Þjóðviljinn - 15.07.1982, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 15. júll 1982
Frá Típitapa. Flóðin nýafstaðin.
Tipitapa.
4. pistill Einars Hjörleifssonar frá Nicaragua
Ferð upp í fjöllin
Einn daginn ákvað ég að
skreppa til Masaya, sem liggur 30
km suðaustur af Managua. Við
tókum rútuna þangað 3 Norður-
landabúar (Dani, Finni og tslend-
ingur). Ferðin tók um 40 mfnútur
og kostaði farið 3 córdoba, eða
3—4 krónur. Þaðer dálitið sérstök
upplifun að ferðast hér i landi.
Vagnarnir fylgja engri tima-
áætlun, heldur er þeirri einföldu
reglu fyigt, að þegar einn vagn er
fullur, leggur hann af stað og
annar kemur i staðinn. Yfirleitt
er troðið miskunnarlaust I vagn-
ana, þangað til þrisett er I 2ja
manna sætin og enginn maður
getur sig hrært, meir en sem
svarar einni fótbreidd. — A helstu
áningarstöðum kemur þjótandi
heil hersing af fólki, sem vil! selja
allt frá svaladrykkjum i plast-
pokum upp i steikta kjúklinga,
lauk og allskonar snarl. Þá þarf
að vera snöggur til þess að ná
sem mestum viðskiptum, áður en
aftur er lagt af stað. Við brott-
förina liggur við, að maður sé
kominn með hellu fyrir eyrun.
— 1 Masaya eru 2 stórir
markaðir, annar fyrir túrista,
hinn fyrir venjulegt fólk. Eftir úr-
valinu að dæma, er mikið fram-
leitt af leðurvörum i Nicaragua,
töskur og belti af öllum stærðum
og gerðum hanga niörúr rjáfri
sölubúðanna. Skórnir eru svo
kapítuli útaf fyrir sig, en þeir eru
úr leðri og vel frá þeim gengið.
Eins og flest annað eru þeir hræ-
ódýrir. Hér má fá góöa leðurskó
fyrir jafnvirði 25 dollara. Á
túristagengi lækkar verðið I
þriðjung. Ekki er laust við, aö við
skömmumst okkar fyrir að kaupa
vinnu fólksins svo ódýru verði, —
en kaupum samt.
i litlu þorpi skammt frá Masaya
er uppvaxtarheimiii Sandino,
„leiðtoga frjálsra manna”, eins
og hér er sagt. Skylduræknin
rekur okkur á staðinn og mikið
rétt, þetta er ósköp venjulegt
safn. Myndir og skýringartextar
prýða veggina og þar má fylgjast
meö ferli hetjunnar frá upphafi
frelsisbaráttunnar, þangað til
hann i grandaleysi fær rýtinginn i
bakið. Sandino var litill maður
vexti, en á ljósmyndum má sjá,
aö sjálfstraustið skorti hann ekki.
— A leiðinni til baka gegnum
þorpið, rekum viö augun i fallega
veggmynd og rétt þar viö hliðina
standa úrslitatölurnar úr Her-
ferðinni gegn ólæsi , sem var eitt
fyrsta verkefni byltingar-
stjórnarinnar. 60 þúsund skóla-
nemar voru sendir út á lands-
byggöina og tókst á tæpu ári að
minnka ólæsi úr 52% I aðeins 12%.
Tölurnar hér i Niquinihomo sýna
88% lestrar- og skriftarkunnáttu
eftir herferðina, sama árangur og
landsmeðaltalið. Litla þorps-
kirkjan er sáldruð kúluförum,
sem húðað hefur veriö yfir. —
Nokkrum dögum siöar erum viö
stödd i Matagalpa, sem liggur á
miðhálendi Nicaragua. Á leiöinni
þangaö, suður fyrir Managua -
stöðuvatnið, má sjá verksum-
merki'n eftír fTóðin míklu í lok
mai. Korn-og bananaekrur synda
i vatni og leðju, og sums staöar
hafa jafnvel myndast litil stöðu-
vötn, nokkrir ferkilómetrar að
stærð. Hæstu tré rjúfa vatns-
flötinn á stöku stað og minna á
þann gróður er undir býr.
— Seinnihluta ferðarinnar fer
að halla upp I móti, við erum á
leið upp i fjalllendið. Það er
hreinasta ævintýri að horfa
útum gluggann. Gróðurinn þekur
hverja hæð, hvern fermetra
landsins. Sykurreyr, mais-
plöntur, kókospálmar, kala-
basturstré, mangótré, banantré
og tóbaksrunnar á stangli. öllu
ægir saman I ótal tilbrigðum af
græna litnum.
— Um kaffileytiö stöndum við
á rútubilastöðinni I Matagalpa og
strjúkum svitann af enninu.
Bærinn sá er miðpunktur héraðs-
ins og telur um 40.000 ibúa. Viö
fáum inni á hóteli sem stærir sig
af „huggulegu fjölskyldu-
umhverfi” og skolum af okkur
ferðarykiö i iskaldri sturtu. Eftir
dramatiskan eltingarleik við
stóra og forljóta könguló er lagt
af stað i skoðunarferð. — Hér er
óvenju mikið um slagorð á
veggjum og öll götuhorn bera
rautt og svart merki Sandinista-
hreyfingarinnar.
Raunar viröist mikil áhersla á
þaö lögð, að breyta öllum sýni-
legum merkjum um harð-
stjórnartimann. Götuheitum
hefur verið breytt og þær skirðar i
höfuðið á pislarvottum byltingar-
innar. öll skráningarnúmer öku-
tækja bera áletrunina: Frjálst
Nicaragua, og fleira mætti nefna.
— Á aðaltorginu gefu sig á tal við
okkur eldri maður og gerir okkur
skiljanlegt með miklum mælsku-
flaumi og tilheyrandi látbragði,
að Matagalpa sé hvorki meira né
minna en fæöingarstaður
byltingarinnar. Hérhafa ýmsir af
helstu leiðtogunum slitiö barns-
skónum. svosem Carlos Fonseca.
Carlos var einn af stofnendum
FSLN áriö 1961 og helsti leiðtogi
hennarog hugmyndafræðingur til
dauðadags 1976. Hér fæddist lika
og ólst upp Pastora, sem nú er
genginn andbyltingaröflunum á
hönd. „En hann tölum við ekki
lengur um,” bætir sögumaður
við.
— A ferð okkar um bæinn
rekum við augun i veggmynd,
sem tileinkuð er Carlos Fonseca.
Þetta er myndasaga, er sýnir
hann viö mismunandi aðstæður, á
einni otar hann visifingrinum
framan i áhorfandann, á annarri
er hann ásamt heilum hóp af
hlæjandi börnum, á þeirri þriðju
með byssu i hönd. Þetta er glæsi-
legasta verk og málað af
munkum I héraöinu, að þvi er
okkur er tjáö.
— Af Carlosi er sögð sú saga,
að hann hafi veriö bókaormur
hinn mesti. Þegar dagsbirtu
þraut, mátti oft sjá hann sitja
með bók i hönd á dyraþrepinu i
birtunni frá ljósastaurnum.
— Eftir allan borgarþysinn
þyrstir okkur i náttúrulegt um-
hverfi, svo næsta dag klöngrumst
við upp hverja brekkuna á fætur
annarri, i leit að kyrrð og tæru
lofti. Leiðin liggur framhjá litlum
húsum i vasabroti. Fólk stendur
fyrir utan og horfir á okkur.
Sumir heilsa aö fyrra bragöi —
adios — og brosa vingjarnlega.
Krakkarnir flissa og hendast á
fullri ferð i kringum okkur.
— 1 dag er hvitasunnudagur og
auk þess mæðradagur. A stræt-
unum má sjá fólk með skreyttar
tertur, sem á er letrað: „Tiö
móöur minnar, meö kærri þökk”,
og þar fram eftir götunum. Viö
komum framhjá, þar sem hópur
af fólki situr fyrir utan hús nokk-
urt og syngur fullum hálsi viö
gitarundirspil. Miöpunkturinn
viröist vera miöaldra kona, sem
ber svuntu um sig miðja og bros á
vor. Uppkomin börn hennar eru
greinilega aö halda uppá daginn.
Okkur sárlangar til þess að slást i
hópinn, en áunnin hæverska (eöa
þá einangrunarhyggja) aftrar
okkur frá þvi að spyrja.
— Otsýniö hér uppi i fjallinu er
dásamlega fallegt. Hvert sem
litiö er, blasa viö skógi vaxnir
tindar og meöfram veginum eru
ávaxtaekrur og beitiland fyrir
nautgripi. ööru hvoru lötrar
framhjá okkur hestur, meö mann
og vagn I eftirdragi. Vegfarendur
kasta undantekningarlaust á
okkur kveöju, spyrja hvaö
klukkan sé, hvort okkur finnist
ekki náttúrufegurðin mikil,
hvaöan viö séum.
— Viö fáum far i bæinn meö *
þéttvöxnum manni meö rólegt
augnaráö. I ljós kemur að hann er
einn af stjórnendum héraösins og
hefur m.a. séð um aö skipu-
leggja hjálparstarfiö eftir vatns-
veðriö mikla um daginn. Hann
býður okkur i heimsókn til sin i
ráöhúsiö daginn eftir. Sem
alþjóöasinnar séum við aufúsu-
gestir.
— Um kvöldiö boröum viö á
litlu veitingahúsi. Fáum ljúf-
fengan rétt meö kjöti, hris-
grjónum, baunum og grænmeti.
Til þess að kasta engri rýrð á hér-
lendar venjur, helli ég góðum
skammti af chilisósu ofan á allt
þetta. En þaö hefnir sin, bvi mér
veitir ekki af einum litra af bjór
til þess aö slökkva eldinn i iörum
mér.
— Næsta dag stöndum viö i
Húsi Byltingarinnar og setjum
upp spekingslegan blaöamanna-
svip. Spænskukunnáttan er ekki
upp á marga fiska, svo aö stund-
um þarf aö endurtaka svörin
hægt. Vinur okkar frá þvi deg-
inum áður, lýsir atvinnuástandi i
héraöinu. Fyrst og fremst er
þetta landbúnaöarhéraö. Alls-
konar korntegundir, grænmeti og
ávextir er ræktaö hér. Kaffi-
ræktun er mikil, og kaffiö héöan
taliö I sérflokki. Einnig eru hér
kaffiverksmiðjur, fataverk-
smiöjur og matvælaiönaöur.
— Ein helsta útflutningsvara
Nicaragua er kaffi og þaraf eru
um 90% flutt út til Bandarikj-
anna. Má nærri geta hverjar af-
leiöingar innflutningsbann af
hálfu Bandaríkjanna gæti haft
fyrir efnahag landsmanna, enda
reyna stjórnvöld að opna nýja
markaði.
— Frelsisstriöið olli tölu-
verðum skemmdum á fram-
leiðslutækjunum, en upp-
byggingin gekk hratt fyrir sig. Aö
sögn viömælanda okkar, tók þaö
byltingarmenn eitt ár að ná sömu
framleiðsluaukningu og fyrri
stjórnendur á 5 árum. Hér er
verðbólgan þó ekki talin með.
— Helstu verkefnin nú eru: að
bæta atvinnumöguleika, einkum
með aukinni framleiðslu á nauð-
synjavörum, þannig að lands-
menn geti orðið sjálfum sér nógir
á þessu sviöi. 1 öðru lagi aö bæta
ástandiö i heilbrigismálum, auka
fræöslu um sjúkdóma og hrein-
læti og útvega nauðsynleg lyf.
T.d. er brýnt aö stemma stigu við
útbreiöslu smitsjúkdóma, sem
þrifast i bland við hreinlætisskort
og vannæringu. Malaria er hér
landlæg, á einum mánuöi komu
upp um 1000 tilfelli i landinu.
Byltingarstjórnin rak um skeið
mikla herferð, þar sem öllum
landsmönnum var úthlutaö fyrir-
byggjandi lyfjum. Herferöin bar
verulegan árangur eftir
skamman tima, en erfitt reynist
aö koma fólki i skilning um, aö
pillurnar þurfi aö taka reglulega
til þess að varna sýkingu. I þriöja
lagi er mjög brýnt aö bæta efna-
hagslega skipulagningu, sem var
öll i molum fyrir byltinguna. En
skortur á fjármagni háir upp-
byggingarstarfinu.
Að lokum skýrir embættis-
maöurinn fyrir okkur eöli bylt-
ingarinnar i Matagalpa. Styrk
hennar megi marka á þvi, að
borgarstjórnin hér var sú eina i
landinu, sem ekki var skipt um
eftir byltingu. Bæjarstjórinn er
skósmiöur aö iön og gjaldkerinn
smábóndi.
— Eftir um klukkustundar
spjall kveöjum viö og göngum út
úr loftkældri skrifstofunni út á
brennheitt strætiö.
Götumynd frá Masaya.