Þjóðviljinn - 02.12.1982, Side 5

Fimmtudagur 2. desember 1982 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 5
Lennart Bodström
utanríkisráðherra Svíþjóðar:
Tlllaga um frystlngu
spilllr ekkí fyrir í Genf
Þann 6. desember næstkomandi
mun Lennart Bodström utanríkis-
ráðherra Svíþjóðar eiga viðræður
við Olaf Jóhannesson utanríkisráð-
herra í Reykjavík. Heimsóknin er
liður í heimsóknum Bodströms til
allra Norðurlandanna, og sagði
Bodström á fundi með íslenskum
frcttamönnum í gær að „erindið
væri ekkert sérstakt nema að kynn-
ast kollegum á hinum Norðurlönd-
unum og leggja grundvöll að frek-
ara samstarfi í framtíðinni."
Aöspurður sagöi Bodström að
hann hefði þó eitt ákveðið um-
ræðuefni á dagskrá, en það er hug-
myndin um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum. „Sænska
þingið hefur ákveðið að við ræðum
það við ríkisstjórnir hinna Norður-
landanna. Ég hef rætt þetta mál
þegar við utanríkisráðherra Nor-
egs og Finnlands og mun að öllum
líkindum taka það einnig upp á
meðan á heimsókn minni til íslands
stendur. En kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum er fyrst og
fremst málefni sameiginlegs fundar
utanríkisráðherra allra Norður-
landanna, sem verður innan tíðar. “
Bodström sagði að það væri
stefna sænsku stjórnarinnar að
leita allra tiltækra ráða til að
minnka hættuna á notkun kjarn-
orkuvopna á Norðurlöndum.
Sænska ríkisstjórnin hefur fyrst
og fremst fjallað um þau hafsvæði,
sem liggja að Svíþjóð, þótt það sé
vissum erfiðleikum háð, þar sem
siglingar um Eystrasalt séu öllum
þjóðum frjálsar. „Við getum því
aðeins stuðlað að því áð þar verði
kjarnorkuvopnalaust svæði,“ sagði
Bodström, og lagði áherslu á að
þetta tæki ekki síst til kafbáta bú-
inna kjarnorkuvopnum.
„Það er ekki nema eðlilegt að við
leggjum áherslu á þau hafsvæði,
Lennart Bodström utanríkisráð-
herra Svíþjóðar: Tillagan um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum hefur hljómgrunn
meðal almennings.
sem næst okkur liggja,“ sagði
Bodström, er hann var að því
spurður hvers vegna sænska stjórn-
in legði ekki jafn mikla áherslu á
friðun N-Atlantshafsins. „Það er
erfitt að krefjast þess að Norður-
löndin ráði öllu hafsvæðinu á milli
íslands og Noregs, en Iangtíma-
markmið okkar er auðvitað í fyrsta
lagi að framleiðslu kjarnorku-
vopna verði hætt, í öðru lagi að
kjarnorkuvopnum verði fækkað og
í þriðja lagi að þau verði niður lögð
með öllu.“
Þessi afstaða sænsku ríkisstjórn-
arinnar byggir á þeirri skoðun, að
eftir hugsanlega kjarnorkustyrjöld
verði ekki mikið eftir af siðmenn-
ingunni. „Þetta er spurning um að
lifa af, jafnt fyrir þau ríki er tækju
beinan þátt í beitingu kjarnorku-
vopna og önnur ríki.“
Lennart Bodström leggur
áherslu á að þegar um er að ræða
kröfuna um kjarnorkuvopnalaust
svæði á Norðurlöndum verði hver
þjóð og hver ríkisstjórn að ákveða
með sér hvaða kröfur sé rétt að
gera. Þannig er það að hans mati í
höndum íslendinga og ríkisstjórn-
ar íslands að vega og meta hvort og
hvernig skuli farið fram á friðun
N-Atlantshafsins fyrir kjarnorku-
vopnum. Hann sagði sænsku
stjórnina reiðubúna að leggja lið
sérhverri kröfu er miðar í átt að
kj arnorkuafvopnun.
*
Þá gat Bodström þess að rétt
væri að hafa í huga að umræður um
kjarnorkuafvopnun væru vart
hafnar enn innan ríkisstjórna
heimsins; hingað til hafi umræðan
fyrst og fremst farið fram á meðal
almennings, sem hefði að undan-
förnu vakið athygli á kröfunni um
allsherjarafvopnun og heimsfrið.
Þá gat Bodström þess að þar sem
sameiginlegur fundur verka-
lýðssambanda á Norðurlöndum
hefði lýst stuðningi við kröfuna um
kjarnorkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum þá væri ljóst að
hugmyndin hefði hljómgrunn með-
. al almennings.
Bodström vísaði á bug þeirri
gagnrýni sem borin hefur verið
fram þess efnis, að tillaga Svíþjóð-
ar og Mexíkó hjá Sameinuðu
þjóðunum um frystingu vígbúnað-
arkapphlaupsins spillti fyrir af-
vopnunarviðræðum stórveldanna í
Genf. „Slíkt er ekki ætlun okkar,
og það er erfitt að sjá samhengi
þess, að árangur innan vébanda
Framhald á| bls. 12
„Nú gerist það allt í einu, að
AB fer að sýna ýmsum smá-
samtökum umhyggju og vill
safna þeim undir einn hatt.
Hver er orsök þeirrar
hugarfarsbreytingar? “
Hver er
vandi vinstri
hreyfingar?
Dálítið hafa þau kallast á um
vandamál vinstrihreyfingar,
Margrét S. Björnsdóttir (úr AB)
og Kristján Jóh. Jónsson, er styð-
ur Fylkinguna að ég held. Skoð-
anir Kristjáns eru mér nokkuð
ljósar en um orð Margrétar vil ég
fjalla - sérstaklega í ljósi þess að
flokksráðsfundur AB fól nefnd
að gera tillögur um skipulags-
breytingar á flokknum til að
koma til móts við vinstri hópa
eins og það var orðað.
Kjarninn í málflutningi Mar-
grétar er þessi: Villa ýmissa sósí-
alista (og skýring á litlu gengi
þeirra nú og lömun) var sú að
stofna smásamtök, stunda hnútu-
kast og láta vera að ganga í AB.
Þessa skoðun eða ígildi hennar
hef ég heyrt í 10 ár og vil and-
mæla. Rétt er að taka fram að ég
er mjög sammála Margréti um að
„villta vinstrið“ geri rangt með
því að taka æ minni þátt í skipu-
lagðri pólitískri baráttu. Þessi
skortur á að sjá samhengið milli
eigin starfs og pólitískrar fram-
þróunar er stór meinsemd, bæði í
verkalýðshreyfingunni og vinstri-
hreyfingunni allri.
Pví þá
smásamtök ?
Kommúnistar á borð við mig
reyndu að meta það eins hlutlægt
og þeim var unnt fyrir 10 árum,
hvort það væri taktískt rétt, mið-
að við markmiðið (nýjan verka-
lýðsflokk), að ganga í AB. Sumir
höfðu reynslu af veru þar. Eitt
var að menn vildu ekki taka
ábyrgð á stefnu og starfi flokks-
ins, annað að þeir mátu skipulag
og starfshætti fámennisveldis
(200-300 manns) slíkt að þeir
töldu félagsaðild verri en sjálf-
stæði. Þarna má benda á reynslu
hinna ungu marxista af gagnrýni
á flokkinn sem hafði ávallt verið
vísað rakalaust á bug og þeirri
staðreynd að flokkurinn hafnaði
alveg mörgum meginhugmynd-
um þessa fólks á fræðilega
sviðinu. Hér var því ekkert flan,
heldur niðurstaða mats á ferð-
inni.
Það er leiðinlegur siður AB-
manna að tala með fyrirlitningu
eða meðaumkun um smásamtök.
Sú grunnhyggni verður augljós
þegar þess er gætt að þeirra
eiginn flokkur hóf sig upp sem
smásamtök gegn risanum Al-
þýðuflokki og að t.d. Einingar-
samtök kommúnista náðu því að
verða þriðjungurinn af stærð hins
virka Alþýðubandalags. Svo
mætti einnig spyrja hvort í
hæðnistalinu um smásamtök fel-
ist ekki andúð á rétti fólks til að
drífa upp nýja stjórnmálaflokka,
og einnig einokunarhugmyndir
þeirra sem eiga hlut að hálfgerðri
stofnun í flokkakerfinu.
En við gerum
samt rangt
Þótt ég verji fyrra mat okkar,
þá tel ég okkur ungu kommúnist-
ana hafa gert alvarleg mistök í
umgengninni við AB (og fleiri).
Oft var málflutningur okkar ó
málefnalegur og stóryrtur. Við
útskýrðum heldur ekki vel hvað
við var átt með talinu um AB sem
taktískan andstæðing. Menn
tóku því svo að við vildum AB
frekar feigt en auðvaldið, meðan
átt var við að AB væri aðal-
hindrunin í vegi fyrir hugmynda-
fræðilegri framþróun meðal
launafólks og stór hemill í
verkalýðshreyfingunni. Enn-
fremur leituðum við allt of sjald-
an eftir samstarfi við flokkinn eða
félaga hans og við sáumst nær
aldrei á opnum fundum eða ann-
ars staðar þar sem við hefðum
getað deilt við flokksmenn. Að
þessu leyti bera kommúnistar
sjálfir ábyrgð á einangrun sinni
og til viðbótar kemur svo kreddu-
festa þeirra, vilji menn finna
nokkrar af orsökum núverandi
lægðar í starfi smásamtakanna.
Og AB gerði
rangt
Sagt er að aðal marxista sé að
sjá allar hliðar (andstæður) fyrir-
Ari Trausti
Gudmunds*
son
skrifar:
bæra. Hvað hina ungu kommún-
ista varðar voru þeir vel sjáandi
að hluta til. Mikið af gagnrýni
þeirra og fræðilegri umræðu var
málefnaleg og vandlega unnin.
Og auðvitað var umræðan (sem
Margrét vill sjálfsagt kalla nafla-
skoðun eða þras) nauðsynleg.
Ástæðan er einföld. Innan AB
hefur ekki farið fram neitt um-
talsvert marxískt „uppeldi“ sem
aftur hefur gert þá hreyfingu að
allt of huglægu og þekkingarlitlu
afli. Ef AB-menn afla sér ekki
almennrar og víðtækrar þekking-
ar á fræðum marxismans um t.d.
ríkisvaldið, hvernig geta þeir þá
unnið að sósíalisma?
AB gerði ferleg mistök (meðal
margra var þó um yfirvegaða
stefnu að ræða) í því að hundsa
smásamtökin. Ékki var leitað til
þeirra um neitt, þeim nær aldrei
svarað og þau „ritskoðuð úr
heiminum“ eins og sagt er. Helst
voru þau dregin sundur og saman
í háði eða búnar til saklitlar
skröksögur um greyin. Afsökun
flokksins var sú að samtökin væru
svo illyrt o.s.frv. - afar stórbrot-
inn vitnisburður urn stjórnmála-
þroska þess sem gagnrýndur er
eða hitt þó heldur. Abyrgð AB á
vegferð smásamtakanna er stór
og hagsmunum vinstri hreyfingar
ekki til framdráttar.
Þegar beiskt öl
verður sœtt
Nú gerist það allt í einu að AB
fer að sýna ýmsum (?) smásam-
tökum umhyggju og vill safna
þeim undir einn hatt. Hver er or-
sök þeirrar hugarfarsbreytingar?
Eða fer þarna bara ný útgáfa af
kyrkingartækninni? Ég tel að AB
fái afar fáa úr órólegu deildinni til
að koma til liðs við sig, án góðra
skýringa, án sjálfsgagnrýni og án
sannfærandi raka fyrir því að
kommúnistarnir eru nauðsyn-
legir til að vinna á aðalvanda
vinstrihreyfingarinnar: Skorti á
marxískri þekkingu og umræðu
um stjórnlist og taktík sósíalism-
ans á íslandi.
Ari Trausti Guðmundsson,
menntakólakennari, hefur
löngum verið virkur í pólitík á
vinstri væng stjórnmálanna.
Hann hefur áður skrifað greinar í
Þjóðviljann.