Þjóðviljinn - 15.07.1982, Blaðsíða 8

8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 15. júll 1982
Af unglingum I Reykjavík:
ROKKAÐ
í ÁRSEU
Litaö sig inn i rokkiö, gæti þessi mynd heitið. (Ljosm. — gel —)
Arsel var tekið i notkun fyrir rettu ari. Þaö var hannaó serstak-
lega meó tilliti til tatlaóra. A innfelldu myndinni er Asta K.
Ragnarsdottir. forstoðumaóur Arsels i einn og halfan manuö i
sumar — aóööru leytinamsraðgiati vió Haskola islands.
a-flokkurinn
skipað sér i hóp
okkar allra bestu
hljómsveita og
mikils verður
vænst af þeim
drengjum á komandi árum”.
Svo mörg voru þau orö. Undir-
rituð hefur reyndar aldrei nennt
að þróa með sér tónlistarsmekk
sem nær út fyrir Bob Dylan og nú
i seinni tið Bruce Springsteen.
Samt sem áður get ég vel tekið
undir orð Jóns Viðars: strákarnir
i Bara-flokknum leika kröftugt og
gott rokk. Og um það voru allir
sammála i Árseli á föstudags-
kvöldið var. _ ast
Bara-flokkurinn
frá Akureyri:
Þannig mælir Asta K. Ragnars-
dóttir, sem leysir Valgeir Guð-
jónsson af um þessar mundir sem
forstöðumann félagsmiðstöðvar-
innar Arsel i Arbænum i Reykja-
vik. Ásta er annars námsráðgjafi
viö Háskóla tslands. Siðastliðið
föstudagskvöld kom Bara-flokk-
urinn frá Akureyri i heimsókn i
Arsel og um leið var tilkynnt að
þetta væri upphafið að sérstakri,
spennandi sumardagskrá félags-
miðstöðvarinnar. Okkur lék for-
vitni á að vita hvað þarna væri á
seyði og við Gunnar ljósmyndari
brugöum okkur þvi á staðinn.
Myndirnar hér á siðunni eru af-
rakstur þeirrar feröar.
„Við ætlum að hafa dansleiki á
hverju föstudagskvöldi, og eins
Syngur
allt á
ensku
Bara-flokkinn frá Akur-
eyri skipa fimm ungir
menn á býsna ólíkum aldri.
Sá elsti þeirra er tvitugur
en sá yngsti aðeins 14 ára
(hann leggur reyndar
áherslu á, að hann verði 15
í haust!) Sá fyrrnefndi
heitir Þór Freysson og sá
síðarnefndi Sigfús örn
óttarson. Þar á milli eru
svo Ásgeir Jónsson, Bald-
vin H. Sigurðsson og Jón
Arnar Freysson (yngri
bróðir Þórs). Og svo má
ekki gleyma „Golla" eða
Ingólfi Magnússyni, sem
er rótari hljómsveit-
arinnarog yfirmerkjasali.
Við spjölluðum stuttlega viö
Bara-flokkinn i pásunni i Arseli.
Þar kom fram, að flokkurinn
veröur tveggja ára i haust.
Meðlimir hans eru allir Akureyr-
ingar. Þeir segja sárafáar hljóm-
Bara-flokkurinn frá Akureyri: Jón Arnar Freysson, Þór Freysson, Asgeir Jónsson, Sigfús örn Öttars-
son og Baldvin H. Sigurðsson. „Golli” rótari er á innfelldu myndinni. (Ljósm. — eik —)
sveitir á Akureyri — „svona 2—3
og svo danshljómsveitin” (Ingi-
mar Eydal og co.) Baraflokk-
urinn hefur sárasjaldan komiö
fram opinberlega, en hann æfir
þeim mun meira, að sögn. Strák-
arnir hafa samt sem áður gefið út
tvær plötur. Sú hin fyrri kom út I
fyrra en hin siðari, Lizt, er glóö-
volg á markaðnum, rétt viku-
gömul. Og svo voru þeir i „Rokk i
Reykjavik”.
Söngvarinn, Asgeir Jónsson, er
einnig textasmiður flokksins.
Allir textarnir eru á ensku og við
spyrjum Asgeir hverju það sæti.
„Enskan er móðurmál rokks-
ins. Þvi er bara eðlilegt aö við
syngjum á ensku — rétt eins og
það þykir eðlilegt aö syngja ariur
á itölsku, sem aftur er móðurmál
óperunnar,” svarar Asgeir.
— Hvernig er þessu tekið,
spyrjum við.
„Illa,” svarar Asgeir og með-
flokksmenn hans brosa. „Nei, þvi
er i rauninni ekkert illa tekið
nema af rikisitvarpinu.”
„Fyrri platan okkar var tals-
vert spiluð i utvarpinu,” segir
Þór. „Það á alveg eftir að reyna á
nýju plötuna.”
Og svo standa þeir upp og fara,
þvi sviðið biöur þeirra. Hinn
næstum —15 ára Sigfús Orn lætur
ekki sitt eftir liggja og lemur
trommurnar af mikilli innlifun.
Hann Jón Viðar segir, aö Sigfús
sé „mikið efni”. Hvernig ætli
hann verði þá 17 ára? Þaö verður
gaman að heyra það.
— ast
„Við höfum ákveðið að
reyna að hafa hérna lif-
andi músik eins oft og við
verður komið. Það er kom-
in ákveðin þreyta með
diskóið hjá krökkunum.
Þau eru mörg hver orðin
þreytt á þessari mötun og
kominn annar andi i mús-
íklífið."
og ég sagði i upphafi þá er mein-
ingin að bjóða hljómsveitum aö
spreyta sig á sviöinu hérna,”
heldur Ásta áfram. „Það er ótrú-
leg gróska i tónlistarlifinu núna
eins og „Rokk i Reykjavik” ber
með sér og fráleitt annað en að
reyna að nýta hana.”
Og það var ekki annað sjá en
unglingarnir i Arbænum (og
reyndar viöar að) kynnu vel að
meta þessa nýbreytni.
Bara-flokkurinn spilaði fyrst i
u.þ.b. þrjú kortér og þá var gert
smáhlé. Ásta K. veitti 4 laghent-
um „trésmiöum” verðlaun fyrir
að hafa staðið vel að verki við
smiði sviðsins i Arseli. Það má
reyndar geta þess, að þeir
Bara-flokksmenn voru fyrstir til
að stiga upp á það svið.
I hléinu seldu starfsmenn Ar-
sels grillaðar pylsur úti á verönd-
inni á vægu verði og þeim gátu
menn skolað niður með öli eða
kaffi. Að þvi búnu tóku
Bara-menn upp þráöinn á ný og
spiluðu áfram fram að miðnætti.
Ahugafólkj um Bara-flokkinn
skal bent á dóm Jóns Viöars
Sigurðssonar i siðasta Sunnu-
dagsblaði Þjóöviljans um glæ-
nýja plötu þeirra: „Lizt”. Jón
Viðar segir þar: „Mér finnst Lizt
það besta sem út hefur komið á
árinu. Með þessari plötu hefur
Asla afhendir Ragnari
Garðarssyni verðlaun
fyrir sviðsviniiuiia
Þau Sigurbjörn
Ingólfsson, Oaniella
Björgvinsdóttir og
Alda Sigurðardóttir
lika verðlaun en
festust ekkiá filniu.
(Ljósni. — gel —)
Fimmtudagur 15. júlí 1982 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9

m ttaLy 'Lm, 'mf. œlhstL
m túmíL moíL.olLkud,
iöÍiMyf miÁ ÚUiyif
■ itá, ifa— oSf^

1 timaritinu „Heilbrigðismál” birtist þessi mynd af áhrifum lifrænna leysiefna á hæfileika fólks til að skrifa. Eftir fjórar tii fimm klukku-
stundir er skriftin orðin óskiljanleg.
„Sniff” getur haft
hræðilegar afleiðingar
1 nýjasta hefti timaritsins
„Heilbrigðismál”, sem Krabba-
meinsfélag tslands gefur út, er að
finna fróðlega grein eftir dr. Þor-
kel Jóhannesson um lffræn ieysi-
efni og áhrif þeirra, einkum á
miðtaugakerfið. Þar sem hættan
sem þessum efnum er samfara er
mjög mikil og notkunin sömu-
leiðis, birtum við hér hluta af
greininni, ef vera kynni einhverj-
um til fróðleiks. Við höfum bætt
við öllum millifyrirsögnum.
Dr. Þorkell Jóhannesson læknir
er prófessor i lyfjafræði við
læknadeild Háskóla tslands og
forstöðumaður Rannsóknastofu i
lyfjafræði. Hann er formaður
Eiturefnanefndar.
Afleiðingar— varanleg
örorka — dauði
„Lifræn leysiefni eru mislitur
flokkur, en sameiginlegt þessum
efnum öllum er aö þau leysa upp
fitu og fitukennd efni. Þau eru
notuö til þess að fjarlægja fitu úr
fatnaði (við fatahreinsun), til
þess að draga fitu úr matvælum
(við framleiðslu á lýsi) og þau eru
notuö mjög mikið á rannsóknar-
stofum. Þessi efni eru einnig
notuð viö dúklagningar (til að
leysa upp lim) og við lökkun
(bilalökkun og þess háttar). Mjög
svipuð efni eru notuö á sigarettu-
kveikjara. Eiginlega er notagildi
lifrænna leysiefna svo mikið, aö
það er engin leið aö komast hjá
þvi að nota þau.
Hætta samfara notkun margra
þessara efna er umtalsverö.
Ýmis þeirra geta haft óendur-
rækar breytingar á miðtauga-
kerfið en þær geta leitt til þess að
menn verði öryrkjar. Þessi lif-
rænu efni hafa einnig skaðlega
verkun á önnur liffæri, má þar
nefna blóðmerg, lifur og nýru.
Þaö hefur verið reynt að hamla
gegn notkun þessara efna og i
sumum tilfellum hefur það tekist.
Þó ber að geta þess að merking á
umbúðum lifrænna leysiefna er
ófullkomin, en nú er verið að bæta
úr þvi.
„Sniffið" er
stórhættulegt
Varðandi bráðaáhrif gegnir að
sumu leyti öðru máli en siðar
komnar breytingar. Bráðaáhrifin
geta komiö fyrir hjá mönnum,
sem vinna stutta stund i illa loft-
ræstu herbergi eða hjá krökkum
sem anda aö sér kveikilegi eða
efnum sem notuö eru til að leysa
upp lökk. Þessi áhrif eru slæving
á miðtaugakerfið, en þvi fylgir
vima og „velliöan”. Þetta getur
stundum leitt til misnotkunar.
Einkenni hjá krökkum sem
„sniffa” geta með vissum hætti
minnt á áfengisneyslu. Það er þó
sérkennandi fyrir þessi efni að
þau eru mjög rokgjörn (hafa lágt
suðumark) og þegar krakkar
anda að sér gufunum getur orðið
snögg verkun á miðtaugakerfið.
Astandiö getur þvi likst þvi að
hlutaðeigandi hafi drukkið mikið
af áfengi á stuttum tima. A vissu
stigi, sérstaklega þegar byrjað er
að sniffa, geta krakkarnir orðið
mjög kátir eða ærslafullir, en það
er samt slævingin sem er mest
áberandi. Hér á landi hefur lengi
borið á þvi að sniff-öldur risi, en
þvi má ekki gleyma að alvarleg
hætta getur veriö á ferðum. 1
fyrsta lagi getur fólk dáið af þvi
að sniffa of mikið, og i ööru lagi,
geta orðið óendurrækar breyt-
ingar á miðtaugakerfinu. Sniffið
dregur mjög fljótt úr námsgetu
og getu til allra athafna. Það er
þekkt að fólk hafi myndað ávana i
þessu efni og sóst eftir þeim i svo
rikum mæli aö þaö teljist sjúklegt
eða falli undir hugtakið fikn.”
Helstu leysiefnin
og óhrif þeirra
1 lok greinarinnar eru siöan
talin upp helstu efnin, sem notuð
eru við atvinnu hér á landi og við
tökum okkur það bessaleyfi að
endurtaka það sem I greininni
segir og stytta.
Metanól eða tréspiritus er
mikið notaö a rannsóknarstofum
og i efnaiönaði. Þá er það einnig
notað á áttavita og á eldsneytis-
geyma flugfara. Tréspiritus er
með vissum hætti eitt hættuleg-
asta þessara efna, þvi það getur
valdið blindu. Hér á landi eru
notaöir um 20 þúsund litrar af tré-
spiritusi yfir árið.
Formaliner að gerð mjög skylt
lifrænum leysiefnum. Þaö er
notaö talsvert við vinnslu á vefja-
sýnum fyrir smásjárskoöun. Það
er notað talsvert við vinnslu á
vefjasýnum fyrir smásjárskoðun.
Þá er það notað i miklum mæli
viö rotvörn á bræðslufiski (loönu
ogsild) og fiskúrgangi. Formalin
veldur ertingu i vitum manna og
stuölar aö krabbameinsmyndun
af völdum annarra efna i
öndunarfærunum ofanverðum,
munni og einkum nefholi.
Mörg af leysiefnunum geta
hugsanlega valdið krabbameini.
Eitt af þeim er tetraklórmetan.
Annað er benzen, en það getur
valdið hvitblæöi. Þá hefur klóró-
form.sem fyrrum var notaö til
svæfinga, veriö sett i samband
við krabbamein i dýratilraunum.
Vinýlklóriði vinýlplasti er einnig
skaðlegt.
Enn má nefna bensin en það er
blanda nokkurra lifrænna leysi-
efna, þ.á.m. hexan. Nú er vitað,
aö hexan og umbrotsefni þess i
likamanum skaða miðtauga-
kerfið meira en flest önnur lifræn
leysiefni. Svipuö eituráhrif
þekkjast einnig eftir terpentinu
(m.a. „White Spirit”, sem hér er
talsvert notað).
Þá er einnig á þaö minnt i
greininni, að lifræn leysiefni geti
aö öllum likindum valdið fóstur-
skemmdum.
Leysiefnin
og fræðslan
Greininni lýkur með þessum
oröum:
„Ekki má heldur gleyma
fræðslunni. Reynslan sýnir þó að
fólk er oft alveg ótrúlega skeyt-
ingarlaust um meðferð efna sem
þessara á vinnustöðum, jafnvel
þó þaö viti að þau séu hættuleg.
Varöandi notkun þessara efna
sem vimugjafa þá virðist fræðsla
þvi miður bera takmarkaöan
árangur.”
ast
Það virðist vera full ástæða til að vara foreldra við þessari tóm-
stundaiðju: „saklaus” módelsmiði, sem svo margir krakkar heill-
ast af, krefst nefnilega hættulegra leysiefna.