina, reyndar meira en aðrir rit-
höfundar. Lesendur blaðsins hafa notið þess munaðar
á liðnum árum að lesa fyrstir manna mikinn f jölda
greina Halldórs um mörg stórmál heimsins, réttlætis-
mál margvfsleg og þjóðfrelsi, sem og um nauðsynja-
mál menningar. Og í öllum þeim voru málefni borin
fram af þeirri ástríðu og þeim ferskleika sem er
örfun hverjum þeim manni sem vill vera lifandi
maður í heiminum. Við minnum líka á þær hlýju og
skörpu mannlýsingar sem Halldór hef ur brugðið upp í
kveðjum til samferðamanna, lífs og liðinna, sem hér
hafa birst. Fyrir allt þetta örlæti skuldum við
Þjóðviljamenn Halldóri miklar þakkir.
• Það hefur verið sagt um suma mikla rithöfunda,
að þeir hafi hlotið það hlutskipti að verða einskonar
viðbótarríkisstjórn í sínum löndum. Þetta á fyrst og
fremst við um stöðu slíkra manna í ritskoðunarsam-
félögum. Sem betur fer getum við Islendingar notað
aðrar samlíkingar um hlutverk Halldórs Laxness í
okkar samfélagi. Hann er tákn og ímynd þess sjálfs-
aga og metnaðar, þess þolgæðis og yfirsýnar sem
ekki einungis hafa gert veg íslenskra bókmennta mik-
inn á okkar öld, heldur um leið gert það í senn að miklu
skemmtilegra og miklu vandasamara hlutverki en
ella að vera (slendingur — hver svo sem þau
viðfangsefni eru sem hvert okkar fæst við í hvers-
dagsleikanum.
— ÁB.
klíppt
50% óvissa
jKönnun Dagblaðsins og Visis ,
um viðhorf úrtaks Reykvikinga
tilj borgarstjórnarkosninga mun
óneitanlega setja svip á alla
kosningaumræðu næstu daga.
Sú er reynslan frá fyrri tið og þá
sér i lagi rétt fyrir kosningar.
Margir munu sjá vonarpening i
hinu mikla óvissuhlutfalli i
þeirrikönnun sem nú liggur fyr-
ir þvi að íslendingar kjósa þó að
æ fleiri gerist blendnir i trú á
flokka og ákveði ekki fyrr en i
siðustu lög hvernig þeir verja
atkvæði sinu. Þegar óvissuhlut-
fall er frá 10 til 20% má gera ráð
fyrir að svipaðrar tilhneigingar
gæti hjá þeim óvissu og fram
kemur hjá þeim sem taka af-
stöðu. Með hækkandi óvissu-
hlutfalli verður erfiðara að spá i
skoðanahópinn, og þegar það er
D-LISTIMED MEiRIHLU
ÞEIRRA SEM TAKA AFST
Athugasemdir fóíks í köonuninni:
rSvo venjulegt fólk
í efstu sætunum”
Ragnar Július-
son
Jóna Gróa Sig-
urðardóttir
Margrét Ein-
arsdóttir
Guðrún Jóns-
dóttir
Guðrún Agústs-
dóttir
Guðmundur Þ.
Jónsson
Alfheiður Inga-
dóttir
Gerður
Steinþórsdóttir
Sólrún Gisla-
dóttir
Guðriður Þor-
steinsdóttir
orðiö yfir 50% myndu vist fæstir
vilja reiða sig á að niöurstöður
gefi eitthvað sem nálgast rétta
mynd.
Gegn stjórninni
Engu að siður er útkoma
Sjálfstæðisflokksins I könnun D
og V ekkert fagnaðarefni. Hún
leiðir hugann aftur til 1958, þeg-
ar ihaldið i Reykjavik fékk 2/3
fulltrúa i borgarstjórn kjörna,
10af 15, (er spáð 14 af 21 nú). Sá
ihaldssigur var upphafið að við-
reisnaráratugnum — hinu lang-
vinna og samfellda valdaskeiði
Sjálfstæðisflokksins i landsmál-
unum. Slikur sigur i vor myndi
áreiðanlega draga langan slóða.
Og það hlýtur aö vera umhugs-
unarefni fyrir marga stuðnings-
menn Gunnars Thoroddsens og
núverandi rikisstjórnar hvað
hann hefði í för með sér. Það er
augljóst mál að hvert einasta
atkvæði sem greitt er Davið
Oddssyni og D-listanum i
Reykjavik er atkvæði gegn
stjórnarliðum i Sjálfstæðis-
flokknum, og eflir stjórnarand-
stöðuarminn og Geirs-liðiö.
Góð skipti?
Ef við höldum áfram að taka
mark á D og V-könnuninni er
ljóst að Reykvikingar ætla ekki
aðeins að tryggja ihaldinu
meirihluta, heldur að bæta i
borgarfulltrúahóp þess Ragnari
Júliussyni, Jónu Gróu Siguröar-
dóttur og Margréti S. Einars-
dóttur. Nýir kæmu og inn fulltrú-
ar Kvennaframboðs Guðrún
Jónsdóttir og Sólrún Gisladóttir.
Hinsvegar munu ágætir
fulltrúar núverandi meirihluta
sem borið hafa mikla ábyrgð og
unnið margvisleg störf að borg-
armálum á kjörtimabilinu
brenna úti, það er að segja
Gerður Steinþórsdóttir formað-
ur félagsmálaráðs hjá Fram-
sókn, Guðrún Agústsdóttir
stjórnarformaður SVR, Guð-
mundur Þ. Jónsson formaður
atvinnumálanefndar og Lands-
sambands iönverkafólks, Alf-
heiður Ingadóttir formaður um-
hverfismálaráðs, Sigurður G.
Tómasson formaður umhverfis-
málanefndar hjá Alþýðubanda-
lagi og Guðriður Þorsteinsdóttir
formaður Jafnréttisráðs hjá
krötum.
Bitast
um sama fylgi
í könnun D og V vekur það
sérstaka athygli hvað Fram-
sóknarflokkurinn er langt niðri,
og svo hitt að kvennaframboðið
og Alþýðubandalagið eru að bit-
ast um sama fylgi, og kemur
það ekki á óvart með hliðsjón af
þvi að Alþýðubandalagið hefur
á mörgum sviðum haft forgöngu
i jafnréttismálum kynjanna og
teflir nú fram i aðal- og varasæti
til bæjarstjórna nær jöfnu hlut-
falli kvenna og karla. í siðustu
bæjar- og sveitarstjórnum var
hlutfall kvenna meðal kjörinna
bæjarfulltrúa Alþýðubanda-
lagsins 24%, og héldi flokkurinn
utanum meðalfylgi siðasta ára-
tugar yrði þetta hlutfall nú i vor
milli40og 50%. Þess ma geta að
konur voru 6% sveitarstjórnar-
manna eftir kosningarnar 1978.
Fæstir njóta eldanna sem fyrst-
ir kveikja þá, mætti hér segja.
En hvað verður um áhrif
kvennaframboðs I bullandi
minnihluta i borgarstjórn?
Hvaða konur?
Og annað mætti hugleiða og
rekja til kaldhæðni örlaganna
að liggi mál eitthvað svipað og
könnun D og V virðist gefa til
kynna þá eru það fyrst og
fremst konur sem munu ýta
hverri annarri út og inn úr borg-
arstjórn eftir þvi hvernig listun-
um gengur að fiska atkvæði
meðal óvissra og þeirra sem
ekki gefa upp skoðun sina.
Spurningin stendur þvi ekki um
það hvort kjósa skuli konur eður
ei, heldur hvaða konur.
Hörð
kosningalota
En ætli sé ekki best að taka D
og V-könnunina eins og þeir
gera á Dagblaðinu sem visbend-
ingu um að kosningabaráttan sé
ekki hafin að neinu marki, kjós-
endur séu óráðnir og landsmálin
yfirgnæfi borgarmálin enn. Og
lesa það eitt út úr henni að
ihaldið hafi verulega möguleika
á að endurheimta meirihlutann
i borginni, en ekki sé of seint að
koma i veg fyrir það með sam-
stilltu átaki og hressilegri kosn-
ingabaráttu. — ekh
m skorið