Þjóðviljinn - 22.04.1982, Page 13

Fimmtudagur 22. april 1982 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 13
i tilefni alþjóðaheilbrigðisdags-
ins og með hliðsjón af gögnum Al-
þjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
hefur Jón Sigurðsson, fyrrver-
andi borgarlæknir, tekið saman
ávarp heilbrigðisyfirvalda hér-
lendis. Ástæða þykir til að birta
ávarpið, eða meginefni þess
a.m.k. hér i blaðinu, að þvi leyti,
sem það hefur ekki áður verið
gert.
Á undanförnum árum, sem og i
mörgum löndum öðrum, hafa
orðið hjá okkur þjóðfélagslegar
breytingar sem hafa haft veruleg
áhrif á félagslega aðstöðu aldraðs
fólks og mun trúlega kveða enn
meir að þeim á komandi árum.
Hver er gamall?
beir, sem taldir eru aldraðir,
eru ósamstæður hópur, mjög mis-
aldra, sextugir eða eldri. Að áliti
Alþjóðaheilbrigðisstofnunarinnar
eru um 5,8% af mannkyninu 65
ára og eldri. Gert er ráð fyrir að
um næstu aidamót verði þetta
hlutfall um 6,4%. Hérlendis er yf-
irleitt miðað við 70 ára aldur og
þar yfir þegar talað er um aldr-
aða. Árið 1980varhlutdeild þeirra
af þjóðarheildinni 6,8% en trúlega
verða það 7,6% - 7,9% um næstu
aldamót.
Rannsóknir og reynsla leiða i
ljós að yfirleitt eru næsta skýr
mörk milli aldurshópa 60 - 75 ára
og eldri. Þeir, sem eru i fyrri
hópnum eru að búa sig undir að
hætta eða eru hættir störfum. Sið-
ari hópurinn, er vegna hrörnunar
eða vanmáttar á þeirri leið, að
verða sjálfum sér ónógir og öðr-
um háðir. Það er þó breytilegt og
einstaklingsbundið.
Öldrun er eðlileg
Elli veldur ekki sjúkdómum,
þótt aldraðir séu yfirleitt mót-
tækilegri fyrir þeim en aðrir.
Menn eldast misjafnlega vel.
Margtaldraðfólker likamlega og
andlega hraust.
öldrun er eðlilegur þáttur i lifi
manna. En breytingar sem henni
fylgja eru ekki einvörðungu lik-
amlegar heldur einnig á hugar-
fari. Aldraðir einstaklingar eru i
auknum mæli farnir að lita á sig
sem einstaklinga með marg-
breytilegar þarfir, sem aðrir
þjóðfélagsþegnar. Þeir sætta sig
ekki við að vera álitnir eldri en
þeim sjálfum finnst þeir vera,
una þvi ekki að vera álitnir sér-
stakur hópur, haldinn kvillum,
sem ekkert verði við gert, kominn
á grafarbakkann, ófær til ástalifs,
ófær um að annast sig sjálfur,
hvað þá aðra. Aldraðir benda á,
að þegar tækifæri gefist, hafi þeir
margsinnis sýnt fram á, að þeir
geti skilað góðu dagsverki og þar
meðþjóðfélaginutalsverðum arði
og þannig verið nýtir þjóðfélags-
þegnar, þeir hafi jafnvel i ein-
stökum tilvikum unnið afreks-
verk, t.d. á sviði lista og visinda.
Sveigjanleiki nauðsyn-
legur
1 Japan vinnur helmingur
karla, 65 ára og eldri, fulia vinnu.
1 mörgum þróunarlöndum eru
þjóðflokkar sem halda reynslu
gamalla manna og visku þeirra
úr skóla lifsins sérstaklega i
Blaðamaður og Ijósmyndari voru svo heppnir að hitta á þennan hóp isetustofunni. Mynd: Ari.
Aldraðir geta
skilað
góðu dagsverki
heiðri og gera þá jafnvel að leið-
andi mönnum i þjóðlifinu. Ef til
vill nýtist framlag aldraðra til
meðbræðranna best með dagleg-
um samvistum þessara aðila,
samveru og samvinnu, eftir þvi
sem þjóðfélagshættir frekast
leyfa.
Þeir, sem vissir eru um að þeir
ráði yfir nægri starísorku telja
jafnvel lifshamingju sina undir
þvi komna, að þeir fái að halda
Það er betra að gæta sin við bingóið. Mynd: Ari.
áfram starfi, eftir að þvi aldurs-
marki, sem meinar þeim það, er
náð. í ýmsum löndum er unnið að
þvi, að gera aldurstakmarkið og
eftirlaunakerfið sveigjanlegt, og
búa aldrað starfsfólk undir
starfslok, hugsanlega framhald á
starfi eða umskipti til annarra
starfa. Þannig hefur verið reynt
að láta starfsfólk hætta störfum
smám saman að eigin ósk. Skylt
er þó að taka eðlilegt tillit til
starfsins sjálfs og auðvitað eru
menn ekki ætið sjálfir dómbærir
um, hversulengi þeir eru hæfir til
þess starfs, sem þeir gegna. I
vissum löndum hefur verið höfð
hliðsjón af almennu atvinnu-
ástandi. 1 Frakklandi heíur t.d.
komið til tals að draga úr at-
vinnuleysi þar með þvi að lækka
aldurstakmark við lausn frá
starfi ogmiða þaðhjá körlum við
60 ár og konum við 55 ár.
Viðkvæmur aldur
Elliárin eru viðkvæmasti hluti
ævinnar næst á eftir ungbarna-
aldri. öldrun fylgir fyrr eða siðar
hrörnun, sem ryður sjúkdómum
og ellikvillum braut og gömlu
fólki er hættara við slysum en
þeim yngri. Aldraðir eiga erfitt
með að átta sig á ýmsum breyt-
ingum i daglegu lifi nýtiskufólks,
einkum þeim, sem eru heyrnar-
sljóir, sjóndaprir eða fatlaðir.
Vanmáttur, sem er tiður i lifi
gamals fólks, getur orðið að al-
varlegu vandamáli. Einlifi, sem
oft er þeirra hlutskipli, fylgir tið-
um öryggisleysi, einmanakennd
og þunglyndi, en sannað er vis-
indalega, að þunglyndi getur
dregið úr mótstöðu gegn sjúk-
dómum. Hjá öldruðum er oít stutt
frá sjálfsumönnun i vanrækslu á
sjálfum sér. Þegar út af ber á ein-
hverju þessu sviöi, riður á að
fljótt sé brugðið við, svo að kom-
ist verði hjá að vandinn vaxi meir
en nauðsyn er.
Gamalt fólk þarínast þvi oft
eftirlits, en gæla veröur jal'nan
sjálfsvirðingar hins aldraða og
réttar hans til einkalifs. Það
þarfnast ástúðar, umönnunar,
heilsugæslu, heilsuverndar og
endurhæfingar. Þaö heíur sér-
þarfir varðandi fæði, þrifnað,
hreyfingar og einnig oft varðandi
húsakynni, flutning og persónu-
legt öryggi.
Satnhjálp
Þegar fjölskyldan, sem venju-
lega umgengst hinn aldraða
mest, getur ekki lengur veitt hon-
um nauðsynlega aðstoð, verða
aðrir að koma til: vinir, kunn-
ingjar, nágrannar, sjúkravinir
góðgerðafélaga eða heimahjúkr-
un og heimilishjálp á vegum
sveitarfélaga og loks heimilis-
læknirinn. Með góðri samvinnu
þessara aðila má mjög oft veita
hinum aldraða þægilegt og
ánægjulegt lif i heimahúsum, þar
sem hann oftast kýs að eyða ævi-
kvöldinu. Óski hann hinsvegar
eftir, eða aðstæður krefjist þess
að hann dveljist á dvalar- eða
hjúkrunarheimili, hjúkrunar- eða
sjúkradeild er það hlutverk opin-
berra aðila að sjá um að þau úr-
ræði séu fyrir hendi.
— mhg
Ósköp er nú notalegt að tylla sér hérna niður. Mynd: Ari
Það eru meinleysismenn, þessir ljósmyndarar. Mynd: Ari,